Είχαμε γνωστοποιήσει τις μελέτες μας σε κυβερνήσεις
«Αιφνιδιαστήκαμε…»! «Πιαστήκαμε όλοι απροετοίμαστοι…»! «Κανένας δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτό…». Οι παραπάνω φράσεις είναι μερικές από τις πολλές -δικαιολογίες- που ακούστηκαν από χείλη πολιτικών με αφορμή το ξέσπασμα της πανδημίας του νέου κορωνοϊού στον κόσμο, με τις δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και την παράλυση της παγκόσμιας κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας. Και όμως, οι παραπάνω φράσεις περιγράφουν τη μισή αλήθεια. Διότι, όπως αποδεικνύεται, ο «αιφνιδιασμός» δεν ήταν τίποτε παραπάνω από «αδιαφορία» ή ακόμα και «αλαζονεία» των ηγεσιών, καθώς η επιστημονική κοινότητα όχι μόνο γνώριζε και είχε προειδοποιήσει για το ενδεχόμενο μίας πανδημίας, αλλά είχε παρουσιάσει και αποδείξεις με συγκεκριμένα μαθηματικά μοντέλα, τα οποία, ωστόσο, απέρριψαν ή αγνόησαν επιδεικτικά οι αρμόδιοι.
Η αποκάλυψη του καθηγητή επιδημιολογίας Olivier Restif προκαλεί σοκ. «Περιμέναμε μία τέτοια πανδημία εδώ και 20 χρόνια». Και όμως κανείς από τους ηγέτες δεν είχε δώσει σημασία, με συνέπεια ο κόσμος όντως να βρεθεί απροετοίμαστος και ανίσχυρος μπροστά σε έναν πανίσχυρο και «αόρατο» εχθρό.
Ο Olivier Restif χρησιμοποιεί μαθηματική μοντελοποίηση για να καταλάβει πώς οι μολυσματικές ασθένειες εξαπλώνονται εντός και μεταξύ των ειδών. Εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας που ξεκίνησε όταν ένα άτομο όταν μολύνθηκε από ένα άγριο ζώο, θέλει να επιστήσει την προσοχή στη σημασία της χρήσης της έρευνας για καλύτερη προετοιμασία.
«Η έρευνά μου επικεντρώνεται σε ιούς σε νυχτερίδες που μπορούν να μεταδοθούν σε ανθρώπους ή κατοικίδια ζώα. Η εργασία είναι σημαντική για να κατανοήσουμε πού και πώς μπορεί να προκύψουν πανδημίες και πώς μπορεί να συμβάλει στη μείωση της έκθεσης των ανθρώπων σε ασθένειες. Όπως πολλοί επιστήμονες, έχω προσφερθεί να βοηθήσω στην αξιολόγηση νέων στοιχείων που σχετίζονται με τον κορωνοϊό, για παράδειγμα απαντώντας σε αιτήματα από ομάδες τροποποιητών που συμβουλεύουν την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Είμαι μέλος μιας μεγάλης διεθνούς κοινοπραξίας, που ονομάζεται Bat One Health, μελετώντας ζωονοσογόνους ιούς σε νυχτερίδες στην Αφρική, την Ασία και την Αυστραλία. Χρησιμοποιώντας χρόνια δεδομένα πεδίου, αναπτύσσουμε μοντέλα για να διερευνήσουμε πώς η οικολογία των νυχτερίδων επηρεάζει την εξάπλωση των ιών. Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες, διαταράσσοντας την άγρια ζωή, αυξάνουν τον κίνδυνο εξάπλωσης ασθενειών στον άνθρωπο με πολλούς τρόπους. Σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς και κοινότητες στις πληγείσες χώρες, στόχος μας είναι να βρούμε πρακτικές και βιώσιμες λύσεις για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, μειώνοντας παράλληλα τις απειλές για την ανθρώπινη υγεία», τονίζει ο καθηγητής επιδημιολογίας από το Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Και συνεχίζει: «Το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες με υψηλό επίπεδο διαβίωσης αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς προκλήσεις ως προς την αντιμετώπιση της επιδημίας. Αλλά νομίζω ότι η μεγαλύτερη κρίση μόλις άρχισε να πλήττει πολλές αφρικανικές και ασιατικές χώρες. Πολλοί έχουν καταγράψει μέχρι τώρα πολύ χαμηλό αριθμό περιπτώσεων και ορισμένες έχουν επιβάλει δραστικά μέτρα κοινωνικής απόστασης. Ωστόσο, ο ιός πιθανότατα εξαπλώνεται σε αυτές τις χώρες για εβδομάδες λόγω της έλλειψης ικανότητας ανίχνευσης. Εάν οι σοβαρές περιπτώσεις αυξηθούν εκθετικά σε φτωχές κοινότητες που δεν έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, θα μπορούσαμε σύντομα να γίνουμε μάρτυρες μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης.
Η ειρωνεία είναι ότι περιμέναμε μια τέτοια πανδημία για σχεδόν 20 χρόνια. Μάθαμε πολλά από τα πρόσφατα διεθνή κρούσματα SARS, Ebola και Γρίπης των Χοίρων ειδικότερα, και σχέδια έκτακτης ανάγκης είχαν εκπονηθεί από μερικούς από τους καλύτερους ειδικούς. Η έρευνα μοιράστηκε σε κυβερνήσεις, καθώς και στο ευρύ κοινό, στο εξαιρετικό βιβλίο του David Quammen Spillover (2012) και στην ταινία Χόλιγουντ Contagion (2011). Γιατί λοιπόν αυτή η γνώση δεν μεταφράστηκε σε καλύτερη ετοιμότητα; Αυτό είναι ένα ακόμη παράδειγμα βραχυπρόθεσμων πολιτικών προτεραιοτήτων που παρεμποδίζουν τον προγραμματισμό ακραίων γεγονότων.
Από ακαδημαϊκή σκοπιά, σίγουρα θα βοηθούσαν καλύτερες συνεργασίες μεταξύ φυσικών επιστημόνων και οικονομολόγων. Το ξέσπασμα του κορονωϊού τονίζει σίγουρα τη σημασία της έρευνας σχετικά με τους ζωονοσογόνους ιούς στην άγρια πανίδα. Εκτός από τη συνέχιση της εργασίας μας για ιούς σε νυχτερίδες, θα αναζητούμε νέες ευκαιρίες για συνεργασία με επιστήμονες της δημόσιας υγείας και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Περισσότερο από ποτέ, η έμφασή μας θα δοθεί στην ανάπτυξη ικανοτήτων στην Αφρική».
Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, κυβερνητικά στελέχη γνώριζαν για το ενδεχόμενο ενός ξεσπάσματος πανδημίας στην ανθρωπότητα. Παρόλα αυτά, δεν ενήργησαν ούτε στο ελάχιστο, ώστε να δημιουργηθούν οι δομές ή έστω ένα πρωτόκολλο αντίδρασης, προφύλαξης και αντιμετώπισης της κρίσης. Συμβαίνουν όλα ενώ η πανδημία έχει ξεσπάσει και «θερίζει» ανθρώπινες ζωές σε όλον τον κόσμο. Χαρακτηριστική είναι η ολιγωρεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αδυνατεί να καταλήξει σε μία κοινή απόφαση για την οικονομική λύτρωση των χωρών που έχουν πληγεί, αλλά και των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος λειτουργεί με γνώμονα την επανεκλογή του στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, ενώ μέχρι πριν λίγο καιρό υποτιμούσε την κατάσταση, κάνοντας λόγο για μία… γριπούλα.
Η αποκάλυψη του καθηγητή επιδημιολογίας εκθέτει την παγκόσμια πολιτική κοινότητα και αναδεικνύει την αλαζονεία της εξουσίας και τον κίνδυνο στον οποίο θέτει τους πολίτες με τη στάση της.
