«Ανέβα Θεσσαλονίκη να το προλάβεις»: Η μέρα που ο Ανδρέας Παπανδρέου «έπνιξε» ένα πραξικόπημα

Η έννοια του πραξικοπήματος δεν έπαψε ποτέ να είναι επίκαιρη για την πολιτική ζωή της Ελλάδας και ειδικά σε μεταβατικές περιόδους.
Για παράδειγμα, τη νύχτα που το ΠΑΣΟΚ εκλέχθηκε κυβέρνηση το 1981, όλη η Αθήνα βούιζε πως ο στρατός ετοιμάζει πραξικόπημα για να το ρίξει – εκείνη την εποχή άλλωστε, το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν ό,τι πιο αριστερό είχε προκύψει ποτέ σε κυβερνητικό επίπεδο στην ιστορία της Ελλάδας.

Αλλά και στα πιο πρόσφατα χρόνια, τουλάχιστον άλλες δυο φορές ακούστηκε η φήμη περί πραξικοπήματος. Τόσο εκείνο τον άγριο Δεκέμβρη του 2008 όσο και τα χρόνια των μεγάλων διαδηλώσεων που ακολούθησαν στα πρώτα χρόνια της μνημονιακής περιόδου, γράφτηκε και ακούστηκε αναφορικά με την πιθανότητα να γίνει πραξικόπημα.

Καμία από αυτές τις περιπτώσεις ωστόσο δεν μπορεί να συγκριθεί με τον ντόρο που προκάλεσε η φήμη περί επικείμενου πραξικοπήματος τον Φεβρουάριο του 1983. Σε αντίθεση με την περίπτωση του 1981, σε αυτή την περίπτωση όλος ο πολιτικός κόσμος βρέθηκε «στα κάγκελα». Βαρύγδουπα δημοσιεύματα, εντάσεις στην Βουλή, κινητοποιήσεις στον δρόμο, μια υπέροχη κατάσταση.

Η πληροφορία προέκυψε μέσα από την CIA, έφτασε -μέσω αδιευκρίνιστων ενδιάμεσων διαδρομών- στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή και εκείνος με τη σειρά του την μεταβίβασε στον Παπανδρέου. Το περιεχόμενο της πληροφορίας ήθελε έντονη κινητικότητα στον στρατό προκειμένου να συλληφθούν υψηλόβαθμα στελέχη τόσο του ίδιου του στρατού (αξιωματικοί που είχαν σχέση με το ΠΑΣΟΚ δηλαδή) όσο και της κυβέρνησης.

Οι συγκεκριμένες φήμες προέκυπταν πολύ συχνά και συνήθως δεν δινόταν υπερβολική σημασία από την κυβέρνηση. Ήταν άλλωστε τόσο χαρακτηριστικά μεταβατική η περίοδος ανάμεσα στο κράτος της Δεξιάς και την εδραίωση της λεγόμενης «σοσιαλιστικής αλλαγής» που τέτοιες φήμες έδιναν και έπαιρναν.

Συνήθως αντιμετωπιζόντουσαν με μια απλή αναβάθμιση των μέτρων ασφαλείας των υπουργείων και του πρωθυπουργικού μεγάρου. Αυτή ήταν και η εισήγηση του Καραμανλή όταν μετέφερε την πληροφορία στον Παπανδρέου. Όμως ο τελευταίος είχε άλλη άποψη.

Εκείνη την περίοδο, οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τις ΗΠΑ για τις νατοϊκές βάσεις στην Κρήτη ήταν σε οριακό σημείο και όδευαν προς αδιέξοδο. Ο Παπανδρέου φοβήθηκε πως η φήμη για πραξικόπημα είναι συνδεδεμένη με το συγκεκριμένο αδιέξοδο και δεν πήρε στα σοβαρά τις προτροπές του Καραμανλή για χαλαρότητα.

Αντίθετα, έκανε πολύ θόρυβο…

Πολλά στρατόπεδα στην Ελλάδα, αυτά που είχαν στρατηγικής σημασίας τοποθεσία, κυκλώθηκαν από την χωροφυλακή, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας έκανε αιφνιδιαστικές επισκέψεις σε ορισμένα εξ’ αυτών ενώ η κυβέρνηση διέρρευσε τη φήμη τόσο στο ΚΚΕ όσο και στο ΚΚΕ Εσωτερικού με αποτέλεσμα, οι δυο βασικές δυνάμεις της Αριστεράς να οργανώσουν άμεσα συλλαλητήρια κόντρα στην προοπτική της στρατιωτικής παρέμβασης στην πολιτική ζωή.

Ήταν γενικά ένα πολύ έντονο Σαββατοκύριακο στο τέλος του οποίου, ο πρέσβης των ΗΠΑ έκανε επίσημη δήλωση πως η χώρα του θα συμμαχούσε με την ελληνική κυβέρνηση σε περίπτωση πραξικοπήματος.

Τις επόμενες μέρες, ο Παπανδρέου επιχείρησε να αναδείξει επικοινωνιακά τα όσα συνέβησαν εκείνες τις δυο μέρες ως μια μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησής του. Τόσο μέσω του Τύπου της εποχής όσο και με υψηλούς τόνους μέσα στη Βουλή, ο Έλληνας πρωθυπουργός έκανε πράξη το πολιτικό ρητό πως κάθε φλερτάρισμα με ένα πολιτικό πατατράκ είναι μια ευκαιρία για μια μεγάλη πολιτική νίκη.

Εν τέλει, από ένα φημολογούμενο πραξικόπημα εναντίον του, το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να αποκομίσει πολιτική υπεραξία. Αυτό σήμαινε ΠΑΣΟΚ κάποτε…