Όχι πολύτεκνοι, όχι μετανάστες, όχι ηλικιωμένοι: Όταν η στεγαστική κρίση κάνει διακρίσεις

Στην Ελλάδα αν και η στεγαστική κρίση είναι από τις πλέον οξυμμένες, με τους ενοικιαστές να πλήττονται διπλά, δεν διαθέτουμε ρωμαλέα κινήματα για το δικαίωμα στη στέγη. Αντίθετα σε χώρες όπως η Ισπανία και η Γερμανία (ιδίως το Βερολίνο), οι ενοικιαστές οργανώνονται συλλογικά , διεκδικώντας όχι μόνο δίκαιες τιμές στα ενοίκια αλλά και στέγαση για όλους, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ στην πολύγλωσση πλατφόρμα Voxeurop, παρουσιάζει το θέμα των στεγαστικών διακρίσεων, ως «το άλλο πρόσωπο της στεγαστικής κρίσης»

Με αφετηρία την κατάσταση στις ισπανικές πόλεις, όπου τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 78% την τελευταία δεκαετία, το Voxeurop ερευνά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ενοικιαστές σε όλη την Ευρώπη, λόγω χρώματος, θρησκεύματος ή εθνοτικής-φυλετικής καταγωγής.

Μαζικές διαδηλώσεις για το δικαίωμα στη στέγαση

Η Ισπανία τους τελευταίους μήνες συγκλονίζεται από μαζικές διαδηλώσεις, με τη συμμετοχή  δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, με το αίτημα για μια επείγουσα στεγαστική μεταρρύθμιση, που να εξασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση στην κατοικία.

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η ανεξάρτητη οργάνωση Provivienda, με τη χρηματοδότηση της ισπανικής κυβέρνησης, το 70% των κτηματομεσιτικών γραφείων αρνούνται την ενοικίαση ή την πώληση διαμερισμάτων σε άτομα με βάση την καταγωγή τους – ακόμα και αν πληρούν όλες τις άλλες προϋποθέσεις.

Το πρόβλημα είναι πανευρωπαϊκό και στρέφεται πρωτίστως ενάντια σε εκείνους των οποίων η διαφορετική καταγωγή, η γλώσσα ή το θρήσκευμα είναι πιο εμφανή. Εννοείται ότι οι διακρίσεις στη στέγαση αφορούν τους μετανάστες που ζουν και εργάζονται στις ευρωπαϊκές πόλεις, πληρώνουν φόρους, μεγαλώνουν παιδιά και προσπαθούν να ενσωματωθούν και όχι τους ξένους επενδυτές με τις βαθιές τσέπες.

Πανευρωπαϊκές διακρίσεις

Πολυετής έρευνα που πραγματοποίησε η Οργάνωση για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (European Union Agency for Fundamental Rights –FRA), διαπίστωσε ότι το 31% των ατόμων αφρικανικής καταγωγής στην Ευρώπη αντιμετώπισαν φυλετικές διακρίσεις όταν προσπάθησαν να νοικιάσουν ή να αγοράσουν διαμέρισμα. Όσον αφορά τους μουσουλμάνους, το 26% θεωρεί ότι το θρήσκευμα σε συνδυασμό με την  καταγωγή του εμπόδισε να έχουν πρόσβαση σε κατοικία.

Θεωρητικά, σε όλη την Ευρώπη απαγορεύονται οι διακρίσεις λόγω φύλου, χρώματος, σεξουαλικού προσανατολισμού ή καταγωγής. Πρακτικά όμως,  στο θέμα της ενοικίασης και γενικότερα της στέγασης, δεν έχουν υπάρξει παρά ελάχιστες κυρώσεις για διακρίσεις εις βάρος ενοικιαστών.  Σε χώρες όπως η Αυστρία και η Γαλλία έχουν υπάρξει καταγγελίες για ρατσιστικές διακρίσεις στην ενοικίαση κατοικίας ενώ έχουν επιβληθεί και πρόστιμα. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις που αναφέρεται ρητά η καταγωγή ως αιτία αποκλεισμού, π.χ. «Μόνο Αυστριακοί» ή «όχι Άραβες».

Τις περισσότερες φορές είναι αδύνατον να αποδείξει κανείς ότι πρόκειται για ρατσιστική διάκριση, αφού υπάρχουν πολλοί έμμεσοι τρόποι αποκλεισμού. Σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναγνωρίζει ότι «οι αγγελίες με ρητές διακρίσεις είναι όλο και πιο σπάνιες» και ότι «είναι απίστευτα δύσκολο να αποδειχθεί ότι η άρνηση ενοικίασης ακινήτου βασιζόταν σε απαγορευμένους λόγους διάκρισης».

 Χειροτερεύουν οι διακρίσεις

Αυτό δε σημαίνει ότι η κατάσταση βελτιώνεται. Κάθε άλλο. Σε σύγκριση με το 2016 οι διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες αφρικανικής καταγωγής και οι μουσουλμάνοι όταν αναζητούν κατοικία έχουν αυξηθεί κατά 21% και 22% αντίστοιχα, σύμφωνα με την έκθεση του FRA.

Τα υψηλότερα ποσοστά φυλετικών διακρίσεων στην πρόσβαση στη στέγαση αναφέρθηκαν στη Γερμανία (62%), την Αυστρία (49%), το Βέλγιο (44%) και την Ιταλία (43%)», αναφέρει ο εκπρόσωπος του FRA. Οι μουσουλμάνοι αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα φυλετικών διακρίσεων στην πρόσβαση σε κατοικία, με τα υψηλότερα ποσοστά στη Γερμανία (54%), την Αυστρία (50%), το Βέλγιο και τη Φινλανδία (43% και στις δύο)».

Η τελευταία έκθεση του FRA για τα θεμελιώδη δικαιώματα υπογραμμίζει ότι η αύξηση των τιμών στέγασης «σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι, όχι μόνο με μεταναστευτικό υπόβαθρο, δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να θερμάνουν τα σπίτια τους ή να νοικιάσουν αξιοπρεπή καταλύματα».