Η δημοσιονομική θέση της – άλλοτε κραταιάς – Βρετανίας βρίσκεται στο ναδίρ στα πρόθυρα συστημικής κατάρρευσης.
Το 1997, όταν ο Tony Blair των Νέων Εργατικών ανέλαβε τα καθήκοντά του, η οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμό 4,9% ετησίως και το εθνικό χρέος ήταν 36% του ΑΕΠ – σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο.
Η ανάπτυξη έτρεχε με 3%-4% ετησίως στη θητεία της τότε κυβέρνησης – έτσι ένας σχετικά μικρός όγκος κρατικού χρέους παρέμεινε διαχειρίσιμος ως μερίδιο της συνολικής οικονομικής παραγωγής, επιτρέποντας στο κράτος να δανειστεί και να ξοδέψει περισσότερα.
Η επερχόμενη κυβέρνηση του Keir Starmer αντιμετώπισε μια διαφορετική κατάσταση.
Τα τελευταία 14 χρόνια, οι Tories ηγήθηκαν μιας δεκαετίας σκληρής δημοσιονομικής… ρητορικής κατά τη διάρκεια της οποίας το εθνικό χρέος στην πραγματικότητα εκτινάχθηκε, ακολουθούμενο από ένα υπερβολικά αυστηρό lockdown στην κρίση του Covid που αποδυνάμωσε ακόμη περισσότερο τα δημόσια οικονομικά.
Ως αποτέλεσμα, οι Εργατικοί ανέλαβαν την κυβέρνηση τον περασμένο Ιούλιο με τη Βρετανία σε ένα καταστροφικό φαύλο κύκλο υψηλού χρέους, υψηλής φορολογίας και χαμηλής ανάπτυξης – με την ανάπτυξη στο ιστορικό ναδίρ 1,1% και το εθνικό χρέος κοντά στο 100% του ΑΕΠ, υψηλό 60 ετών.
Αλλά ο Starmer και η υποργός Οικονομικών Rachel Reeves, που ηγούνται μιας κυβέρνησης πολύ πιο ιδεολογικά αριστερής από του Blair, ετοιμάζονται να επιτείνουν τη δημοσιονομική εκτροπή…
Η φορολογική επιδρομή και η κομματική πελατεία…
Ο προϋπολογισμός του περασμένου Οκτωβρίου αύξησε τους φόρους κατά επιπλέον 40 δισεκατομμύρια λίρες ετησίως, ώστε η Reeves να μπορεί να αυξήσει τις δαπάνες ακόμη περισσότερο, κυρίως με τις μεγαλόθυμες… συμβάσεις εργασίας με τους συνδικαλιστές του δημόσιου τομέα που ανήκουν στο κόμμα των Εργατικών.
Αυτή η στρατηγική έχει αποδειχθεί καταστροφική, σύμφωνα με ανάλυση της Telegreph.
Το κόστος δανεισμού του Δημοσίου έχει εκτοξευθεί στα ύψη, με την απόδοση του 10ετούς ομολόγου να αυξάνεται από 3,7% στα μέσα Σεπτεμβρίου σε 4,5%– σταθερά πολύ υψηλότερη από ό,τι κατά τη διάρκεια της «μίνι- κρίσης» του Οκτωβρίου 2022 που οδήγησε τη Liz Truss σε παραίτηση αστραπή.
Τρόμος στην αγορά χρέους
Τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι ασφαλιστικές εταιρείες που είναι από τους μεγαλύτερους δανειστές της κυβέρνησης είναι σε κατάσταση… τρόμου επειδή η ανάπτυξη δεν επιταχύνεται από το Εργατικό Κόμμα, με τη Βρετανία να βρίσκεται τώρα πιθανώς σε ύφεση.
Οι επενδυτές κρίνουν ότι μια παραπαίουσα, βαριά υπερφορολογημένη οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου θα δυσκολευτεί να αυξήσει τα έσοδα όπως ελπίζουν οι υπουργοί, ενώ οι Εργατικοί δεν έχουν την πολιτική βούληση για να χαλιναγωγήσουν τις δαπάνες.
Η γενική συναίνεση είναι ότι η κυβέρνηση της Starmer θα συνεχίσει να δανείζεται και να ξοδεύει ακόμη περισσότερα, αυξάνοντας τους φορολογικούς συντελεστές ολοένα και υψηλότερους σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να καλύψει το δημοσιονομικό κενό και οδηγώντας την οικονομία όλο και βαθύτερα στην ύφεση, επιδεινώνοντας χωρίς προηγούμενο τη δημοσιονομική θέση της χώρας.
Γι’ αυτό οι αποδόσεις των ομολόγων παραμένουν πεισματικά υψηλές, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να ξοδεύει συνεχώς δισεκατομμύρια για τοκοχρεολύσια κάθε μήνα, παρά το γεγονός ότι η Τράπεζα της Αγγλίας μείωσε επανειλημμένα το βασικό της επιτόκιο σε μια προσπάθεια να μειώσει το κόστος δανεισμού σε ολόκληρη την οικονομία.
Το εθνικό χρέος του Ηνωμένου Βασιλείου φαίνεται ότι θα εκτιναχθεί πάνω από το 100% του ΑΕΠ – κάτι που θα ταράξει ακόμη περισσότερο τις χρηματοπιστωτικές αγορές με άδηλες συνέπειες.
Ωστόσο, όσο αρνητικές κι αν φαίνονται οι δημοσιονομικές προοπτικές, η πραγματικότητα είναι χειρότερη.
Οι στατιστικές αλχημείες
Το πραγματικό χρέος της κυβέρνησης υποεκτιμάται.
Το επίσημο καθαρό χρέος του δημόσιου τομέα (PSND) είναι 2.674 δισεκατομμύρια στερλίνες σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του 2023/24 – ισοδύναμο με 98% του ΑΕΠ.
Πρόκειται για μια απότομη αύξηση από το 80% της εθνικής παραγωγής πριν από το lockdown και λιγότερο από το 40% λίγο πριν την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.
Αυτός ο αριθμός, ωστόσο, είναι πολύ χαμηλότερος από ό,τι θα έπρεπε εάν συμπεριληφθούν πρόσθετες υποχρεώσεις σε τρεις κατηγορίες: (1) τη διευκόλυνση αγοράς περιουσιακών στοιχείων της Τράπεζας της Αγγλίας (APF), (2) συμβατικά χρέη που έχουν συσσωρευτεί στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ιδιωτικής χρηματοδότησης (PFI) και, (3) τις πραγματικά τεράτις , κρατικές υποχρεώσεις-μαμούθ που αντιπροσωπεύουν οι ακόμα πολύ γενναιόδωρες, συντάξεις που απολαμβάνουν εκατομμύρια εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα.
Ως αποτέλεσμα του APF, το Γραφείο Εθνικής Στατιστικής (ONS) κάνει μια τεράστια λαθροχειρία πολλών δισεκατομμυρίων λιρών αφαιρώντας το επίσημο εθνικό χρέος που αποδίδεται στην «Τράπεζα της Αγγλίας» από τους εθνικούς μας λογαριασμούς.
Η αιμορραγία της κεντρικής τράπεζας
Στην πραγματικότητα, η Τράπεζα έχει μεγάλες απώλειες ως αποτέλεσμα του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), στο πλαίσιο του οποίου η κεντρική τράπεζα έχει αγοράσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια λίρες κυρίως κρατικού χρέους σε μία προσπάθεια να τονώσει την οικονομία την τελευταία περίπου δεκαετία .
Η αξία αυτών των περιουσιακών στοιχείων έχει έκτοτε μειωθεί.
Ωστόσο, αντί να προσθέσει αυτές τις απώλειες στο εθνικό χρέος, το ONS – σε μια περίεργη μεταφυσική ανατροπή – τις αφαιρεί από το συνολικό ποσό του χρέους του Ηνωμένου Βασιλείου.
«Πέρα από το ότι είναι αδικαιολόγητη, αυτή η αφαίρεση είναι επικίνδυνη καθώς “κανιονικοποιεί΄΄ τη συνήθη υποτίμηση του χρέους του έθνους», λέει ο Bob Lyddon της Lyddon Consulting, μιας αξιοσέβαστης εταιρείας οικονομικών συμβούλων που ειδικεύεται στον έλεγχο των τραπεζικών ισολογισμών.
«Τέτοια δημιουργική λογιστική οδηγεί μόνο σε ένα μέρος: στην εφεύρεση ενός απατηλού απατηλού χώρου για περαιτέρω δανεισμό του δημόσιου τομέα».
Εάν προστεθούν οι υποχρεώσεις APF, το ονομαστικό ποσό PSND αυξάνεται από 179 δισεκατομμύρια στερλίνες σε 2.853 δισεκατομμύρια στερλίνες – από 98% σε 105% του ΑΕΠ.
Οι τεράστιες υποχρεώσεις για τις παχυλές… συντάξεις
Αυτό που πρέπει επίσης να προστεθεί είναι οι τεράστιες υποχρεώσεις που εξακολουθούν να εκκρεμούν βάσει εκατοντάδων συμβάσεων PFI (για το δημόσιο), μια τάση που ξεκίνησε από τους Συντηρητικούς του John Major πριν επιταχυνθεί απότομα υπό τον Blair.
Το PFI χρησιμοποιήθηκε για να κρατήσει διακριτικά τις δημόσιες επενδύσεις εκτός του κρατικού ισολογισμού, βασιζόμενος σε ιδιωτικό κεφάλαιο, με τους επενδυτές να εγγυώνται τεράστιες αποδόσεις που υποστηρίζονται από τους φορολογούμενους για τα επόμενα χρόνια – «καπέλο» που παραδόθηκε στο πλαίσιο αυτών των συμβάσεων ήταν εξαιρετικά κακής ποιότητας σχολεία, νοσοκομεία και άλλες δημόσιες υποδομές.
Προσθέστε 94 δισεκατομμύρια στερλίνες υποχρεώσεων PFI, οι οποίες πρέπει να καλυφθούν νόμιμα από το κράτος τα επόμενα χρόνια, και το εθνικό χρέος θα αυξηθεί περαιτέρω στα 2.947 δισεκατομμύρια στερλίνες, ή 108% του ΑΕΠ.
Έπειτα, υπάρχει ο συχνά αγνοούμενος λογαριασμός για τις πολύ μεγάλες, τιμαριθμοποιημένες συντάξεις (δηλ. αυξάνονται με βάση τον πληθωρισμό) προς τους δημόσιους υπαλλήλους, το προσωπικό του NHS, δασκάλους και ορισμένους άλλους κρατικούς υπαλλήλους, κομματική πελατεία των Εργατικών – που πληρώνονται όχι από επενδυμένα κεφάλαια, αλλά από τα τρέχονται και τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα.
Αυτός ο λογαριασμός, που υπολογίζεται επίσημα σε 1.442 δισεκατομμύρια λίρες, αλλά σύμφωνα με πολλούς ειδικούς πολύ υψηλότερος, ανεβάζει το εθνικό χρέος στα 4.389 δισεκατομμύρια στερλίνες – ένα εκπληκτικό 161% του ΑΕΠ, δύο τρίτα πάνω από τα επίσημα νούμερα.
Οι εθνικοί λογαριασμοί του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ένας σωρός από στατιστικες παραλείψεις και κόλπα που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν το εθνικό μας χρέος να φαίνεται μικρότερο από ό,τι είναι – μια τακτική που ασπάστηκε και η Reeves.
Δεν υπάρχει τρόπος να διοικήσει κάποιος μια μη σοβαρή χώρα (το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα).
Δεν είναι περίεργο ότι οι σοβαροί οικονομικοί αναλυτές, και οι αναλυτές της αγοράς ομολόγων, βλέπουν όλο και περισσότερο τη Βρετανία ως ανέκδοτο.
