Ένα τεστ DNA άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου και προκάλεσε συνταρακτικές αποκαλύψεις. Ο άγνωστός πατέρας-δωρητής σπέρματος και η πιθανότητα για δεκάδες αδέλφια
Όταν αγόρασα ένα σετ για εξέταση DNA στο σπίτι, δεν είχα μεγάλες προσδοκίες. Υπήρχε μια ενδιαφέρουσα οικογενειακή ιστορία σχετικά με το πώς ο πατέρας μου μπορεί να έχει κάποια Ρομά καταγωγή. Οπότε όταν είδα το τεστ στην ιστοσελίδα της καλιφορνέζικης εταιρείας 23andMe με έκπτωση στις 59 λίρες, το αγόρασα για να μάθω περισσότερα.
Τελικά κατάφερα να το κάνω ένα βαρετό απόγευμα της καραντίνας, τον Μάρτιο του 2020. Τα αποτελέσματα, στην αρχή, φάνηκαν λίγο απογοητευτικά. Υποδείκνυαν ότι η γενεαλογία μου ήταν αποκλειστικά βορειοευρωπαϊκή.
Στη συνέχεια, έκανα κλικ στο Find Relatives (Εύρεση συγγενών) στον ιστότοπο της 23andMe. Στην οθόνη εμφανίστηκαν πέντε ετεροθαλή αδέλφια. Η καρδιά μου χτύπησε δυνατά. Δεν μπορούσα να το πιστέψω. Ήμουν 38 ετών και είχα μεγαλώσει πιστεύοντας ότι ήμουν μοναχοπαίδι. Κι όμως, τα αποτελέσματα έδειχναν ότι μοιραζόμουν το 25% του DNA μου με πέντε αγνώστους. Αυτό το τεστ αποδείχθηκε ότι ήταν μόνο η αρχή της ιστορίας η οποία τελικά άλλαξε εντελώς αυτό που νόμιζα ότι ήμουν. Από τότε η ζωή μου δεν ήταν η ίδια.
Η αποκάλυψη
Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι ο πατέρας μου μπορεί να είχε κάποιες σχέσεις που κατέληξαν σε εγκυμοσύνη. Ήταν κάτι που συνέβαινε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αλλά όταν τηλεφώνησα στους γονείς μου και τους ρώτησα, μου είπαν ότι πρέπει να πρόκειται για λάθος. Ο πατέρας μου, μου είπε: «Σίγουρα δεν έχει σχέση με μένα». Δεν είναι ο τύπος ανθρώπου που μιλάει ανοιχτά για τα συναισθήματά του, αλλά ακούστηκε ειλικρινής.
Αυτό με άφησε μπερδεμένη και ανήσυχη. Ωστόσο, η 23andMe μου έδωσε τη δυνατότητα να στείλω μήνυμα στους ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμουν το DNA μου. Δεν περίμενα απάντηση όταν τους ρώτησα: «Είναι αληθινό αυτό;», αλλά έπρεπε να μάθω περισσότερα.
Μέσα σε λίγα λεπτά όλοι απάντησαν με διαφορετικές παραλλαγές του ίδιου μηνύματος. Μου είπαν ότι η σύλληψη τους είχε γίνει με δωρητή σπέρματος στην κλινική Bridgett Mason, κοντά στην οδό Χαρλεϊ, στο Λονδίνο, και είτε η σύλληψη μου είχε γίνει επίσης μέσω δωρητή, είτε ο πατέρας μου ήταν ο δωρητής. Σοκαρίστηκα.
Πάντα ήθελα αδέλφια, αλλά ήξερα ότι οι γονείς μου δεν μπορούσαν να κάνουν άλλα παιδιά μετά από μένα. Είχα μια τόσο φυσιολογική παιδική ηλικία στη νότια Αγγλία και κανέναν λόγο να υποψιαστώ κάτι.
Τελικά, τηλεφώνησα ξανά στους γονείς μου. Αυτή τη φορά απάντησε η μητέρα μου. Ξέσπασε σε δάκρυα. «Δεν θα σου το λέγαμε ποτέ» είπε. «Λυπούμαστε πραγματικά. Χρησιμοποιήσαμε δωρητή σπέρματος, αλλά μας είπαν να συνουσιαστούμε την ημέρα της γονιμοποίησης, οπότε υπήρχε πάντα η πιθανότητα να είσαι του πατέρα σου».
Ποια είναι τ’ αδέλφια μου;
Όπως έμαθα αργότερα, ήταν κοινή πρακτική σε πολλές κλινικές. Οι γονείς ενθαρρύνονταν να το κάνουν ώστε να μην γνωρίζουν την αλήθεια, και φυσικά να μην την γνωρίζουν ούτε τα παιδιά. Υπήρχε μια κουλτούρα μυστικότητας γύρω από τη δωρεά σπέρματος εκείνη την εποχή.
Ο νόμος άλλαξε το 2005, έτσι ώστε όσοι γεννήθηκαν από σύλληψη με δότη μετά από εκείνη την ημερομηνία να έχουν το νόμιμο δικαίωμα να μάθουν λεπτομέρειες για τον βιολογικό τους πατέρα όταν θα έφταναν τα 18 τους χρόνια.
Τα παιδιά που συνελήφθησαν το 2005 κλείνουν φέτος τα 18 και η Αρχή Ανθρώπινης Γονιμοποίησης και Εμβρυολογίας δήλωσε ότι ο νόμος πρέπει να επικαιροποιηθεί και πάλι, ώστε τα παιδιά να μην χρειάζεται να περιμένουν μέχρι να γίνουν 18 για να το μάθουν.
Άρχισα κι εγώ να κλαίω όταν η μητέρα μου μού είπε τα νέα. Ένιωσα κάτι σαν θλίψη. Όλα είχαν αλλάξει, συμπεριλαμβανομένου αυτού που νόμιζα ότι ήμουν. Αλλά μέσα στη θλίψη μου, ένιωσα μια αίσθηση ενθουσιασμού. Ποια ήταν τα αδέλφια μου; Ήθελα να μάθω τα πάντα γι’ αυτά.
Για το σύντροφό μου και τους φίλους μου, με τους οποίους μίλησα εκτενώς γι’ αυτό, αποδείχτηκε μια ενδιαφέρουσα απόσπαση της προσοχής, ενώ ο κόσμος βρισκόταν σε αναμονή κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Για μένα, έγινε εμμονή. Τα αδέλφια μου με έβαλαν στην ομάδα τους στο WhatsApp και άρχισαν να μοιράζονται φωτογραφίες.
Η οικογενειακή ομοιότητα ήταν αναμφισβήτητη. Όλοι είχαμε μάτια σε παρόμοια απόσταση μεταξύ τους, οβάλ πρόσωπα, παρόμοιες μύτες, λακκάκια. Κανονίσαμε μια κλήση στο Ζoom επειδή ήμασταν σε καραντίνα. Τελικά συναντηθήκαμε έξω από μια παμπ στο Ρίτσμοντ, στο Σάρεϊ, μόλις είχαμε τη δυνατότητα. Είχαμε την ίδια περιέργεια και μια παρόμοια ενέργεια. Ήταν μια ξεχωριστή στιγμή.
Η έρευνα
Η ομάδα μας μπήκε σε αποστολή εντοπισμού στοιχείων. Μία από τις αδελφές μου είναι καθηγήτρια μαθηματικών και ξεκίνησε να ψάχνει. Η κλινική Bridgett Mason δεν υπάρχει πλέον και, πριν κλείσει, δεν διατηρούσε κανένα αρχείο των δωρεών. Το βρίσκω συγκλονιστικό, αλλά ο πρώτος νόμος που ρύθμιζε τη σύλληψη από δότες ψηφίστηκε μόλις το 1991 και δεν υπήρχε υποχρέωση τήρησης αρχείων πριν από τότε.
Αυτό σημαίνει ότι όποιος γεννήθηκε με σύλληψη από δότη πριν από το 1991 δεν έχει κανένα νομικό δικαίωμα σε πληροφορίες σχετικά με τον δότη του. Μια κλινική της Harley Street που οδηγήθηκε στο δικαστήριο το 2002 ισχυρίστηκε ότι τα αρχεία της καταστράφηκαν σε μια πλημμύρα.
Υποπτευόμαστε ότι πολλές κλινικές κατέστρεψαν τα αρχεία όταν τέθηκε σε ισχύ η νομοθεσία. Συνειδητοποιήσαμε ότι η συμπεριφορά τους ήταν ανήθικη. Εκείνη την εποχή, δεν υπήρχε όριο για το πόσες φορές οι δότες μπορούσαν να δωρίσουν σπέρμα. Αυτό σημαίνει ότι γενετικά συνδεδεμένα αδέλφια θα μπορούσαν να ζουν σήμερα κοντά το ένα στο άλλο, να μεγαλώνουν μαζί, να ερωτεύονται, χωρίς να έχουν ιδέα ότι είναι συγγενείς. Και χωρίς να έχουν ιδέα για το πόσοι από αυτούς υπάρχουν. Νομίζω ότι πρόκειται για εθνικό σκάνδαλο.
Ο εντοπισμός του δωρητή-πατέρα
Ευτυχώς, η αδελφή μου έκανε μια σημαντική ανακάλυψη τον Ιούλιο του 2020. Είχε φτιάξει το οικογενειακό μας δέντρο και βρήκε πολλά μακρινά ξαδέρφια μας από τον πατέρα στο Ancestry.com, το οποίο προσφέρει κιτ εξέτασης DNA. Μετά από εκατοντάδες ώρες, είχε φτάσει μέχρι τους προ-προ-προ-παππούδες μας.
Ακολούθησε μέχρι τους παππούδες και τις γιαγιάδες και τα παιδιά τους που ήταν αγόρια και στη συνέχεια, με βάση την ηλικία, μάντεψε ποιος θα μπορούσε να είναι ο πατέρας μας. Τον βρήκε στο διαδίκτυο και έστειλε μια επιστολή στον τόπο εργασίας του. Υπήρχε σοβαρή πιθανότητα να έχει βρεθεί.
Απάντησε. Ήταν αυτός!
Ήμασταν τόσο τυχεροί. Ήταν ευγενικός και πρόθυμος να απαντήσει σε κάθε μας ερώτηση. Αλλά όλοι μας ήμασταν πολύ προσεκτικοί για να μην ξεπεράσουμε τα όρια. Θα ήθελα να τον συναντήσω μια μέρα, αν ήταν θετικός σε αυτό, αλλά είναι ο δωρητής μου, όχι ο μπαμπάς μου. Ως φοιτητής, είχε κάνει δωρεά γιατί ήταν ένας καλός τρόπος να βγάλει κάποια επιπλέον χρήματα.
Πίστευε επίσης στην επιστήμη και στη βοήθεια να δημιουργήσουν οικογένειες αυτοί που δεν μπορούσαν. Δεν μπορούσε να φανταστεί ότι χρόνια αργότερα θα τον εντόπιζαν τα παιδιά που συνελήφθησαν με το δικό του σπέρμα. Όταν πλέον θα είχε τη δική του οικογένεια. Μας έστειλε φωτογραφίες του ίδιου και των παλαιότερων γενεών, όπου φάνηκε πάλι η οικογενειακή ομοιότητα, και απάντησε στον καθένα μας ξεχωριστά.
Πόσοι πραγματικά είμαστε;
Έχοντας ξεψαχνίσει τα φόρουμ των δωρητών, βλέπω ότι δεν είναι όλοι οι δωρητές τόσο… γενναιόδωροι. Είχαν πει στους δότες ότι μπορούν να παραμείνουν ανώνυμοι και δεν προειδοποιήθηκαν ποτέ ότι είναι πιθανό τα παιδιά να προσπαθήσουν να τους βρουν.
Το να βρούμε τον… δωρητή μας ήταν μόνο η αρχή της ιστορίας. Το μεγάλο ερώτημα που παραμένει για εμάς είναι: Πόσοι από εμάς υπάρχουν; Είχα πέντε αδέλφια στην αρχή αυτής της διαδικασίας, τώρα έχω έντεκα. Τους βρήκαμε μέσω της 23andMe και της άλλης υπηρεσίας εξέτασης DNA στο σπίτι Ancestry.com. Ζουν ως επί το πλείστον στη νοτιοανατολική Αγγλία και είναι μεταξύ 37 και 41 ετών. Δύο από αυτούς πήγαιναν στο ίδιο σχολείο και δεν είχαν ιδέα ότι είχαν συγγένεια.
Υποψιαζόμαστε ότι ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος, με βάση όλα όσα έχουμε διαβάσει και μάθει μέχρι στιγμής. Διάβασα για ένα άλλο άτομο, το οποίο έχει συλληφθεί μέσω δότη, να περιγράφει την κατάσταση σαν «μαζική παραγωγή». Αρχίζω να καταλαβαίνω τι εννοεί.
Το 1987, σε ένα ντοκιμαντέρ της Granada ακούστηκε ότι θα περιοριζόταν ο αριθμός των παιδιών ανά δότη σε 10 ή 20 ως απόλυτο ανώτατο όριο. Είμαστε όμως επιφυλακτικοί για αυτό.
Με αυτόν τον ρυθμό ανάπτυξης, θα έχω 70 αδέλφια όταν φτάσω στα 60 μου. Ο δωρητής σπέρματος μας είπε ότι συνήθιζε να δωρίζει έως και τρεις φορές την εβδομάδα για μερικά χρόνια. Οι στατιστικές της εποχής εκείνης έδειχναν ότι τα ζευγάρια είχαν ποσοστό επιτυχίας 50% σε τρεις κύκλους.
Είμαι θυμωμένη με τις κλινικές
Πώς μπορεί κάποιος όμως να γνωρίζει πραγματικά ότι δεν έχει συλληφθεί μέσω δότη; Προς το παρόν μπορούμε να βρούμε αδέλφια μόνο αν κάνουν τεστ DNA. Σύμφωνα με μια σουηδική μελέτη, μόνο το έξι τοις εκατό των ατόμων που γνωρίζουν ότι έχουν τεκνοποιηθεί από δωρητή κάνουν πράγματι τεστ DNA. Τα περισσότερα παιδιά από αυτή την εποχή της δωρεάς δεν το γνωρίζουν λόγω των συμβουλών που δίνονται.
Πώς μπορεί κάποιος να γνωρίζει πραγματικά ότι δεν έχει συλληφθεί από δότη; Η μετριοπαθής εκτίμησή μας, με βάση το πόσο συχνά ο δότης μας παρέδιδε υλικό, τα ποσοστά επιτυχίας της γονιμοποίησης και το ποσοστό του πληθυσμού που κάνει αυτά τα τεστ DNA, ανεβάζει το σύνολο των πιθανών αδελφών μας σε περίπου 400.
Υπάρχει πλέον ένα Μητρώο Δωρητών που προσπαθεί να ταιριάξει τα αδέλφια και τους δωρητές που γεννήθηκαν πριν από το 1991. Αλλά τόσοι πολλοί άνθρωποι δεν το γνωρίζουν καν.
Δεν είμαι θυμωμένη με τους γονείς μου που δεν μου το είπαν. Αυτή ήταν μια επιστημονική λύση και απλώς ακολουθούσαν τις συμβουλές που τους δόθηκαν. Νομίζω ότι αν γνώριζαν αυτά που γνωρίζουμε τώρα για την παιδική ψυχολογία θα μου το είχαν πει. Καταλαβαίνω ότι προσπαθούσαν για πολύ καιρό και με ήθελαν απεγνωσμένα. Η σχέση μας δεν έχει αλλάξει. Είμαι θυμωμένη με τις κλινικές. Αισθάνομαι ότι κανείς δεν έχει λογοδοτήσει για τον ανήθικο τρόπο με τον οποίο προσεγγίστηκε η σύλληψη από δότες πριν από το 1991. Δεν έχουμε τα δικαιώματα και την πρόσβαση σε πληροφορίες που έχουν, ας πούμε, τα υιοθετημένα ή τα ανάδοχα παιδιά.
Ένα νέο κεφάλαιο
Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους όλοι μας αισθανόμαστε ότι έχουμε τόσο μεγάλη συναισθηματική ευθύνη ο ένας για τον άλλον ως ομάδα από αδέλφια. Δεν υπάρχει άλλη μορφή υποστήριξης εκεί έξω. Φυσικά, ο καθένας ανταποκρίνεται διαφορετικά. Ορισμένα αδέλφια δεν θέλουν να συμμετέχουν στην ομάδα.
Αλλά για όσους θέλουν, θα τους δώσουμε ό,τι μπορούμε. Αυτή η εμπειρία άνοιξε ένα εντελώς νέο, πολύπλοκο κεφάλαιο της ζωής μου. Από τη μία πλευρά, μου έδωσε μια επιπλέον εκτίμηση για τους γονείς μου, ιδίως για τη σχέση του πατέρα μου μαζί μου.
Αλλά η εύρεση του δότη σπέρματος δεν μου έδωσε ένα τέλος. Δεν θα το καταλάβουμε ποτέ αυτό μέχρι να μάθουμε πόσοι από εμάς υπάρχουν πραγματικά.
Και αν δεν κάνουν όλοι στη χώρα ένα τεστ, δεν θα το μάθουμε ποτέ. Θα περιμένω λοιπόν να ανακαλυφθούν κι άλλοι, αναμφίβολα θα ανακαλυφθούν. Και κάθε φορά που θα βλέπω κάποιον με παρόμοια μάτια να περπατάει στο δρόμο, θα αναρωτιέμαι πάντα αν είναι και αυτός αδελφός μου.
*Το κείμενο είναι απόδοση στα ελληνικά άρθρου που δημοσιεύθηκε στην βρετανική εφημερίδα Telegraph. Το όνομα της συντάκτριας δεν αποκαλύφθηκε για ευνόητους λόγους
