«Το μουστάκι μου είναι… πολύ μυτερό, πολύ επιθετικό». Παιχνιδιάρικο και προκλητικό, το μουστάκι του Σαλβαδόρ Νταλί ήταν κάτι περισσότερο από απλές τρίχες στο πρόσωπο αλλά μια τολμηρή καλλιτεχνική δήλωση.
Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο BBC ο υπερρεαλιστής καλλιτέχνης μοιράστηκε το μυστικό πίσω από το πιο διάσημο μουστάκι στον κόσμο.
Το 1955, ο Ισπανός καλλιτέχνης Σαλβαδόρ Νταλί – ο οποίος γεννήθηκε πριν από 120 χρόνια και συγκεκριμένα στις 11 Μαΐου 1904 – κάθισε με τον βετεράνο παρουσιαστή Malcolm Muggeridge στην εκπομπή Panorama του BBC και μίλησε για το πιο ισχυρό σύμβολο της καλλιτεχνικής του ταυτότητας – το μουστάκι του.
Ο Muggeridge παραδέχτηκε ότι θα έπρεπε να ρωτήσει τον διάσημο σουρεαλιστή για τις παράξενες ονειρικές εικόνες που τον έκαναν διάσημο, αλλά η θέα του επιδεικτικά λαμπερού μουστάκι του Dalí αποδείχθηκε ακαταμάχητη γι’ αυτόν.
Αυτό που ακολούθησε, για μια εκπομπή του BBC γνωστή για τα ερευνητικά ντοκιμαντέρ της επικαιρότητας, ήταν μια κατάλληλα σουρεαλιστική συνέντευξη.
Πώς ξεκίνησε η συζήτηση για το… μουστάκι του Νταλί
«Η πρώτη ερώτηση που θέλω να σας κάνω – θα έπρεπε πραγματικά να αφορά τη σύγχρονη τέχνη, αλλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς – υπάρχει κάποια απολαυστική επιπολαιότητα μέσα σας που με κάνει να ρωτήσω – πώς καταφέρατε να δημιουργήσετε αυτό το υπέροχο μουστάκι;» είπε ο Muggeridge.
«Στην αρχή του, χρησιμοποίησα ένα πολύ φυσικό προϊόν», απάντησε ο Νταλί. «Χουρμάδες, ξέρετε το φρούτο; Την τελευταία στιγμή του δείπνου, δεν καθαρίζω το δάχτυλό μου και βάζω λίγο στο μουστάκι μου και παραμένει για όλο το απόγευμα πολύ αποτελεσματικά.
«Αλλά τώρα χρησιμοποιώ ένα πραγματικό προϊόν, πολύ καλό, [που το βρήκα] στην Place Vendôme, το ουγγρικό κερί Pinaud [μια γαλλική μάρκα που λειτουργεί από το 1810]. Είναι ήδη ένα πολύ γνωστό κερί. Ο Προυστ, ο Μαρσέλ Προυστ [ο Γάλλος μυθιστοριογράφος], χρησιμοποιεί το ίδιο».
«Ναι, αλλά το δικό του ήταν λίγο αιχμηρό, έτσι δεν είναι;», απάντησε ο Muggeridge, ζεσταίνοντας το θέμα. «Δεν είχε μια υπέροχη στροφή προς τα πάνω όπως το δικό σας».
«Χρησιμοποιούσε αυτό το κερί, αλλά το χρησιμοποιούσε με άλλο τρόπο, με έναν καταθλιπτικό… τρόπο. Λίγο καταθλιπτικό και μελαγχολικό. Το μουστάκι μου αντίθετα είναι πολύ χαρούμενο, πολύ μυτερό, πολύ επιθετικό/ευέξαπτο».
Ο Muggeridge συνέχισε, πιέζοντας τον καλλιτέχνη για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις τρίχες του προσώπου του που αψηφούν τη βαρύτητα, ανακαλύπτοντας ότι ο καλλιτέχνης τις καθάριζε κάθε βράδυ -αφήνοντάς τες να μαλακώσουν και να πέσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας-, το χρόνο που χρειαζόταν για να ετοιμαστεί το πρωί -ένα γρήγορο τρίλεπτο- και πώς το μουστάκι του χρησίμευε ως πρακτικό εργαλείο για την «έμπνευσή» του.
Ο Muggeridge δεν ήταν ο μόνος που γοητεύτηκε από το πληθωρικό τολμηρό μουστάκι του καλλιτέχνη. Συνώνυμο του ίδιου του καλλιτέχνη, το καρτουνίστικα κερωμένο μουστάκι του Νταλί είχε γίνει θρύλος.
Ο Νταλί είχε μουστάκι από τη δεκαετία του 1930, και αρχικά βασιζόταν σε μια εμφάνιση που είχε γίνει δημοφιλής εκείνη την εποχή από τον Αμερικανό ηθοποιό Adolphe Menjou. Όμως, καθώς τα χρόνια προχωρούσαν, το μουστάκι του καλλιτέχνη, «όπως η δύναμη της φαντασίας μου, συνέχισε να μεγαλώνει», όπως θα έλεγε αργότερα ο Νταλί σε ένα φωτογραφικό βιβλίο αφιερωμένο στις τρίχες του προσώπου του το 1954.
Μέχρι τη δεκαετία του 1940, μεγάλωνε και διαμόρφωνε τα μουστάκια του σε όλο και πιο δραματικά ύψη, με τις αναποδογυρισμένες άκρες τους να θυμίζουν έναν άλλο παλαιότερο Ισπανό ζωγράφο, τον Ντιέγκο Βελάσκεθ. Οι χαρακτηριστικές τρίχες του προσώπου του Νταλί χρησίμευαν ως μια τολμηρή δήλωση προθέσεων, ενσαρκώνοντας την επανάσταση, τη δημιουργικότητα, την ασέβεια, την ατομικότητα και τον παραλογισμό.
«Μπορώ να σκεφτώ λίγους άλλους καλλιτέχνες που κυνήγησαν τη φήμη και την περιουσία τόσο επιθετικά όσο ο Σαλβαδόρ Νταλί. Μετατράπηκε ενεργά σε μάρκα, προωθώντας ξεδιάντροπα τον εαυτό του με κάθε μέσο», δήλωσε ο ιστορικός τέχνης Ντέιβιντ Ντιμπόσα στο ντοκιμαντέρ Art on the BBC το 2022.
«Και όπως με κάθε μάρκα, για να είναι πραγματικά επιτυχημένη, χρειάζεται ένα λογότυπο που να είναι άμεσα αναγνωρίσιμο».
Είτε κατσαρώνει σε σχήμα οκτώ, είτε στολίζεται από λουλούδια είτε δένεται σε φιόγκο, το μουστάκι του έγινε τόσο προσεκτικά επεξεργασμένο όσο και η δημόσια εικόνα του. Οι υπερβολικές καμπύλες του, όπως και οι πίνακές του, έφερναν τους θεατές αντιμέτωπους με το παράλογο, προκαλώντας τους να αμφισβητήσουν τις συμβάσεις και τη δική τους πραγματικότητα.
Χρησίμευσε για να εδραιώσει την εικόνα του στο μυαλό του κοινού, ένα δραματικό οπτικό σύνθημα για το εκκεντρικό, θεατρικό και ασεβές πνεύμα που καθόριζε την καλλιτεχνική προσωπικότητα του Νταλί.
Κατά καιρούς, χρησιμοποιούσε το μουστάκι του ως πινέλο ή το παρουσίαζε σε πίνακες, όπως η Αυτοπροσωπογραφία με τον Fried Bacon, θολώνοντας ακόμη περισσότερο τα όρια μεταξύ τέχνης και ζωής, σοβαρού και κωμικού, πραγματικού και σουρεαλιστικού.
Και ως καλλιτεχνικά σήματα έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτικό. Η σουρεαλιστική σιλουέτα του έχει κοσμήσει τα πάντα, από κοσμήματα μέχρι κούπες καφέ, και ζωγραφίστηκε ακόμη και σε ένα αεροπλάνο 757 της Delta Air Lines το 2010. Την ίδια χρονιά, μια δημοσκόπηση για το Movember, μια ετήσια εκδήλωση για την ανάπτυξη τριχών στο πρόσωπο, διαπίστωσε ότι είναι το πιο διάσημο μουστάκι όλων των εποχών.
Σε έναν κατάλληλα σουρεαλιστικό επίλογο, ο οποίος καταδεικνύει τη διαχρονική δύναμη του παιχνιδιάρικου μοτίβου του, όταν το σώμα του Νταλί εκταφιάστηκε για τεστ πατρότητας το 2017, σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά τον θάνατό του το 1989, το μουστάκι του ήταν ακόμα εντελώς άθικτο, μοιάζοντας με δείκτες ρολογιού που έδειχναν 10.10.
«Ανυπομονούσα να τον δω και έμεινα εντελώς έκπληκτος», δήλωσε τότε στον ισπανικό ραδιοφωνικό σταθμό RAC1 ο Narcis Bardalet, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την ταρίχευση του σώματος του Νταλί. «Ήταν σαν θαύμα… το μουστάκι του εμφανίστηκε στις 10 και 10 ακριβώς».
Ο ΓΕΛΟΤΟΠΟΙΟΣ ΤΩΝ ΡΟΤΣΙΛΝΤ
Του Χίτλερ ήταν σα μικρό σερβιετάκι όμως είδες τι έκανε…