ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΓΚΕΜΠΕΛΣ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ – Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΜΠΩΔΕΙΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ – ΕΤΣΙ ΞΑΝΑΓΡΑΦΟΥΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΙ “ΚΑΛΟΙ” ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΧΑΥΝΩΝΟΝΤΑΙ ΚΑΘΕ ΒΡΑΔΥ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

«Πίσω από όσα είναι βλαβερά γι’ αυτό το έθνος, βρίσκεται µια εντολή από τη ∆ύση» διακηρύσσει ο τηλεοπτικός σουλτάνος Αµπντούλ Χαµίτ Β’ από το πλατό του τουρκικού σίριαλ «Ο τελευταίος αυτοκράτορας» («Payitaht Abdülhamid»), που προβάλλεται φέτος για δεύτερη συνεχή χρονιά στη γείτονα χώρα γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία.

Την ίδια φράση θα µπορούσε, βέβαια, να έχει κάλλιστα πει και ο επίδοξος νεοσουλτάνος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε πολλές φάσεις τα τελευταία χρόνια… Το καλοκαίρι του 2013, για παράδειγµα, όταν εκείνος έβλεπε ξένο δάκτυλο πίσω από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης, αλλά και τον ∆εκέµβριο του 2013, όταν βρέθηκε µε την οικογένειά του µπλεγµένος σε σκάνδαλα διαφθοράς.

Το καλοκαίρι του 2015, όταν η παράταξή του έχασε για πρώτη φορά (αλλά µόνο προσωρινά) την αυτοδυναµία. Το 2016, στη σκιά του αποτυχηµένου τουρκικού πραξικοπήµατος. Το 2017, όταν συγκρουόταν µε τους «σταυροφόρους» της Ευρώπης για το προεδρικό δηµοψήφισµα στην Τουρκία. Αλλά και σήµερα, οπότε εκείνος ανταλλάσσει «πυρά» µε τις ΗΠΑ για τη στήριξη που παρέχουν στους Κούρδους της βόρειας Συρίας, απειλώντας παράλληλα Ελλάδα και Κύπρο.

Ο Ερντογάν ταυτίζεται µε τους σουλτάνους των τουρκικών σίριαλ, είτε πρόκειται για τον Αµπντούλ Χαµίτ της σειράς «Ο τελευταίος αυτοκράτορας» («Payitaht Abdülhamid») είτε για τον Μωάµεθ τον Πορθητή της σειράς «Mehmed: Bir Cihan Fatihi» που ξεκίνησε να προβάλλεται µόλις προχθές στην Τουρκία. Οι σχέσεις είναι βέβαια αµφίδροµες. Αλλωστε και η τουρκική τηλεοπτική παραγωγή από τη µεριά της… ταυτίζεται πια απολύτως µε το νεοοθωµανικό αφήγηµα του προέδρου.

«Εσείς παρακολουθείτε τον “Τελευταίο αυτοκράτορα”;» ρώτησε προ ηµερών ο Ερντογάν, υπό µορφή προτροπής, από το βήµα οµιλίας του. «Ξένες δυνάµεις µάς ζητούν να υποχωρήσουµε. Ποτέ» συνέχισε ο 64χρονος ηγέτης, που αξίζει να θυµίσουµε ότι είχε κάνει και ένα πέρασµα στα µέσα της δεκαετίας του 1970 από τον χώρο του θεάµατος στην Κωνσταντινούπολη, τότε ως σκηνοθέτης ο ίδιος και πρωταγωνιστής της θεατρικής παράστασης «Μασόνος κοµµουνιστής Εβραίος» («Mas-kom-yah»), µε θέµα τη ζωή ενός ισλαµιστή Τούρκου επιχειρηµατία που βλέπει το παιδί του να διαφθείρεται από την «κακή» Ευρώπη και τους «ακόµη χειρότερους» Εβραίους.

Σήµερα, µε τον Ερντογάν να έχει πια περάσει από τον χώρο του θεάµατος στο θέαµα της πολιτικής, µια νέα εντυπωσιακή σειρά έκανε µόλις πρεµιέρα στην τουρκική τηλεόραση (στο δίκτυο Kanal D) µε θέµα τη ζωή του Μωάµεθ του Πορθητή. Εάν, µάλιστα, δούµε κατά λέξη τον τίτλο αυτού του νέου σίριαλ, «Mehmed: Bir Cihan Fatihi», ο Μωάµεθ («Mehmed») δεν είναι πια απλώς Πορθητής, αλλά «κατακτητής ολόκληρου του κόσµου» («Bir Cihan Fatihi»). Τα τουρκικά µίντια µιλούν για τη µεγαλύτερη τηλεοπτική παραγωγή φέτος στη χώρα. Το γεγονός δε ότι αυτή προβάλλεται στον σταθµό Kanal D, που προσφάτως πουλήθηκε, ως µέρος του οµίλου Doğan, στον… ερντογανικό Τούρκο επιχειρηµατία Ερντογάν Ντεµιρερέν, έχει προφανώς τη σηµασία του.

Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι αυτός ο νέος τηλεοπτικός Μωάµεθ έρχεται να προσγειωθεί σε ένα τουρκικό τηλεοπτικό περιβάλλον πλούσιο σε ιστορικά δράµατα, τα οποία µάλιστα διεκδικούν και δάφνες ιστορικής αξιοπιστίας.

Πέρα από τον «Τελευταίο αυτοκράτορα» («Payitaht Abdülhamid»), που ξεκίνησε να προβάλλεται τον Φεβρουάριο του 2017 στο κρατικό TRT 1 και έκτοτε «µετράει» πάνω από 42… τρίωρα επεισόδια, έντονη αίσθηση έχει προκαλέσει και η τηλεοπτική ιστορική περιπέτεια «Diriliş: Ertuğrul» («Ανάσταση: Ερτογρούλ»), την οποία µάλιστα πολλοί διεθνώς διαφηµίζουν και ως… το τουρκικό «Game of Thrones» (χωρίς όµως τους δράκους και τους Λευκούς Οδοιπόρους).

Ο λόγος για ένα σίριαλ που «µετράει» τέσσερις σεζόν στο κρατικό TRT 1 και περισσότερα από 110… δίωρα επεισόδια, σηµειώνοντας µάλιστα αλλεπάλληλα ρεκόρ τηλεθέασης στη γείτονα χώρα. Οι δύο πρώτες σεζόν προβάλλονται µάλιστα πλέον και µέσα από τη δηµοφιλέστατη παγκοσµίως πλατφόρµα Netflix. Οσο για το στόρι, αυτό περιστρέφεται γύρω από τη ζωή και τα ανδραγαθήµατα του «γενναίου Ερτογρούλ», που νίκησε Μογγόλους και Ναΐτες Ιππότες τον 13ο αιώνα, προετοιµάζοντας το έδαφος για την ίδρυση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας.

«Οταν µια καλή πράξη θέτει κατά λάθος σε κίνδυνο τη φυλή του, ένας Τούρκος πολεµιστής του 13ου αιώνα θα πολεµήσει τους εχθρούς του σουλτάνου µε αντάλλαγµα έναν νέο τόπο» σηµειώνει το Netflix στην παρουσίαση της σειράς, που εµφανίζει τον ήρωα Ερτογρούλ να κατατροπώνει τους σταυροφόρους (στην πρώτη σεζόν), τους Μογγόλους (στη δεύτερη) και τους Ελληνες (στην τρίτη). Επί της ουσίας, πρόκειται για µια εξιδανικευµένα δραµατοποιηµένη µατιά στην ίδρυση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, καθώς ο «γενναίος» Ερτογρούλ γαζής τυγχάνει πατέρας του πρώτου Οθωµανού σουλτάνου Οσµάν Α’.

Το γεγονός, βέβαια, ότι η εν λόγω σειρά κάνει θραύση σε µια περίοδο κατά την οποία η Τουρκία όντως διεξάγει πολέµους στο εξωτερικό (Συρία, Ιράκ), µε τον Ερντογάν παράλληλα να αναπολεί ανοιχτά τα οθωµανικά µεγαλεία του παρελθόντος ρίχνοντας σκιές πάνω από την ελληνική γειτονιά των Βαλκανίων και της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου, δηµιουργεί εύλογες υποψίες αναφορικά µε την πραγµατική στόχευση της τουρκικής τηλεοπτικής προπαγάνδας. Οι όποιες υποψίες ενισχύονται, µάλιστα, σηµαντικά, από τη συχνή παρουσία του ιδίου του Ερντογάν στα γυρίσµατα νεοοθωµανικών σίριαλ τα τελευταία χρόνια.

Ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταστήσει, άλλωστε, σαφές ήδη από τον ∆εκέµβριο του 2016 ότι βάζει στην κορυφή των προτεραιοτήτων του τις τέχνες και τον πολιτισµό. Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι κορυφαίοι υπουργοί της ισλαµοσυντηρητικής τουρκικής κυβέρνησης δεν χάνουν ευκαιρία να φωτογραφίζονται δίπλα στους τηλεοπτικούς σουλτάνους των δηµοφιλέστατων τουρκικών σίριαλ.

Ο Ερντογάν έχει, µάλιστα, εγκωµιάσει ανοιχτά τη σειρά «Ανάσταση: Ερτογρούλ», υποστηρίζοντας ότι δίνει φωνή στις συντηρητικές µάζες της Τουρκίας. Ανταποδίδοντας τα εύσηµα, ο παραγωγός και σκηνοθέτης του «Ερτογρούλ», Μεχµέτ Μποζντάγ, έχει εµφανιστεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια να ποζάρει δίπλα στον Τούρκο πρόεδρο.

Τα σίριαλ της γείτονος έρχονται, κατά µία έννοια, να αποτυπώσουν και το κυρίαρχο συλλογικό θυµικό της τουρκικής κοινωνίας όπως αυτό διαµορφώνεται σε κάθε περίοδο. Εάν «Ο Σουλεϊµάν ο Μεγαλοπρεπής» αντιπροσώπευε προ ετών µια περίοδο φαινοµενικά ανέµελης αυτοπεποίθησης και σταθερότητας, σήµερα σειρές όπως οι «Ανάσταση: Ερτογρούλ» και «Μωάµεθ: ο Κατακτητής του Κόσµου» αποτυπώνουν µια περίοδο πολεµικών διεκδικήσεων και εντάσεων στις σχέσεις της Τουρκίας µε τον έξω κόσµο.

Το πιο ανησυχητικό είναι δε ότι µέσα από τις εν λόγω κατ’ όνοµα ιστορικές σειρές το τουρκικό κατεστηµένο επιχειρεί ουσιαστικά να ξαναγράψει την Ιστορία, είτε σβήνοντας εγκλήµατα όπως είναι η Γενοκτονία των Αρµενίων (στην κινηµατογραφική ταινία «Ο Οθωµανός υπολοχαγός» του 2017) και οι σφαγές του αιµοσταγούς πανισλαµιστή Αµπντούλ Χαµίτ σε βάρος Αρµενίων και Ασσυρίων («Payitaht Abdülhamid»), είτε εξιδανικεύοντας το οθωµανικό παρελθόν («Ανάσταση: Ερτογρούλ»).

Τουρκικά αναθεωρητικά µυθεύµατα επιχειρείται να παρουσιαστούν ως ιστορικές αλήθειες, υπό τον µανδύα της φαινοµενικά «αθώας» µυθοπλασίας, η οποία µάλιστα εξάγεται και σε εκατοντάδες χώρες της υφηλίου, πλέον και µέσω Netflix. Η τουρκική «γενναιότητα» υπερτονίζεται απέναντι στους ουκ ολίγους εξωτερικούς εχθρούς της χώρας, που είναι παντού και θέλουν το κακό της. Εάν θυµίζει κάτι το στόρι, αυτό είναι… οµιλία Ερντογάν.

Ο Τούρκος πρόεδρος ποντάρει στη µικρή οθόνη, στην προσπάθεια να αντλήσει νοµιµοποίηση για όσα κάνει στον πραγµατικό κόσµο. Κάποιες, µάλιστα, από τις αγαπηµένες του φράσεις ακούγονται κατά καιρούς και στα σίριαλ να εκστοµίζονται από τους τηλεοπτικούς σουλτάνους, και αντιστρόφως. Φροντίζουν γι’ αυτό Τούρκοι παραγωγοί όπως οι Γιουσούφ Εσενκάλ και Σερντάρ Ογκρέτιτζι της εταιρείας ES Film, που φέρονται να διατηρούν µάλιστα επαφές και µε τον υιό του Τούρκου προέδρου, Μπιλάλ Ερντογάν.