Τα επαναλαμβανόμενα όνειρα είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά και απασχολεί πολλούς ανθρώπους. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ορισμένα όνειρα φαίνεται να τους ακολουθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να ονειρεύεται την ικανότητα να πετάει, κάτι που ίσως ξεκίνησε από την παιδική του ηλικία, ή να επισκέπτεται τακτικά ένα συγκεκριμένο μέρος ή χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια των ονείρων του. Επίσης, μια δύσκολη μέρα στη δουλειά μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση εφιαλτικών ονείρων που σχετίζονται με εξετάσεις, ακόμα και αν έχουν περάσει πολλές δεκαετίες από την αποφοίτησή του.
Αυτό το φαινόμενο δεν είναι σπάνιο. Έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 75% των ενηλίκων βιώνουν τουλάχιστον ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι ψυχολόγοι και οι ειδικοί στον τομέα των ονείρων προσπαθούν να κατανοήσουν τις αιτίες πίσω από αυτά τα όνειρα και τη σημασία τους για τον ψυχισμό του ατόμου.
Η επανάληψη αυτών των ονείρων μπορεί να συνδέεται με άγχη, φόβους ή επιθυμίες που δεν έχουν επιλυθεί. Συχνά, τα επαναλαμβανόμενα όνειρα λειτουργούν ως ένας τρόπος για τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί συναισθηματικές καταστάσεις ή εμπειρίες που δεν έχουν ολοκληρωθεί στην καθημερινή ζωή. Η ανάγκη για κατανόηση και επίλυση αυτών των θεμάτων μπορεί να οδηγήσει σε μια συνεχή ανακύκλωση αυτών των θεμάτων στα όνειρα.
Επιπλέον, η ύπαρξη κοινών θεμάτων στα επαναλαμβανόμενα όνειρα μπορεί να υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι μοιράζονται παρόμοιες ψυχολογικές καταστάσεις ή κοινωνικές πιέσεις. Αυτό ενδέχεται να εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι βιώνουν παρόμοια είδη ονείρων.
Αυτά τα όνειρα υπάρχουν σε ένα φάσμα: μερικές φορές είναι σχεδόν πανομοιότυπα κάθε φορά που συμβαίνουν, αλλά μπορεί επίσης να έχουν επαναλαμβανόμενα θέματα, τοποθεσίες ή χαρακτήρες σε διαφορετικά σκηνικά. Αυτή η διακύμανση διαφοροποιεί τα επαναλαμβανόμενα όνειρα από τα κακά όνειρα που προκαλούνται από τη διαταραχή μετατραυματικού στρες. Οι ειδικοί είναι ακόμη αβέβαιοι για το γιατί βιώνουμε επαναλαμβανόμενα όνειρα, αλλά η νέα έρευνα συμβάλλει στον καλύτερο εντοπισμό μοτίβων στη συχνότητα και το περιεχόμενό τους, καθώς και στα σενάρια που τα προκαλούν.
Πρόσφατες μελέτες έχουν ενισχύσει τη μακροχρόνια ιδέα ότι τα επαναλαμβανόμενα όνειρα είναι συχνά – αλλά όχι πάντα – κακά. Σε μια έρευνα του 2022 από τον Michael Schredl, επικεφαλής του εργαστηρίου ύπνου στο Κεντρικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας της Γερμανίας, και τους συναδέλφους του, οι ενήλικες χαρακτήρισαν τα επαναλαμβανόμενα όνειρα ως “αρνητικού τόνου” στα δύο τρίτα των περιπτώσεων- τα όνειρα αυτά συχνά αφορούσαν θέματα όπως το να τους κυνηγούν ή να τους επιτίθενται, να φτάνουν κάπου αργά ή να αποτυγχάνουν σε κάτι. Αντίθετα, τα θετικά επαναλαμβανόμενα όνειρα των συμμετεχόντων αφορούσαν θέματα όπως το να πετούν ή να ανακαλύπτουν ένα νέο δωμάτιο στο σπίτι τους.
Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί να έχουμε μεγαλύτερη τάση για αρνητικά όνειρα δεν είναι πλήρως κατανοητοί, αλλά ο Schredl λέει ότι τα όνειρα συνήθως υπερδραματοποιούν κάτι στην άγρυπνη ζωή μας – ακόμη και ένα μικρό συναίσθημα ή μια μικρή κατάσταση που νιώθουμε αδύναμοι να αλλάξουμε. “Στο όνειρο, γίνεται ένα πολύ μεγαλύτερο συναίσθημα, αν και η σύνδεση δεν είναι πάντα απλή ή προφανής”, εξηγεί.
Η ψυχολογία και η νευροεπιστήμη προσφέρουν πρόσθετες ενδείξεις. Για παράδειγμα, είμαστε επιρρεπείς σε αυτό που είναι γνωστό ως προκατάληψη αρνητικότητας: μια τάση να εστιάζουμε περισσότερο σε δυσάρεστες σκέψεις, συναισθήματα ή κοινωνικές αλληλεπιδράσεις παρά σε θετικές. Αυτή η συμπεριφορά έχει τις ρίζες της στην υποσυνείδητη ανάγκη μας να επιλύσουμε αρνητικές καταστάσεις που απειλούν την επιβίωσή μας. Η προκατάληψη της αρνητικότητας μπορεί να επιδεινώνεται στον ύπνο, επειδή ο εγκέφαλός μας που ονειρεύεται αποσβένει τις περιοχές που σχετίζονται με τη γραμμική λογική και ενεργοποιεί τμήματα που σχετίζονται με το συναίσθημα, αποδυναμώνοντας το φίλτρο μεταξύ των σκέψεών μας και των συναισθημάτων μας.
Η κατανόηση των ψυχολογικών υποβάθρων των επαναλαμβανόμενων ονείρων είναι δύσκολο να μελετηθεί, επειδή είναι δύσκολο να ελεγχθούν τα όνειρα σε πειραματικό πλαίσιο. Αλλά γεγονότα όπως οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ή η πανδημία COVID, εκείνα στα οποία πολλοί άνθρωποι βιώνουν ένα κοινό τραύμα, επέτρεψαν στους επιστήμονες να διερευνήσουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια ορισμένα μοτίβα που σχετίζονται με τα όνειρα.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι τα αρνητικά επαναλαμβανόμενα όνειρα είναι κοινά και φυσιολογικά και ότι υπάρχουν εφαρμόσιμα βήματα για τον έλεγχό τους. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν βρει επιτυχία σε μια πρακτική που ονομάζεται θεραπεία πρόβας με εικόνες, κατά την οποία επαναλαμβάνουν συνεχώς τους εφιάλτες τους με πιο ευτυχή κατάληξη πριν κοιμηθούν. Επίσης θέτοντας ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, περιορίζοντας τη χρήση οθόνης και αποφεύγοντας την καφεΐνη ή το αλκοόλ πριν από τον ύπνο.
