Εικόνες ερήμωσης, εγκατάλειψης, καταστροφής. Εικόνες βεβήλωσης και ασέβειας. Πριν ένα χρόνο με αφορμή τη γιορτή του Αγίου Παντελεήμονα, η κάμερα του Sigmalive βρέθηκε στο κατεχόμενο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα στη Μύρτου. Τα όσα είδαμε, προκαλούν συναισθήματα λύπης αλλά και οργής.
Το εσωτερικό μέρος του Μοναστηριού, απογυμνωμένο πια, δεν θυμίζει σε τίποτα το παρελθόν. Σκαμμένο τα δάπεδο, αναγραφές με σπρέι και ρίζες δέντρων στους τοίχους, εξαφανισμένο το εικονοστάσι, κατασκευής 1780, που όπως λεγόταν ήταν από τα καλύτερα της Κύπρου.
Μόνο τα σημάδια στον τοίχο δείχνουν ότι εκεί υπήρχε κάποτε ο άμβωνας και ο ξύλινος γυναικωνίτης.
Όσο για την εικόνα του Αγίου, την καλυμμένη από χρυσάφι εικόνα του 1798, που σύμφωνα με την παράδοση, είχαν φέρει από τον Πόντο οι ιδρυτές του μοναστηριού: ουδείς γνωρίζει που κατέληξε μετά τη βάρβαρη εισβολή του 1974.
Τρεις μικρές ξύλινες εικόνες του Αγίου Παντελεήμονα και ένα καντηλάκι, που έχουν τοποθετήσει προσκυνητές, αποτελούν τα μόνα στοιχεία στο εσωτερικό, που υποδηλώνουν ότι στο παρελθόν το μέρος ήταν ναός.
Ακόμα μεγαλύτερη θλίψη προκαλεί η εξωτερική εικόνα του μοναστηριού. Υπό κατάρρευση το νότιο τμήμα, με μισογκρεμισμένο τον πρώτο του όροφο. Εκεί που άλλοτε βρίσκονταν τα κελιά των μοναχών. Μόνο το καμπαναριό στέκει ακόμα περήφανο, για να θυμίζει την ιστορικότητα και τη θρησκευτικότητα του μέρους.
Ο σημερινός ναός, που αναγέρθηκε το 1710 στη θέση παλαιότερου, είναι δίκλιτος, θολωτός και ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες, οι οποίες, όπως φαίνεται και στα πλάνα, δέχτηκαν ανεπανόρθωτες καταστροφές μετά το 1974.
Σημειώνεται ότι από το 1976 μέχρι τις αρχές του 2004, το Μοναστήρι είχε μετατραπεί σε στρατώνα, ωστόσο ο τουρκικός στρατός το εγκατέλειψε εξ αιτίας της κατάστασης του.
Εν αναμονή εξελίξεων για αναστήλωση της Μονής
Το προηγούμενο διάστημα είχε εξαγγελθεί η απόφαση για αναστύλωση και συντήρηση της Μονής, στα πλαίσια του προγράμματος της δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά. Ήδη τα σχέδια έχουν εκπονηθεί από το UNDP (Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών) και σύμφωνα με πληροφορίες, το φθινόπωρο αναμένονται περαιτέρω εξελίξεις.
Ο επικεφαλής της ελληνοκυπριακής ομάδας στην Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά, Τάκης Χατζηδημητρίου, είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι η Επιτροπή θεωρεί εξίσου σημαντική τη διάσωση του Αγίου Παντελεήμονα, με αυτή του Αποστόλου Ανδρέα στην Καρπασία, γιατί μέχρι το 1974 η Μονή στην Μύρτου ήταν ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κύπρου. Το κόστος της πρώτης φάσης των εργασιών υπολογίζεται περίπου στα 900 χιλιάδες ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος με την ολοκλήρωση των έργων έχει υπολογιστεί στα δύο εκ. ευρώ. Το κονδύλι θα καλυφθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μνήμες από το ιστορικό πανηγύρι
Χαραγμένες βαθιά στη μνήμη των ανθρώπων της Μύρτου, οι θύμισες από το ιστορικό πανηγύρι που γινόταν στο χωριό, στα τέλη Ιουλίου. Ταξιδιώτες απ’ όλη την Κύπρο έρχονταν, με ότι μέσα διέθεταν, για να προσκυνήσουν και να προσευχηθούν. Ο Άγιος Παντελεήμονας εξάλλου, εθεωρείτο θαυματουργός, γεγονός που προσέλκυε χιλιάδες κόσμου, οι οποίοι έρχονταν και διανυχτέρευαν ακόμα και κάτω από τα δέντρα.
Οι πανηγυριστές, είχαν επίσης της ευκαιρία να απολαύσουν το κρασί τους, να χορέψουν και να περάσουν ευχάριστες στιγμές, μιας και δεν είχαν εύκολα τότε τέτοιες ευκαιρίες διασκέδασης. Εκατοντάδες έμποροι εγκαθίσταντο στο χώρο του μοναστηριού, πουλώντας και ανταλλάζοντας την πραμάτεια τους. Το θρησκευτικό μέρος διαρκούσε τρεις ημέρες, ωστόσο το πανηγύρι διαρκούσε μέχρι και δύο εβδομάδες.
Η ιστορία της Μονής
Με βάση την παράδοση, η ιστορία της Μονής ξεκινά τον 5ο αιώνα μ.Χ., όταν δύο καλόγεροι από τη Μικρά Ασία έφθασαν στη Μύρτου, κρατώντας μία εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα, στην οποία ήταν κρυμμένο ένα κομμάτι από το δάκτυλο του Αγίου. Η Μονή ανακαινίστηκε από τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Χρύσανθο Α’ την περίοδο 1763 – 1773. Τότε απέκτησε διώροφο συγκρότημα στα νότια και δυτικά, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μοναχών αλλά και της Μητροπόλεως Κυρηνείας, η οποία είχε στην μονή την έδρα της μέχρι το 1917.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, το μοναστήρι φιλοξενούσε 10 μοναχούς. Τελευταίος εξ αυτών ήταν ο μοναχός Σωφρόνιος Μιχαηλίδης, ο οποίος απεβίωσε εγκλωβισμένος στη Μύρτου στις 27 Ιουλίου 1976, ανήμερα της εορτής του Αγίου.
Σημειώνεται ότι στο θησαυροφυλάκιο της μονής φυλάσσονταν μέχρι το 1974 πολύτιμες λειψανοθήκες, ιερά σκεύη και Ευαγγέλια. Μερικά από τα κειμήλια διασώθηκαν χάρη στην αυτοθυσία των εγκλωβισμένων κατά το 1974 Μυρτιωτών και φυλάσσονται σήμερα από τη Μητρόπολη Κυρήνειας. Τα υπόλοιπα, ωστόσο, έχουν καταστραφεί ή κλαπεί.
