Γιατί τους «Ρομά» τους αποκαλούν γύφτους – Από που προέρχεται η φράση

Ρομά ή Ρομ ή Αθίγγανοι ή Τσιγγάνοι ή Γύφτοι… Τόσες λέξεις, για μια φυλή, η καταγωγή της οποίας αποτελούσε μυστήριο και μόνο τους τελευταίους αιώνες ξεκαθάρισε.
Θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την καταγωγή των Ρομά και τους πρώτους αιώνες της διαδρομής τους στην Ευρώπη. Η χρήση των άλλων όρων γι’ αυτούς (Αθίγγανοι, Τσιγγάνοι και, κυρίως, Γύφτοι) δεν έχει κανένα μειωτικό σκοπό, απλά γίνεται για να δοθούν απαντήσεις στην ετυμολογία των όρων αυτών.

Η αλήθεια είναι πως οι περισσότερες εικόνες που έρχονται στο μυαλό μας και αφορούν τη φυλή αυτή, δεν έχουν και τα καλύτερα «χρώματα»! Και πώς να έχουν όταν καθημερινά ακούμε και διαβάζουμε για εγκλήματα, μικρά ή μεγάλα που έχουν διαπράξει άτομα της φυλής αυτής. Ναρκωτικά, συμπλοκές, απαγωγές παιδιών, ξυλοδαρμοί, παραεμπόριο και πολλά ακόμη συνθέτουν ζοφερές εικόνες, δυστυχώς, της καθημερινότητας τους. Φυσικά δεν είναι όλοι έτσι, Υπάρχουν χιλιάδες τσιγγάνοι με πολύ καλά πρότυπα ζωής, τακτοποιημένα σπίτια, παιδιά σε σχολεία που ούτε προβλήματα δημιουργούν και αντιθέτως προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο.

Εγκατεστημένοι από εκατοντάδες χρόνια στην χώρα μας, αριθμούν τον όχι ευκαταφρόνητο αριθμό των 118-123 χιλιάδων περιλαμβανομένων και ενός μικρού ποσοστού 8% μουσουλμάνων που ζουν στη Θράκη. Από πού όμως κρατά η σκούφια της ζωντανής αυτής φυλής; Από την Ινδία, την Αίγυπτο;

Ιστορική αναδρομή

Ιστορικά οι μεγαλύτερες αναστατώσεις λόγω επιδρομών έγιναν από τον 7ο αιώνα π.Χ. και μετά, με τις πιο έντονες το 1000 μ.Χ. Το Βυζάντιο τότε δέχθηκε, λόγω της θέσεως και της αίγλης του, δύο ισχυρά ρεύματα. Το ένα προερχόμενο από τις Ινδίες – Ιράν, Αρμενία – Καύκασο – Θράκη. Εδώ παρουσιάζονται οι αθίγγανοι ή τσιγγάνοι. Το άλλο ρεύμα που ήρθε από το νότο, την Αίγυπτο, πήρε την ονομασία γύφτοι. Δεν υπάρχει φυλετική διαφορά μεταξύ τσιγγάνου και γύφτου. Οι αθίγγανοι διεθνώς στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου ονομάζονται Ρωμ (Rom). Ο όρος Ρομ, με τον οποίο αυτοαποκαλούνται οι ίδιοι, σημαίνει άντρας ή σύζυγος. Στο κορυφαίο γαλλικό λεξικό «Le Petit Robert» σημειώνεται ότι ο όρος πρωτοεμφανίστηκε το 1857. Στο κορυφαίο αμερικανικό λεξικό, Merriam-Webster’s, αναφέρεται ότι ο όρος Ρομ πρωτοεμφανίστηκε το 1841 και δηλώνει τον σύζυγο. Όσο για τον όρο Gupsy (Γύφτος), αναφέρει ότι πρωτοεμφανίστηκε το 1537!

Τσιγγάνοι σήμερα υπάρχουν σε πολλά μέρη του κόσμου, σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, τα Βαλκάνια, τη Μ. Ασία, τη βόρειο Αφρική, τη νότιο Αφρική κ.ά.

Οι αθίγγανοι σε παγκόσμια κλίμακα αρέσκονται να μετακινούνται από περιοχή σε περιοχή και από τόπο σε τόπο (ίσως λόγω DNA). Σαν συνέπεια αυτού του φαινομένου είναι να μένουν εν πολλοίς σε παραπήγματα και παλαιότερα σε σκηνές (τσαντίρια). Οι αθίγγανοι της Ελλάδος εκτός από τους αντίστοιχους μουσουλμάνους της δυτικής Θράκης, μέχρι το 1955 ήσαν ανιθαγενείς (δίχως ιθαγένεια) και δεν υπηρετούσαν στο στράτευμα. Σήμερα, όλοι οι αθίγγανοι στρατεύονται κανονικά όπως και οι υπόλοιποι κάτοικοι της χώρας.

Οι τσιγγάνοι στην Ευρώπη υπολογίζονται σε 16.000.000. Το 1986 υπήρχαν στην αν. Ευρώπη 4.000.000 τσιγγάνοι. ήταν κατανεμημένοι: 850.000 στην πρώην Γιουγκοσλαβία, 800.000 στη Ρουμανία, 580.000 στην Ουγγαρία, 500.000 στην τότε Τσεχοσλοβακία, 95.000 στην Αλβανία, 85.000 στην Πολωνία κλπ. Οι περισσότεροι είναι εγκατεστημένοι στην Αγία Βαρβάρα της Αττικής, Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης, Γιαννιτσά, Νάουσα, Φλώρινα, Σέρρες, Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λαμία. Σε μικρότερο αριθμό υπάρχουν στην Πελοπόννησο (Αμαλιάδα), δυτική Στερεά, Θήβα, Νησιά, Θράκη.

Διωγμοί

Εχθρική στάση έναντι των τσιγγάνων τήρησαν οι περισσότερες χώρες. Η αρχή έγινε τον 16ο αιώνα από τη Γαλλία. Ακολούθησε η Ισπανία. Τους διωγμούς κατά των Τσιγγάνων σταμάτησε το 1788 ο Κάρολος της Ισπανίας. Στη Ρωσία από τον 15ο αιώνα ζούσαν ελεύθεροι. Σαν ασχολίες είχαν το εμπόριο αλόγων, την κτηνοτροφία και σαν μουσικοί. Στη Ρουμανία από το 1837 ο ηγεμόνας της Βλαχίας Αλέξανδρος Γκίκας (Έλληνας από τη βόρειο Ήπειρο) βοήθησε με πολλούς τρόπους τους εκεί Έλληνες, ιδιαίτερα στο θέμα της γλώσσας. Επιπλέον κατήργησε το δουλεμπόριο σε 19.000 οικογένειες τσιγγάνων και τους παραχώρησε χωράφια προς καλλιέργεια. Στη μακρά και πολυτάραχη διαδρομή τους το χειρότερο διωγμό οι τσιγγάνοι τον υπέστησαν κατά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο από τις ναζιστικές οργανώσεις. 600.000 αθώοι τσιγγάνοι ρίχτηκαν στα κρεματόρια και στους φούρνους τους Άουσβιτς.

Τι δουλείες κάνουν οι τσιγγάνοι

Οι άνδρες κάνουν πολλά επαγγέλματα, κυρίως είναι γυρολόγοι. Μαζεύουν παλιοσίδερα πάσης φύσεως. Πωλούν φρούτα ή λαχανικά με προτίμηση τα καρπούζια και τις πατάτες. Είναι έμποροι, μικροπωλητές, διατηρούν αποθήκες. Πωλούν χαλιά, κιλίμια, με προτίμησε τα πολύ φθηνά είδη (π.χ. είδη προικός). Παλαιότερα είχαν σαν ασχολίες: το φτιάξιμο χτενιών για τους αργαλιούς, καρέκλες, κλπ). Συνήθως, ο γύφτος του χωριού ήταν ο σιδεράς (επισκευή αγροτικών εργαλείων) και ο οργανοπαίχτης.
Διάσημοι Έλληνες με τσιγγάνικη καταγωγή

1Οι τραγουδίστριες Ειρήνη Μερκούρη, Πάολα, Ελένη Βιτάλη
2.Ο πρώην ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού Χρήστος Πατσατζόγλου
3.Οι τραγουδιστές, Μάκης Χριστοδουλόπουλος, Ζαφείρης Μελάς, Γιώργος Μάγκας, Βασίλης Παϊτέρης, Κώστας Χατζής, Μανώλης Αγγελόπουλος
4.Επίσης ακούγεται πως τσιγγάνικο αίμα έχει και ο Τόλης Βοσκόπουλος