Όταν τα… ζιβάγκο ανέλαβαν τη εξουσία – 18 Οκτωβρίου 1981: Η πρώτη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές

39 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την πρώτη νίκη του ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη φορά Αριστερά στη χώρα καταγράφηκε στην ιστορία τότε, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να κερδίζει τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 48,06% και 174 έδρες στη Βουλή.

Ήταν πράγματι ένα ραντεβού με την ιστορία, ήταν μια φορτισμένη ημέρα για τον ηγέτη και ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, καθώς το 1944 την ίδια ημερομηνία ο πατέρας του, Γεώργιος Παπανδρέου, κατέφθανε στην Αθήνα για να αναλάβει ως πρωθυπουργός την ηγεσία της πρώτης ελεύθερης κυβέρνησης των Ελλήνων.

Το βράδυ από την κατοικία του στο Καστρί, ο Ανδρέας Παπανδρέου απηύθυνε στον ελληνικό λαό ένα φορτισμένο διάγγελμα.

«Ελληνίδες Έλληνες, απόψε κατέχομαι από βαθιά συγκίνηση. Είμαι πράγματι συγκινημένος για την μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχετε δείξει. Και έχω ταυτόχρονα το αίσθημα βαριάς ευθύνης, την οποία επωμίζομαι εγώ και οι συνεργάτες μου, για να πραγματώσουμε το έργο της Αλλαγής», σημειώνει μεταξύ άλλων ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Δείτε το πρώτο διάγγελμα του Ανδρέα Παπανδρέου

Από την άλλη, ο μεγάλος ηττημένος των εκλογών, Γεώργιος Ράλλης δεν κρύβει την πικρία του και αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, σημειώνει: «Ελπίζω οι Έλληνες να μην μετανοήσουν στο μέλλον για την σημερινή τους επιλογή». Την ίδια ώρα, ήδη οι δρόμοι είχαν γεμίσει από πλήθη που πανηγύριζαν.

O Ανδρέας Παπανδρέου, υπήρξε ένας χαρισματικός ηγέτης, ένας ενθουσιώδης ρήτορας αλλά κυρίως ένας μεγάλος μεταρρυθμιστής που συγκρούστηκε με παραδοσιακούς μηχανισμούς εξουσίας. Οι ξένοι ηγέτες, όπως η Μάργκαρετ Θάτσερ, είχε πει πώς αν και δεν τον συμπαθούσε τον σεβόταν διότι ποτέ δεν έφυγε από Διάσκεψη Κορυφής της ΕΟΚ, χωρίς να πάρει κάτι για τη χώρα του, όπως χαρακτηριστικά είχε πει η Βρετανίδα πρωθυπουργός.

Στο protothema.gr μίλησαν δύο εμβληματικές προσωπικότητες του ΠΑΣΟΚ που έζησαν τότε από κοντά τις ιστορικές στιγμές και συνεχίζουν να δίνουν τον αγώνα τους στην πολιτική έως και σήμερα.

Ο Χρήστος Πρωτόπαππας, τότε ήταν μόλις 25 ετών. Άνηκε στη νεολαία του ΠΑΣΟΚ και σήμερα είναι στενός συνεργάτης της προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, Φώφης Γεννηματά. Μιλώντας θυμάται: «Δεν είχαμε εμπειρία. Όμως η κοσμοπλημμύρα, το πάθος στις προεκλογικές συγκεντρώσεις, η ανταπόκριση στις εξορμήσεις της νεολαίας του ΠΑΣΟΚ, μας γέμισαν αισιοδοξία. Την Κυριακή στο εκλογικό κέντρο, όταν μετρήσαμε τα ψηφοδέλτια δεν υπήρχε αμφιβολία. Η αλλαγή ήρθε! Βγήκα έξω. Ο λαός στους δρόμους, πανηγύρια, σημαίες, κόρνες από τα πρώτα αποτελέσματα. Αγκαλιές και φιλιά. Οι δρόμοι στο κέντρο έκλειναν από το πλήθος. Μια έκρηξη χαράς και συγκίνησης. Η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή, με το κεφάλι ψηλά, με δημοκρατία και ελευθερία

Στο εκλογικό κέντρο με τη γροθιά ψηλά και μια φωνή μαζί σου Αντρέα για μια Ελλάδα νέα. Οι εξελίξεις μας δικαίωσαν. Η Αλλαγή έγινε πράξη. Όμως, τα αισθήματα εκείνης της νύχτας σημάδεψαν την ζωή μας. Είμαστε περήφανοι για το ΠΑΣΟΚ μας».

Ο Κώστας Σκανδαλίδης, 28 ετών τότε και βουλευτής του Κινήματος Αλλαγής σήμερα, μιλώντας σημειώνει: «Ξέραμε ότι θα νικήσουμε, δε μπορούσαμε να φανταστούμε το μέγεθος της νίκης. Ήταν σα να γιορτάζαμε την Ανάσταση. Ξεχυθήκαμε στους δρόμους. Ο Αντρέας, στο μπαλκόνι στο Καστρί, πλήθος από κάτω. Άνοιξε τα χέρια του να χαιρετήσει και εγώ ένιωσα ότι αγκαλιάζει όλη τη χώρα. Ήταν το τέλος εποχής και η αρχή μιας καινούργιας. Όλοι είχαμε λαχτάρα και πίστη στην αλλαγή».

Δείτε σχετικό βίντεο από τις εκλογές του 1981:

Τα έργα ΠΑΣΟΚ

Στα πρώτα έργα και ημέρες της κυβέρνησης της “Αλλαγής” περιλαμβάνονται εκτεταμένες νομοθετικές παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις. Πράγματα που σήμερα θεωρεί δεδομένα η κοινωνία μας, τότε ήταν πρωτοπόρα κάποιες φορές ριζοσπαστικά και επαναστατικά.

Δίνεται προτεραιότητα στην Εθνική συμφιλίωση, με Αναγνώριση Εθνικής Αντίστασης, συνταξιοδότηση των αγωνιστών, στην παραχώρηση άδειας επιστροφής στην Ελλάδα στους πολιτικούς πρόσφυγες του Δημοκρατικού Στρατού. Παράλληλα, ξεκινά η ενοποίηση των Σωμάτων Ασφαλείας. Χωροφυλακή και Αστυνομία Πόλεων συγχωνεύτηκαν και δημιουργήθηκε η σημερινή Ελληνική Αστυνομία.

Η αναμόρφωση της Παιδείας με την ίδρυση των ΤΕΙ, θεσμοθετήθηκαν τα όργανα συνδιοικησης από φοιτητές και καθηγητές. Η Αναβάθμιση και ενίσχυση της Βασικής και Μέσης Εκπαίδευσης, επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη συμμετοχή των γονέων και μαθητών στα σχολικά πράγματα, ενώ αντικατέστησε τον θεσμό του επιθεωρητή με αυτόν του Σχολικού Συμβούλου.

Νομιμοποιήθηκε ο πολιτικός γάμος, ενώ ο αναχρονιστικός θεσμός της «προίκας» που υποτιμούσε τη θέση της γυναίκας δίπλα στο σύζυγο της, σαν να είναι προϊόν συναλλαγής ο γάμος, καταργήθηκε. Η σύζυγος μπορούσε να διατηρήσει, αν ήθελε, το πατρικό της επώνυμο. Αναγνωρίστηκε το δικαίωμα στο συναινετικό διαζύγιο αλλά και τον περιορισμό των λόγων στον μη συναινετικό χωρισμό.

Αναγνωρίστηκαν νομικά δικαιώματα και υποχρεώσεις στους ανηλίκους και η πλήρης ενοποίηση των δικαιωμάτων των εκτός γάμου παιδιών με τα δικαιώματα των γεννημένων σε γάμο.

Η γενοκτονία των Ποντίων τότε αναγνωρίστηκε, από το Ελληνικό κράτος. Δυναμώνοντας την εθνική φωνή του τόπου. Κατόπιν εισήγησης του τότε Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, η Βουλή των Ελλήνων αναγνώρισε τη γενοκτονία το 1994 και ψήφισε την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο».

Στα εργασιακά, μεταξύ άλλων, θεσμοθετήθηκε η σταδιακή αύξηση των συντάξεων, η επέκταση της πενθήμερης εργασίας, και η ετήσια άδεια τεσσάρων εβδομάδων. Ενώ, μεγάλη επένδυση και χρηματοδότηση δόθηκε στον Πολιτισμό, και ειδικότερα στα θέατρα και τους καλλιτέχνες.

Παράλληλα, ιδρύθηκε το ΕΣΥ. Μια από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις της εποχής, που σήμερα τη θεωρούμε δεδομένη τότε όμως, η Υγεία δεν ήταν. Σημειώνεται, ότι φέτος η 3η Σεπτεμβρίου από την προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά, αφιερώθηκε στο ΕΣΥ, που αντιμετωπίζει φέτος τη μεγαλύτερη πρόκληση εν μέσω της πανδημίας που διανύουμε.

Δόθηκε επίσης, βάση σε θέματα περιβαλλοντικά. Όπως, για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των αστικών κέντρων ιδρύεται το «δακτύλιο» της Αθήνας αλλά και οι μετρήσεις των ρύπων. Περιορίζεται μάλιστα η ίδρυση νέων βιομηχανιών στην Αττική.

Οι αλλαγές ήταν βαθύτερες και πιο ριζοσπαστικές στην επαρχία. Σχεδόν αμέσως μετά το 1981, η επαρχία απαλλάχτηκε οριστικά και αμετάκλητα από τον “φόβο του χωροφύλακα”, η θέση των γυναικών βελτιώθηκε, δημιουργήθηκαν πολιτιστικά και αθλητικά σωματεία σε όλη τη χώρα με την ενεργό στήριξη της Μελίνας Μερκούρη. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας έφερε για πρώτη φορά σύγχρονη ιατρική περίθαλψη σε πολλές απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.