Αϋπνία είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή να διατηρήσει τον ύπνο του. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι, ακόμη και για τους υπερήλικες, επαρκής ύπνος είναι αυτός που διαρκεί 7 έως 9 ώρες.
Οι άνθρωποι που έχουν αϋπνία δεν είναι ευχαριστημένοι με τον ύπνο τους, δεν τους αναζωογονεί και στη διάρκεια της μέρας παρουσιάζουν κόπωση, ατονία, υπνηλία, δυσχέρεια συγκεντρώσεως, εκνευρισμό, θλίψη, μειωμένη λειτουργικότητα.
Όπως αναφέρει ο Ιωάννης Αποστολάκης, διευθυντής της Α’ Παθολογικής Κλινικής στο «Υγεία», η αϋπνία είναι συχνό και βασανιστικό πρόβλημα. Υπολογίζεται ότι το 30% του γενικού πληθυσμού έχει αϋπνία και το 10% έχει συμπτώματα στη διάρκεια της ημέρας.
Η αϋπνία διακρίνεται σε παροδική και χρόνια. Η παροδική, διαρκεί λίγο, μπορεί όμως να επανεμφανίζεται και οφείλεται σε κάποιον εξωγενή παράγοντα και περνά χωρίς θεραπεία.
Ως χρόνια αϋπνία χαρακτηρίζονται οι διαταραχές του ύπνου που συμβαίνουν τουλάχιστον 3 νύχτες ανά εβδομάδα και διαρκούν πάνω από 3 μήνες. Η διαταραχή μπορεί να αφορά τη δυσκολία να μας πάρει ο ύπνος ή τη μικρή διάρκεια του ύπνου.
Η χρόνια αϋπνία οφείλεται σε πολλές αιτίες, όπως: αλλαγές του περιβάλλοντος, ακατάλληλες συμπεριφορές, αλλαγές στις ώρες εργασίας, παθήσεις και φάρμακα.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες απόψεις η αϋπνία είναι αποτέλεσμα της εγκεφαλικής λειτουργίας με διαταραχή του ρυθμού εγρήγορσης – ύπνου.
Υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις οι οποίες προκαλούν αϋπνία όπως: η ρινίτιδα, η παραρινοκολπίτιδα, το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, οι παθήσεις του γαστρεντερικού, οι αρθρίτιδες, οι ενδοκρινοπάθειες, οι εγκεφαλοπάθειες, τα ψυχικά νοσήματα, η οσφυαλγία, ο χρόνιος πόνος, η συχνουρία, το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών, η υπνική άπνοια και άλλες. Πολλά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για συνήθεις παθήσεις μπορούν να προκαλέσουν αϋπνία.
Το καθημερινό άγχος είναι συχνή και σημαντική αιτία αϋπνίας, η οποία με τη σειρά της επιτείνει το άγχος.
Η συμπεριφορά και η καθημερινότητα συνδέονται με την αϋπνία, αφού την προκαλούν ή την επιτείνουν. Το είδος της εργασίας και το ωράριο, ο μεσημβρινός ύπνος, οι ακατάστατες ώρες του ύπνου, οι συνθήκες του περιβάλλοντος (φωτισμός, θόρυβος, θερμοκρασία, ενοχλήσεις), η σωματική κόπωση πριν την κατάκλιση, το είδος και η ποσότητα της τροφής το βράδυ, το αλκοόλ, η καφεΐνη, το κάπνισμα επηρεάζουν τον ύπνο.
Διάγνωση και αντιμετώπιση της αϋπνίας
Οι γιατροί χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους για να διαγνώσουν και να εκτιμήσουν την αϋπνία. Έχουν αναπτυχθεί ιατρεία, εργαστήρια, μέχρι και κλινικές που ασχολούνται αποκλειστικά με τις διαταραχές του ύπνου. Όποιος υποφέρει από αϋπνία πρέπει να απευθύνεται στον γιατρό του και εφόσον χρειάζεται να παραπέμπεται στους ειδικούς.
Η αϋπνία αντιμετωπίζεται με φάρμακα και με τεχνικές γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας.
Υπάρχουν 3 κατηγορίες φαρμάκων που μπορούν να βοηθήσουν στον ύπνο, οι βενζοδιαζεπίνες (ηρεμιστικά), τα μη βενζοδιαζεπινικά υπνωτικά και οι αγωνιστές των υποδοχέων της μελανίνης. Τι ταιριάζει σε κάθε περίπτωση το αποφασίζουν από κοινού ο ιατρός και ο ασθενής. Επίσης κυκλοφορεί πλήθος σκευασμάτων φυτικής ή άλλης προέλευσης, που διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή των οποίων όμως η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια δεν έχουν ελεγχθεί. Οι βελονιστές ισχυρίζονται ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την αϋπνία.
Πέρα από την βοήθεια που προσφέρουν οι γιατροί και οι ψυχοθεραπευτές για την θεραπεία της αϋπνίας, υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορεί από μόνος του να κάνει ο πάσχων ώστε να βελτιώσει τον ύπνο του. Τεχνικές χαλάρωσης όπως οι μυϊκές τάσει, οι ελεγχόμενες αναπνοές, ο διαλογισμός και οι θετικές σκέψεις, ο έλεγχος των εξωτερικών ερεθισμάτων, η καθιέρωση σταθερών συνηθειών βοηθούν στην βελτίωση του ύπνου.
Χρήσιμες συμβουλές
• Καθιερώστε ένα σταθερό ωράριο ύπνου.
• Πηγαίνετε για ύπνο, χωρίς αναβολή, όταν νυστάξετε.
• Φροντίστε το περιβάλλον του υπνοδωματίου (θόρυβος, φωτισμός, θερμοκρασία, ενοχλήσεις).
• Βγάλτε από το υπνοδωμάτιο τις ηλεκτρονικές συσκευές.
• Μην καταναλώνετε βαριά και πλούσια δείπνα.
• Περιορίστε, ιδίως το βράδυ, τα αλκοολούχα και καφεϊνούχα ποτά
• Παίρνετε νωρίς τυχόν φάρμακα που έχουν διεγερτικές ιδιότητες (συμβουλευθείτε το φύλλο οδηγιών χρήσεως και τον γιατρό σας).
• Όταν πηγαίνετε για ύπνο, ξεχάστε τις έγνοιες σας.
• Μη κοιμάστε το μεσημέρι ή έστω ο μεσημεριανός υπνάκος να μη διαρκεί πάνω από 30΄.
• Να ασκείστε τακτικά αλλά να έχετε τελειώσει την άσκηση τουλάχιστον 3 ώρες πριν τον ύπνο.
