Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης της Κομισιόν για θέματα περιφερειακής και αστικής πολιτικής, Nicola De Michelis, ζητά εξηγήσεις από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές για τον τρόπο αξιοποίησης ευρωπαϊκών κονδυλίων εκατομμυρίων ευρώ για την προμήθεια εξοπλισμού ανακύκλωσης, αφήνοντας υπόνοιες για μεθοδεύσεις, υπερκοστολογήσεις και φωτογραφικούς διαγωνισμούς σε επιστολή του προς τον γενικό γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δ. Σκάλκοω
Mε μια επιστολή-ράπισμα προς τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, τις οποίες βάζει ουσιαστικά σε θέση απολογούμενου για το πώς αξιοποιούνται ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους εκατομμυρίων ευρώ για την προμήθεια εξοπλισμού ανακύκλωσης, επανέρχεται η Κομισιόν στην υπόθεση που αφορά τα «σπιτάκια ανακύκλωσης».
Με επιστολή του προς τον γενικό γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δ. Σκάλκο, ο επικεφαλής της DG Regio (Διεύθυνση της Κομισιόν για θέματα περιφερειακής και αστικής πολιτικής) Nicola De Michelis αφήνει υπόνοιες για μεθοδεύσεις, υπερκοστολογήσεις και φωτογραφικούς διαγωνισμούς για την αγορά από πλευράς ελληνικών αρχών ενός είδους εξοπλισμού ανακύκλωσης που η Κομισιόν όχι μόνο αμφισβητεί την αποδοτικότητά του, αλλά επιπλέον θεωρεί ότι δεν πρέπει να χρηματοδοτείται από δημόσιους οργανισμούς –επισημαίνοντας ότι αυτό εμπίπτει στις υποχρεώσεις των ίδιων των εταιρειών/παραγωγών ανακυκλώσιμων αποβλήτων– και καλεί τις ελληνικές αρχές να δώσουν εξηγήσεις, απαντώντας σε αμείλικτα ερωτήματα.
Πρόκειται για μια σπάνια σε ύφος επιστολή από την Κομισιόν προς την ελληνική κυβέρνηση, που επιβεβαιώνει τον εκνευρισμό των ευρωπαϊκών οργάνων για τον τρόπο διαχείρισης κοινοτικών πόρων και, προφανώς, αποδεικνύει ότι οι μέχρι στιγμής ελληνικές απαντήσεις ουδένα έχουν πείσει – κι ούτε πρόκειται…
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Η Ευρωπαία επίτροπος για τη Συνοχή και τις Μεταρρυθμίσεις, Ελίζα Φερέιρα, με επιστολή της στις 8 Μαρτίου 2023 ενημέρωσε τον υπουργό Ανάπτυξης, Αδ. Γεωργιάδη, ότι η Κομισιόν «παγώνει» τους ευρωπαϊκούς πόρους που προορίζονται για την προμήθεια «σπιτιών ανακύκλωσης» («recycling houses») μέχρι η Ελλάδα να παράσχει τις απαιτούμενες διευκρινίσεις γύρω από την αποτελεσματικότητα και την αναλογία κόστους/απόδοσης του συγκεκριμένου εξοπλισμού.
Τα «σπιτάκια ανακύκλωσης» (ή «πολύκεντρα ανακύκλωσης») αποτελούν ένα σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης ανακυκλώσιμων απορριμμάτων («Ανταποδοτική Ανακύκλωση») με τη μορφή μικρού σπιτιού, στο οποίο οι καταναλωτές μπορούν να αφήνουν συσκευασίες (π.χ. πλαστικά μπουκάλια, αλουμινένια κουτάκια) εισπράττοντας ένα αντίτιμο αξίας 0,03 ευρώ/συσκευασία, με τη μορφή κουπονιού.
Η προμήθεια αυτού του εξοπλισμού γίνεται μέσα από διαγωνιστικές διαδικασίες που διεξάγουν περιφερειακοί Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), όπως είναι ο ΕΔΣΝΑ για την Περιφέρεια Αττικής, και διανέμονται σε κατά τόπους δήμους. Για τις προμήθειες αξιοποιούνται ευρωπαϊκοί πόροι μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές, Μεταφορές, Περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ) 2014-2020.
Προκειμένου «να διασφαλιστεί ότι η χρηματοδότηση της Ε.Ε. εφαρμόζεται ανά πάσα στιγμή με στρατηγικό, αποτελεσματικό και οικονομικά αποδοτικό τρόπο» –όπως κατέληγε η κ. Φερέιρα στην επιστολή της προς τον κ. Γεωργιάδη–, η επίτροπος ζητούσε να αξιολογηθεί ο εξοπλισμός. Το υπουργείο Ανάπτυξης ανέθεσε την εκτίμηση της σχέσης κόστους/οφέλους των «σπιτιών ανακύκλωσης» στην Grand Thornton.
Σύμφωνα με τη μελέτη της εταιρείας (κοινοποιήθηκε από το υπουργείο στις 18 Απριλίου, με την επισήμανση ότι είχε ήδη αποσταλεί στην Κομισιόν), η μέση τιμή ανηγμένου κόστους των «σπιτιών» ανέρχεται σε 795,76 ευρώ/τόνο/έτος, ενώ άλλες ομοειδείς τεχνολογίες έχουν αντίστοιχο κόστος ύψους 830 ευρώ/τόνο/έτος.
Το συμπέρασμα που πρόβαλε το υπουργείο ήταν ότι «…δύναται να συστηθεί η αξιοποίηση πόρων τόσο του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ όσο και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων, που ήδη διαθέτει ή θα διαθέτει η Ελλάδα, για την προμήθεια Γωνιών Ανακύκλωσης με εξοπλισμό Πολυκέντρων Ανακύκλωσης».
Ποια η άποψη της DG Regio; Αν και ο κ. De Michelis χαιρετίζει την παραπάνω πρωτοβουλία των ελληνικών αρχών, ξεκαθαρίζει ότι «δεν μπορεί από μόνη της [η εμπειρογνωμοσύνη της Grand Thornton] να παρέχει τον λεπτομερή έλεγχο και τις διαβεβαιώσεις έναντι των ανησυχιών της Κομισιόν». Απαιτεί, επομένως, επικαλούμενος τους κοινοτικούς κανονισμούς, ο έλεγχος να γίνει από αρμόδια ελληνική κρατική αρχή και συγκεκριμένα την Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ), στην οποία κοινοποιείται η επιστολή του.
Με βάση αυτήν την έκθεση ελέγχου θα μπορεί η ελληνική πλευρά να διεκδικήσει ευρωπαϊκούς πόρους, τη στιγμή που η Κομισιόν –σύμφωνα πάντα με την επιστολή του κ. De Michelis που εστάλη στον κ. Σκάλκο στις 17 Απριλίου– έχει «συγκεκριμένες ανησυχίες» για τις επενδύσεις ευρωπαϊκών πόρων στην ανακύκλωση γενικά και «για τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” ιδιαίτερα».
Στο παράρτημα που επισυνάπτεται στην επιστολή De Michelis:
1. Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα καταγράφει ένα «χάσμα άνω του 30%» από τον στόχο ανακύκλωσης που έχει τεθεί για το 2025. «Ωστόσο, τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” συνεισφέρουν μόνο οριακά σε μια αύξηση της ανακύκλωσης», προστίθεται. Θυμίζοντας ότι οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες είχαν προτρέψει τις ελληνικές αρχές να αυξήσουν τις επενδύσεις τους σε «αποτελεσματικές υποδομές ανακύκλωσης» και είχαν χαιρετίσει την έκδοση τριών ειδικών προσκλήσεων του ΥΜΕΠΕΡΑΑ για προμήθειες ενός εύρους εξοπλισμού ανακύκλωσης (κάδους, απορριμματοφόρα, κινητά πράσινα σημεία κ.λπ.), η DG Regio παρατηρεί με «έκπληξη» ότι η ανταπόκριση των ΦοΔΣΑ στις προσκλήσεις ανέδειξε μια «έντονη και σε ορισμένες περιπτώσεις αποκλειστική εστίαση στα “σπιτάκια ανακύκλωσης” που εγείρει διάφορα ερωτήματα».
Μεταξύ άλλων, διατυπώνονται τα εξής ερωτήματα στην επιστολή De Michelis: α) Εναντι ποιας ανάλυσης αποφάσισαν οι Περιφέρειες Πελοποννήσου και Κρήτης να επενδύσουν μόνο σε «σπιτάκια ανακύκλωσης» και όχι σε άλλον εξοπλισμό; β) Εναντι ποιας ανάλυσης αποφάσισε η Περιφέρεια Αττικής να αφιερώσει σχεδόν το 50% (48 εκατ. ευρώ) του συνολικού εγκεκριμένου προϋπολογισμού (98 εκατ. ευρώ) σε «σπιτάκια ανακύκλωσης»; γ) Πώς μπορεί μια δράση όπως της [Περιφέρειας] Πελοποννήσου, που προβλέπει 58 «σπιτάκια ανακύκλωσης» με κόστος 22 εκατ. ευρώ και την παραγωγή συνολικά 3.217 τόνων ανακυκλωμένων απορριμμάτων ετησίως, να προωθείται ως στρατηγική και οικονομικά αποδοτική, όταν αφορά μόνο το 9% του στόχου ανακυκλώσιμων αποβλήτων (36.466 τόνοι); δ) Γιατί οι τρεις [προαναφερθείσες] Περιφέρειες πρότειναν το ίδιο είδος εξειδικευμένων επενδύσεων; Ισχύει ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος επικοινώνησε με ορισμένους ΦοΔΣΑ, προτείνοντας τη χρηματοδότηση τέτοιων «σπιτιών ανακύκλωσης» με τη μορφή πιλοτικού σχεδίου;
2. Αμφισβητείται εάν τα «σπιτάκια ανακύκλωσης» μπορούν να χρηματοδοτηθούν από δημόσιους/ευρωπαϊκούς πόρους. Παρατηρώντας ότι δέχονται «πολύ περιορισμένο εύρος» ανακυκλώσιμων συσκευασιών, η DG Regio συμπεραίνει ότι «τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” εκτελούν μια ενέργεια που εμπίπτει στην οδηγία για την εκτεταμένη ευθύνη παραγωγού [συσκευασιών]». Με βάση την ευρωπαϊκή οδηγία 2018/852, «οι παραγωγοί υποχρεούνται να παίρνουν πίσω τα παραγόμενα απόβλητα συσκευασιών».
«Καθώς τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” εμφανίζονται να λαμβάνουν υπόψη ότι αυτά τα σχήματα είναι αυτοχρηματοδοτούμενα, η Κομισιόν δεν βλέπει κανένα λόγο γιατί τέτοιες επενδύσεις πρέπει να καλύπτονται από τους χρηματοδοτούμενους». Υπενθυμίζεται ότι όμοια ακριβώς κριτική έχει ασκήσει και ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, κατηγορώντας την για αγορά του συγκεκριμένου εξοπλισμού κατά παράβαση του ευρωπαϊκού πλαισίου και για «διασπάθιση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων», καθώς προμήθειες «σπιτιών ανακύκλωσης» γίνονται και μέσω του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης».
3. Κρίνεται υψηλό το κόστος 372.000 ευρώ για την αγορά ενός «σπιτιού ανακύκλωσης» και την επεξεργασία 55 τόνων/έτος. Πέρα από τις σχετικές ανησυχίες της η Κομισιόν αναρωτιέται «σε ποια βάση έγινε η εκτίμηση [για το κόστος] της προμήθειας;» τη στιγμή που έρευνα αγοράς των ευρωπαϊκών υπηρεσιών έδειξε ότι παρόμοιος εξοπλισμός είναι διαθέσιμος «μεταξύ 30.000 και 70.000 ευρώ, δηλαδή 5 με 10 φορές λιγότερο» κόστος.
4. Διαπιστώνεται ότι «οι τεχνικές προδιαγραφές των διαγωνισμών φαίνεται να ευνοούν έναν συγκεκριμένο παραγωγό». Τα έγγραφα των διαγωνισμών για την προμήθεια «σπιτιών ανακύκλωσης» στις Περιφέρειες Αττικής, Κρήτης και Πελοποννήσου αναλύθηκαν και «βρέθηκε να είναι σχεδόν πανομοιότυπα από πλευράς τεχνικών προδιαγραφών», οι οποίες «φαίνεται να αντικατοπτρίζουν τις προσφορές ενός συγκεκριμένου προϊόντος που διατίθεται στην αγορά, συγκεκριμένα τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” της ΤΕΧΑΝ [κατασκευαστής των σπιτιών]».
Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες μιλούν για «αδικαιολόγητα συγκεκριμένες» τεχνικές προδιαγραφές «ιδίως αναφορικά με την περιγραφόμενη ταχύτητα/ώρα επεξεργασίας για την επεξεργασίας μιας [ανακυκλώσιμης] φιάλης». Και ρωτούν ευθέως τις ελληνικές αρχές: «Ηταν η προδιαγραφή πολύ κοντά στο προϊόν ενός συγκεκριμένου παραγωγού, συγκεκριμένα της ΤΕΧΑΝ;
Καταλαβαίνουμε ότι ο συγκεκριμένος παραγωγός ήταν ο μοναδικός μειοδότης στη διαγωνιστική διαδικασία της Πελοποννήσου, ο ανάδοχος που επιλέχθηκε στην Αττική και ο μοναδικός υποψήφιος που πέρασε στη 2η φάση του διαγωνισμού στην Κρήτη», είναι οι τελευταίες γραμμές της επιστολής.
Ολα τα παραπάνω αποτελούν εκτενή αποσπάσματα της 6σέλιδης επιστολής που έστειλε ο κ. De Michelis στον κ. Σκάλκο στις 17 Απριλίου. Τονίζεται ότι ακριβώς την επόμενη ημέρα (18 Απριλίου) ο υπουργός Ανάπτυξης κοινοποίησε την περίληψη της μελέτης της Grand Thornton στην ελληνική κοινή γνώμη, θέλοντας να επιτεθεί στον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ πιθανότατα διέθετε ή έστω γνώριζε τις πολύ συγκεκριμένες αιχμές και «ανησυχίες» της Κομισιόν. Στο πλαίσιο του προηγούμενου ρεπορτάζ μας, υπενθυμίζεται πως πηγές των Βρυξελλών είχαν αφήσει υπόνοιες ακόμα και για το ενδεχόμενο μελλοντικής εμπλοκής της OLAF στην υπόθεση.
Το ύψος των ευρωπαϊκών πόρων που έχουν «παγώσει» για τις ελληνικές προμήθειες «σπιτιών ανακύκλωσης» υπολογίζεται, με βάση την επιστολή De Michelis, στα 92 εκατ. ευρώ (22 εκατ. για την Πελοπόννησο, 22 εκατ. για την Κρήτη και 48 εκατ. για την Αττική).
Προμήθειες «σπιτιών ανακύκλωσης» προβλέπονται και μέσω του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης», με αξιοποίηση εθνικών πόρων. Ο πρώην (πλέον) τομεάρχης Περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκ. Φάμελλος, είχε υπολογίσει σε 150 εκατ. ευρώ το σύνολο των (ευρωπαϊκών και εθνικών) πόρων που κατηύθυνε η κυβέρνηση για την προμήθεια σπιτιών ανακύκλωσης.
Απευθυνόμενοι στον ίδιο και ενημερώνοντάς τον για το περιεχόμενο της επιστολής De Michelis, ο κ. Φάμελλος σχολίασε: «Η Κομισιόν έρχεται να επιβεβαιώσει πλήρως τις εδώ και 3 χρόνια καταγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ για τη σκανδαλώδη διαχείριση τουλάχιστον 150 εκατ. ευρώ εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος, βάζοντας σοβαρά ζητήματα φωτογραφικών διακηρύξεων, διαφάνειας, αναποτελεσματικότητας της ανακύκλωσης και διπλής και τριπλής χρηματοδότησης. Αυτά που αποκαλύπτονται και με το έγγραφο της Κομισιόν αφορούν τις εισαγγελικές αρχές».
