Ο νέος κύκλος βίας τρομάζει και δημιουργεί αστάθεια αλλά και πολλά ερωτήματα
Ακόμα ένας πόλεμος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ, που τα ξημερώματα του περασμένου Σαββάτου δέχθηκε την επίθεση της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς, ξεδιπλώνει το στρατιωτικό του σχέδιο, ώστε να απαντήσει.
Ο αριθμός των νεκρών και των τραυματιών διαρκώς αυξάνει και προοπτική επίλυσης του Παλαιστινιακού προβλήματος πρακτικά δεν υπάρχει. Φυσιολογικά, ο καινούριος κύκλος βίας τρομάζει και δημιουργεί αστάθεια αλλά και πολλά ερωτήματα για την επόμενη μέρα. Παρόλο που ο πόλεμος συνεχίζεται. μπορούν ήδη να γίνουν ορισμένες βασικές παρατηρήσεις, οι οποίες θα ταξινομηθούν σε οκτώ σημεία για την καλύτερη παρουσίαση και ανάλυση του διαμορφώμενου εκρηκτικού τοπίου.
1. O αιφνιδιασμός του Ισραήλ
Προκαλεί εντύπωση πως είναι δυνατόν μια χώρα όπως το Ισραήλ να δέχεται μία τέτοιου είδους επίθεση από τη Χαμάς. Ανεξάρτητα από το αν υπήρχαν ή δεν υπήρχαν ορισμένες προειδοποιήσεις, το αποτέλεσμα δείχνει πως η ισραηλινή πλευρά αιφνιδιάστηκε από το συγχρονισμένο χτύπημα. Οι τρομοκράτες κατάφεραν να διεισδύσουν στο Ισραήλ με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με το παρελθόν, κατέλαβαν στρατόπεδα, και απήγαγαν στρατιώτες και πολίτες. Επίσης, οι εκτοξεύσεις πυραύλων από τη Λωρίδα της Γάζας προς το Ισραήλ φαίνεται πως έγινε μαζικά με διαφορετικούς εκτοξευτές ώστε η δυνατότητα κατάρριψης τους από την ισραηλινή αεράμυνα να μην είναι ολοκληρωτική. Ο «Σιδηρούς Θόλος» λειτούργησε πολύ καλά, αλλά το ποσοστό επιτυχίας του δε μπορεί ποτέ να είναι 100%. Ακόμα και ένα ποσοστό αποτυχίας της τάξης του 5% μπορεί να κοστίσει.
2. Η ευθύνη Νετανιάχου
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπένζαμιν Νετανιάχου είχε καταφέρει για πολλά χρόνια να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Ισραηλινών πολιτών, επενδύοντας στο χαρτί της ασφάλειας. Πράγματι, επί των ημερών του το Ισραήλ έδειχνε πανίσχυρο αλλά και έτοιμο να αποτρέψει το ενδεχόμενο μιας μεγάλης επίθεσης εναντίον. Όμως, η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κλονίζει την εμπιστοσύνη αυτή. Ακόμα και αν το Ισραήλ καταφέρει να ολοκληρώσει τη στρατιωτική του επιχείρηση με επιτυχία, το τραύμα της επίθεσης αυτή τα στιγματίζει τον Μπένζαμιν Νετανιάχου. Έτσι κι αλλιώς, η ισραηλινή κοινωνία ήταν για πολύ καιρό διχασμένη λόγω της συνταγματικής μεταρρύθμισης αλλά πλέον είναι και πληγωμένη. Αυτό δε σημαίνει πως δεν υποστηρίζει την στρατιωτική επιχείρηση για την εξουδετέρωση της Χαμάς. Σημαίνει πως δεν θα ξεχάσει αυτό που συνέβη.
3. Η επιδίωξη του Ισραήλ
Ουδείς μπορεί να γνωρίζει με ακρίβεια τον ακριβή τρόπο με τον οποίο το Ισραήλ θα απαντήσει στρατιωτικά στην επίθεση που δέχθηκε. Φαίνεται, όμως, πως στόχος του Εβραϊκού Κράτους θα είναι να διαλύσει κάθε δομή της Χαμάς, προχωρώντας περισσότερο σε σχέση με επιχειρήσεις του παρελθόντος. Η εμπειρία από το παρελθόν δείχνει πως όταν μια ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση προχωράει, τότε αυξάνει η διεθνής πίεση για ανακωχή. Με τα σημερινά δεδομένα και λαμβάνοντας υπόψη αυτό που συνέβη το περασμένο Σάββατο, το Ισραήλ δύσκολα θα ενδιαφερθεί για ανακωχή πριν συντρίψει τη Χαμάς. Βέβαια, η συζήτηση περιπλέκεται λόγω των Ισραηλινών πολιτών που έχει απαγάγει η τρομοκρατική οργάνωση. Πέρα από αυτό το σοβαρό θέμα, που αγγίζει συναισθηματικά την ισραηλινή κοινωνία αλλά και την παγκόσμια κοινή γνώμη, το Ισραήλ μοιάζει αποφασισμένο να φτάσει μέχρι τέλους
4. Το ρίσκο
Πολλοί μιλούν για την «11η Σεπτεμβρίου» του Ισραήλ. Ο παραλληλισμός φαίνεται λογικός, καθώς υπάρχουν κάποιες ομοιότητες στις επιθέσεις που οργάνωσαν η αλ Καίντα και η Χαμάς αντίστοιχα. Το ερώτημα είναι αν το Ισραήλ θα αντιδράσει στο χτύπημα που δέχθηκε με τρόπο αντίστοιχο αυτού που απάντησε η Αμερική το 2001 και το 2003. Ως γνωστόν, η Αμερική νίκησε στρατιωτικά τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στο Ιράκ αλλά απέτυχε να μεταφράσει τις στρατιωτικές της νίκες σε πολιτικές επιτυχίες. Ενδεχόμενη χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα ενδεχομένως διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα με πολλές απώλειες λόγω του αναμενόμενου ανταρτοπολέμου. Η ισχύς των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων είναι αδιαμφισβήτητη. Άλλο, όμως, αυτό και άλλο η πολιτική επικράτηση του Ισραήλ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στη Γάζα δεν έχουν τη βάση τους μόνο τρομοκράτες και εξτρεμιστές αλλά απλοί άνθρωποι με τις οικογένειές τους. Ναι μεν συχνά η Χαμάς χρησιμοποιεί παιδιά ως ανθρώπινη ασπίδα αλλά αυτό δε σημαίνει πως η εκατόμβη νεκρών εκατέρωθεν είναι η ενδεδειγμένη λύση.
5. Το Παλαιστινιακό
Το Παλαιστινιακό πρόβλημα είναι ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια των διεθνών σχέσεων. Στο παρελθόν έχουν χαθεί πολλές ευκαιρίες για την επίλυσή του. Για αυτό, ήδη πριν από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς, πρακτικά βρισκόταν εκτός δημόσιας ατζέντας. Πολλοί εξακολουθούν να μιλούν για λύση δύο κρατών, αλλά αυτό είναι σχεδόν ανέφικτο. Συνεπώς, χρειάζεται ουσιαστική συζήτηση για το ποια θα είναι η επόμενη μέρα, όταν τελειώσει ο πόλεμος. Χωρίς επίλυση του Παλαιστινιακού, δεν πρόκειται να υπάρξει ειρήνη και σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Ακόμα και αν διαλυθεί ολοκληρωτικά η Χαμάς, το Παλαιστινιακό πρόβλημα θα εξακολουθήσει να αποτελεί την πηγή των προβλημάτων στην περιοχή. Όσον δεν επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ της ασφάλειας του Ισραήλ και της αξιοπρεπούς διαβίωσης των Παλαιστινίων, θα ξεκινούν ξανά κύκλοι βίας. Πρόκειται για φαύλο κύκλο.
6. Ο ρόλος των ΗΠΑ
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νέος πόλεμος στη Μέση Ανατολή αποτελεί μεγάλο πρόβλημα. Από τη μία πλευρά, η στήριξη στο Ισραήλ θεωρείται δεδομένη για λόγους ιστορικούς και πολιτικούς. Από την άλλη, όμως, αυξάνουν τα πολεμικά μέτωπα στα οποία η Αμερική εμπλέκεται. Εκτός από την Ουκρανία, η χώρα καλείται πλέον να συνδράμει, ώστε το Ισραήλ να τα καταφέρει στη στρατιωτική του επιχείρηση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έτσι χρειάζεται να ξανασχοληθούν με τη Μέση Ανατολή σε μία εποχή, που είχαν αποφασίσει να μεταφέρουν την προσοχή τους προς τον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό μαζί με την Ουκρανία. Στοίχημα για τη χώρα είναι να καταφέρει να συνδυάσει τις διαφορετικές προτεραιότητες. Θα πρέπει τις επόμενες βδομάδες να αναλύσουμε διεξοδικά τον τρόπο με τον οποίο ο καινούριος πόλεμος στη Μέση Ανατολή επηρεάζει τους αμερικανικούς στρατηγικούς υπολογισμούς αλλά και την εξέλιξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ουκρανία λόγω της επικαιρότητας.
7. Η φωνή της Κίνας
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της εξελισσόμενης κρίσης που δεν έχει συζητηθεί ιδιαίτερα στη δημόσια σφαίρα σχετίζεται με τον ρόλο της Κίνας. Σύμφωνα με τους Financial Times, Αμερικανοί Γερουσιαστές που βρέθηκαν μέσα στη βδομάδα στο Πεκίνο και συνάντησαν τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, του ζήτησαν να διαδραματίσει κάποιο ρόλο. Η Κίνα έχει υπογράψει μακροπρόθεσμο συμφωνία συνεργασίας με το Ιράν, χώρα που βρίσκεται κοντά στη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Επίσης, πρόσφατα βρέθηκε στην κινεζική πρωτεύουσα ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ. Όλα αυτά δείχνουν πώς αλλάζει ο κόσμος αλλά και πώς αυξάνουν οι ευθύνες της Κίνας όσο η χώρα μεγαλώνει. Υπενθυμίζεται ότι και στο μέτωπο της Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ζητήσει δημοσίως από τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ να ασκήσει επιρροή στο Ρώσο ομόλογό του Βλάντιμιρ Πούτιν.
8. Η θέση Κύπρου και Ελλάδας
Η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ελλάδα στέκονται στο πλευρό του Ισραήλ και καταδικάζουν την τρομοκρατική ενέργεια της Χαμάς. Πράττουν σωστά με δεδομένο το στρατηγικό βάθος των σχέσεών τους με το Εβραϊκό Κράτος. Ταυτόχρονα, παρακολουθούν τη συζήτηση που εξελίσσεται στις Βρυξέλλες σχετικά με τη συνέχιση της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους Παλαιστινίους, θέλοντας να μην φτάσουν τα πράγματα άκρα σε μία εξαιρετικά λεπτή στιγμή για τον Παλαιστινιακό λάο. Από μία άλλη οπτική γωνία, ο νέος πόλεμος στη Μέση Ανατολή επηρεάζει τη σχετική σταθερότητα που είχε δημιουργηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο το αμέσως προηγούμενο διάστημα. Η Τουρκία προσπαθεί να αξιοποιήσει τις καλές της σχέσεις με τη Χαμάς, ώστε να μεσολαβήσει μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, ακόμα και για την απελευθέρωση των ομήρων. Προφανώς, το περιθώριο ουσιαστικής μεσολάβησης είναι μικρό, αλλά η προσπάθεια της Άγκυρας να δράσει ως ισχυρός περιφερειακός παίχτης – όπως κάνει με το ουκρανικό – είναι φανερή. Χρειάζεται συστηματική παρακολούθηση της στρατηγικής αυτής, ώστε η Τουρκία να μην ενισχύσει τελικά τη θέση της στο συνεχιζόμενο διπλωματικό της παζάρι με την Αμερική σε βάρος του Κυπριακού και της μελλοντικής διευθέτησης των ελληνοτουρκικών.
