Στους κύκλους της ελληνικής ομογένειας στην Αλβανία, συχνά γίνεται αναφορά στην περιοχή της Άρτας Αυλώνος και των κατοίκων της, που ταυτοποιούν τους εαυτούς τους ως έλληνες μειονοτικούς.
Ποια είναι λοιπόν η Άρτα και οι Αρτινοί; Βορειοδυτικά και σε απόσταση 6 χλμ. από την πόλη της Αυλώνας στην Αλβανία, δίπλα στην Λιμνοθάλασσα που φέρει το όνομά της (προστατευμένη περιοχή βιοσφαίρας της UNESCO) βρίσκεται η Άρτα, ή Νάρτα. Oι Αρτινοί, είναι αμιγώς ελληνικής καταγωγής πληθυσμός, με ελληνική, γλωσσική και πολιτιστική κληρονομία, που ανήκουν στο Ορθόδοξο Χριστιανικό Δόγμα.
Στην τελευταία επίσημη καταγραφή του πληθυσμού που διενεργήθηκε στην Αλβανική επικράτεια, στην Άρτα καταχωρήθηκαν 5000 απογραφόμενοι, (μη συμπεριλαμβανομένων των Αρτινών που ζούσαν και εργάζονταν εκτός περιοχής, συνεπώς καταχωρημένοι σε άλλα ληξιαρχεία, με έντονη όμως σύνδεση με την γενέτειρά τους).
Ταξιδεύοντας στο ομιχλώδες τοπίο των αρχαίων χρόνων, από τις μελέτες διαφόρων ιστορικών, αρχαιολόγων και γλωσσολόγων, (Ελλήνων, ξένων και Αλβανών), έχει προκύψει ότι οι Αρτινοί είναι άμεσα απόγονοι των πρωτο-ιονιανών πελασγών, (οι τελευταίοι, κατά τους αρχαίους Έλληνες, ήταν λαός τον οποίο εκείνοι θεωρούσαν προκατόχους ή προγόνους των Ελλήνων).
Το μέρος που πρωτοδιαπιστώθηκε ως τόπος όπου κατοικούσαν οι Αρτινοί, είναι μια περιοχή δυτικότερα της σημερινής Άρτας και πλησίον της περιοχής του Σβερνέτσι, (περιοχή με επίσης ελληνικό πληθυσμό που εγκατέλειψαν την αρχαία Απολλωνία (Pojani i Fierit) μετά την παρακμή της ως κατοικημένη περιοχή και διασκορπίστηκαν στις γύρω περιοχές).
Οι αρχαίες καταβολές των Αρτινών
Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι, η περιοχή φέρει ονόματα τα οποία με την πάροδο των αιώνων αλλοιώνονται μέχρι να καταλήξουν στο σημερινό. Σε αρχαίους χάρτες και έργα μελετητών, αναφέρεται κατά σειρά ως Ορεστής. Άρνισσα, Άρσα, Αρτα, Νάρτα.
Ο Μητροπολίτης Σεραφείμ Ξενόπουλος ο Βυζάντιος, όπως και ο Θεόδωρος Χαβέλας (Φιλόλογος-Νομικός-συγγραφέας) στο έργο του “Ιστορία Ηπείρου-Αλβανίας”, αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι η Αρτα, ή Παλαιά Αρτα, που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Αυλώνας, είναι μια αρχαία πόλη που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, (αρχαίος Έλληνας ιστορικός, περιηγητής, και γεωγράφος του 5ου αιώνα π.Χ.), ήταν η αρχή του Ελλάδικού χώρου.
Χαρακτηριστική, είναι και η αναφορά του Nicholas Hammond (Αγγλος μελετητής της αρχαίας Ελλάδας) ο οποίος, στο έργο του “Ηπειρος”, αναφέρει ότι – “οι Αρτινοί και οι κάτοικοι του Σβερνέτσι βάσει του γλωσσικού τους ιδιώματος, ενδυμασίας, ηθών και εθίμων, είναι καθαρά απομεινάρια αρχαίων ελληνικών πληθυσμών”.
Η Αρτα, από αρχαιοτάτων χρόνων, ήταν επίσης γνωστή για το Λιμάνι της Άρτας, μια περιοχή εξέχουσας στρατηγικής σημασίας και με διακεκριμένο παρελθόν που διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις με την αρχαία Απολλωνία (Pojani i Fierit, ελλ. αποικία 6ος αι. π.Χ.- 6ος αι. μ.Χ.). Η διασημότητα της περιοχής οφείλεται στην ευνοϊκή της θέση ως σταυροδρόμι στα παράλια της Αδριατικής, που επέτρεπε τη μεταφορά εμπορευμάτων δια μέσου της Λιμνοθάλασσας της Άρτας στην Αρχαία Εγνατία Οδό, από διάφορους διεθνείς θαλάσσιους προορισμούς, προς στην Αρχαία Απολλωνία και τις γύρω περιοχές.
Οι ιστορικές πηγές και οι αρχαιολογικές σκαπάνες στην περιοχή, όπως και η εύρεση διαφόρων αποσπασμάτων, αγαλμάτων, αρχαίων αμφορέων και ναού αφιερωμένου στην θεά Αφροδίτη, είναι ένδειξη της πίστης στους αρχαίους ελληνικούς θεούς. Τα αρχαιολογικά ευρύματα μαρτυρούν επίσης την παρουσία αρχαίων κτισμάτων και αντικειμένων που ανήκουν στην πανάρχαια εποχή του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, (Nick. Hammond). Την άφιξη του Ευαγγελίου του Χριστού μαρτυρούν οι πολυάριθμοι Χριστιανικοί ναοί Βυζαντινής εποχής που φανερώνουν την πρόοδο του Χριστιανισμού στην περιοχή.
Η Αρτα σε πιο σύγχρονη διάσταση
Για γεωφυσικά και αυτοπροστασίας αίτια, ο πληθυσμός της Αρτας μετατοπίστηκε και εγκαταστάθηκε σε ελάχιστη απόσταση προς τα ανατολικά, στη σημερινή της τοποθεσία, μια εύπορη πεδιάδα με ελαιώνες, αμπελώνες και οπωροφόρα δέντρα. Επίσης, οι κάτοικοί της παραδοσιακά ασχολήθηκαν με την θαλάσσια αλιεία, τα ορυχεία αλατιού και την παραγωγή σταφίδας. λαδιού και κρασιού (προϊόντα που επίσης τα εμπορεύονταν από τα αρχαία χρόνια, την εποχή των βενετών, φράγκων και οθωμανών).
Συμμετοχή στο 1ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών (σε εθνικό επίπεδο) που διεξήχθη στο Αργυρόκαστρο, όπου και διακρίθηκε με το 1ο Βραβείο με τον “Χορό των Κουτρούβων”)
Την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι κάτοικοι της Αρτας όπως και του Σβερνέτσι, ήταν οι μοναδικοί πληθυσμοί της περιοχής που δεν υπέκυψαν στην θρησκευτική αλλαξοπιστία και αλλοίωση. Οι εκκλησίες της και το διάσημο Μοναστήρι της Παναγίας (στο νησί της Λιμνοθάλασσας της Αρτας), ήταν από τους μοναδικούς θρησκευτικούς ναούς της περιοχής που δεν μετατράπηκαν σε τζαμί. Κατα την εποχή της Οθωμανικής κατοχής, στην Αρτα λειτουργούσε μεικτό ελληνικό σχολείο, αρρένων και θηλέων, χρηματοδοτούμενο από την τότε Ελληνική Κυβέρνηση, όπου φοιτούσαν και μαθητές από τις γύρω περιοχές. Το ελληνικό σχολείο έκλεισε στις 16.09.1913, έπειτα από απόφαση του υπουργού παιδείας Luigj Gurakuqi, της νεοσυσταθείσας Αλβανικής Κυβερνησης του Ismail Qemali.
Έκτοτε, το ελληνικό σχολείο δεν λειτούργησε ποτέ πια, παρά μόνο προ λίγων ετών, με τεράστιες απώλειες σε μαθητές, καθώς η πλειοψηφία των Αρτινών είχαν μεταναστεύσει στην Ελλάδα.
Οι Αρτινοί, όπως και οι κάτοικοι του Σβερνέτσι, διαφύλαξαν για αιώνες την ελληνικότητά τους, τη γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις των προγόνων τους. Επιβίωσαν με σεμνότητα, διακριτικότητα και φιλήσυχη στάση στο διάβα και τις πιέσεις των καιρών και των διαφόρων επιρροών, χωρίς να αλλοιώσουν ούτε στο ελάχιστο την ελληνική καταγωγή και θρησκευτική ταυτότητά τους.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, μετά το άνοιγμα των συνόρων, οι πλειοψηφία των κατοίκων των δύο αυτών περιοχών, ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα και, με πόνο ψυχής, παρακολουθούν τις ιδιαίτερες πατρίδες τους να μαραζώνουν, ανήμποροι να τις προστατεύσουν, κάτι που επί αιώνες τα κατάφεραν θριαμβευτικά.
H παραλία της Αρτας. Μια έκταση χιλιομέτρων αμμώδης ακτής, δίπλα σε έντονη δασώδη περιοχή, μία από τις πιο διάσημες παραλίες της Αλβανικής ριβιέρας.
Παναγιώτα Σέββα-Αγκόλη είναι Υποψήφια Περιφερειακή Σύμβουλος στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών με την “Ανεξάρτητη Συμμαχία για την Αττική”
