Η κινηματογραφική ζωή του Ουκρανού προέδρου. Πώς από σταρ της κωμωδίας έφτασε να ηγείται μιας χώρας. Η πρωτοποριακή εκλογική καμπάνια, η αποφυγή των δύσκολων θεμάτων και η προσέγγιση με τη Δύση
Η ζωή του Βολοντίμιρ Ζελένσκι μοιάζει με κινηματογραφικό σενάριο. Πριν από λίγα χρόνια ήταν ένας κωμικός ηθοποιός που υποδυόταν τον πρόεδρο της Ουκρανίας. Σήμερα, ως ηγέτης της χώρας, καλείται να αντιμετωπίσει την εισβολή μιας υπερδύναμης. Ποιος είναι όμως ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και πώς κατάφερε να ανελιχθεί στην ουκρανική πολιτική σκηνή και να φτάσει το ανώτατο αξίωμα; Αυτή είναι η ιστορία του.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Βολοντίμιρ Ολεξάντροβιτς Ζελένσκι γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1978 στην ουκρανική πόλη Κριβι Ρι, η οποία τότε ανήκε στη Σοβιετική Ένωση. Και οι δύο γονείς του έχουν εβραϊκή καταγωγή. Ο πατέρα του Ολεξάντερ είναι καθηγητής και επικεφαλής του τμήματος Κυβερνητικής και Υπολογιστών του Ινστιτούτου Οικονομικών στην Κρίβι Ρι. Η μητέρα του, Ρίμα εργαζόταν ως μηχανικός. Ο παππούς του Ζελένκσι, Σεμιόν υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό και πολέμησε στον Β’Παγκόσμιο. Τρία αδέλφια του παππού του και ο προπάππους του δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Σε πολύ μικρή ηλικία ο Ζελένσκι μετακόμισε στην μογγολική πόλη Ερντενέτ λόγω της δουλειάς του πατέρα του. Εκεί έμεινε για τέσσερα χρόνια και στη συνέχεια η οικογένεια επέστρεψε στην Ουκρανία. Σε ηλικία 16 κέρδισε υποτροφία για να σπουδάσει στο Ισραήλ αλλά ο πατέρας του δεν του επέτρεψε να πάει. Τελικά φοίτησε στο πανεπιστήμιο της Κρίβι Ρι όπου πήρε πτυχίο νομικής. Δεν την εξάσκησε όμως ποτέ.
Ηθοποιός και σταρ
Ήταν μόλις 17 ετών όταν μέσω ενός τοπικού διαγωνισμού ξεχώρισε ως κωμικός. Το 1997 δημιούργησε το Kvartal 95, μια ομάδα κωμικών που έκανε περιοδείες τόσο στη Ρωσία όσο και τις υπόλοιπες πρώην σοβιετικές χώρες. Το 2003 το Kvartal 95 ξεκίνησε την παραγωγή ενός τηλεοπτικού σόου το οποίο έγινε εξαιρετικά δημοφιλές. Παράλληλα ο Ζελένσκι συμμετείχε σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες. Πιο χαρακτηριστικός του ρόλος ήταν αυτός του Ναπολέοντα στην κωμωδία του 2012 «Rzhevsky Versus Napoleon». Να σημειώσουμε ότι ο Ζελένσκι έχει ύψος 1.70 και ειδικά εκείνη την περίοδο ήταν πολύ μικρόσωμος.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου στο Ντονμπάς ο Ζελένσκι εξέφρασε για πρώτη φορά ανοιχτά πολιτικές απόψεις. Τέθηκε κατά τις απαγόρευσης των Ρώσων καλλιτεχνών και των της ρωσικής τέχνης που ήθελε να επιβάλει το υπουργείο Πολιτισμού της Ουκρανίας. Παράλληλα συγκέντρωσε ένα ποσό περίπου 50.000 ευρώ για την ενίσχυση του ουκρανικού στρατού στο Ντονμπάς. Αυτό οδήγησε κάποιους Ρώσους πολιτικούς να ζητήσουν την απαγόρευση των ταινιών και των σειρών του στη Ρωσία.
Το 2015 η καριέρα του Ζελένσκι εκτοξεύτηκε με τη σειρά «Servant of the People» στην οποία πρωταγωνιστούσε στον ρόλο του προέδρου της Ουκρανιας. Ο Ζελένσκι υποδυόταν έναν 30χρονο καθηγητή ιστορίας που έγινε πρόεδρος μετά από ένα viral βίντεο που κυκλοφόρησε και τον έδειχνε να μιλά κατά της κυβερνητικής διαφθοράς στη χώρα. Η σειρά αποδείχθηκε προφητική.
Η προσωπική του ζωή
Η πρώτη γλώσσα του Ζελένσκι θεωρούνται τα ρωσικά και σε αυτά έκανε μεγάλη καριέρα ως ηθοποιός. Φυσικά μιλάει άριστα ουκρανικά ενώ πολύ καλά είναι και τα αγγλικά του. Το 2018 η περιουσία του υπολογιζόταν στο 1.5εκατ. δολάρια. Το 2003 παντρεύτηκε την Ολένα Κιγιάσκο με την οποία είχε σχέση από το σχολείο. Έχουν μια κόρη και έναν γιό.
Η πολιτική καριέρα και η προεκλογική καμπάνια
Τον Μάρτιο του 2018 η ομάδα Kvartal 95, η οποία ήταν πλέον πανίσχυρη και έκανε παραγωγή σειρών και ταινιών, δημιούργησε το πολιτικό κόμμα «Servant of the People» (πολύ σωστά ίδιο όνομα με το σίριαλ. Λίγους μήνες μετά ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι θα διεκδικήσει την προεδρία της Ουκρανίας. «Θέλω να φέρω τίμιους επαγγελματίες στην διακυβέρνηση. Θέλω να αλλάξω το πολιτικό κατεστημένο όσο γίνεται περισσότερο» είπε σε μια συνέντευξη του. Η εκλογική καμπάνια του Ζελένσκι ήταν κάτι πρωτοφανές για την Ουκρανία. Βασίστηκε εξ ολοκλήρου στην εικόνα και τα social media. Η στρατηγική του ήταν να εμφανίζεται ως ο άνθρωπος που δεν έχει καμία εξάρτηση από το σύστημα και το κατεστημένο και είναι αποφασισμένος να βάλει τέλος στη διαφθορά. Δεν εμφανιζόταν στα δημοφιλή Μέσα της Ουκρανίας, δεν έδινε συνεντεύξεις και απέφευγε να δώσει απαντήσεις στα καυτά θέματα. Όταν τον κατηγόρησαν ότι ουσιαστικά δεν έχει θέσεις και αποφεύγει τους δημοσιογράφους τόνισε: «Δεν κρύβομαι από τους δημοσιογράφους αλλά δεν θέλω να πάω σε εκπομπές στα οποία άτομα του παλιού κατεστημένου απλά κάνουν δημόσιες σχέσεις».
Στα οικονομικά ο Ζελένσκι ακολούθησε ένα μάλλον απλοϊκό σκεπτικό. «Αν ο λαός δει την κυβέρνηση να εργάζεται τίμια τότε θα αρχίσει να πληρώνει τους φόρους του» έχει δηλώσει. Τόνισε ότι επανεκκίνοντας το δικαστικό σύστημα θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο κράτος και θα προσελκύσει επενδύσεις. Πρότεινε οριζόντια φορολόγηση 5% στις μεγάλες εταιρίες, για να γίνει ελκυστική η Ουκρανία, ενώ είχε υποσχεθεί ότι θα μειώσει τους κρατικούς δασμούς και ότι μπορεί να ρίξει την τιμή του αερίου 20 με 30%. Στην προεκλογική του καμπάνια υποστήριξε την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας και τόνιζε ότι θα πραγματοποιηθούν δημοψηφίσματα (θα είναι ο πρώτος μου νόμος, έλεγε) για την είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.
«Πιστεύω όμως ότι ο ουκρανικός λαός έχει ήδη επιλέξει την εύρω-ενσωμάτωση». Πρέπει να θέσουμε στόχο να μπούμε στο ΝΑΤΟ ως το 2024. Θέλω μια δυνατή, ισχυρή, ελεύθερη Ουκρανία που δεν θα είναι η μικρή αδελφή της Ρωσίας, δεν θα είναι ένας διεφθαρμένος εταίρος της Ευρώπης», τόνιζε.
Στο θέμα του Ντονμπάς τόνιζε ότι στόχος του είναι να διαπραγματευτεί απευθείας με τη Ρωσία, ενώ για την Κριμαία έλεγε ότι «δεν είναι ρεαλιστικό να θεωρούμε ότι μπορεί να αλλάξουμε κάτι όσο υπάρχει αυτό το καθεστώς στη Ρωσία».
Ανέφερε ότι θεωρεί τον Πούτιν εχθρό και ότι το μοναδικό πράγμα που έχουν κοινό η Ουκρανία και η Ρωσία είναι τα σύνορα τους. Υποστήριξε την ελεύθερη διακίνηση της ιατρικής κάνναβης, το δικαίωμα στην έκτρωση και ήταν κατά της νομιμοποίησης της κατοχής όπλου.
Νικητής και πρόεδρος
Η καμπάνια του Ζελένσκι έκανε γκελ στον κόσμο και από τους πρώτους μήνες οι δημοσκοπήσεις τον έδιναν να προηγείται του προέδρου Πέτρο Ποροσένκο. Επικράτησε στον πρώτο γύρο (31/3/19) με 30% έναντι 16% του αντιπάλου του.
Στο προεδρικό ντιμπέιτ (19 Απριλίου 2019) ο Ζελένσκι παραδέχθηκε ότι το 2014 είχε ψηφίσει τον Ποροσένκο: «Έκανα λάθος. Κάναμε λάθος. Ψηφήσαμε τον έναν Ποροσένκο και μας βγήκε άλλος. Ο πρώτος εμφανιζόταν μόνος στις κάμερες και ο δεύτερος έστελνε χαιρετίσματα στη Μόσχα με τον υπουργό του» είπε. Γενικότερα ο Ζελένσκι κατηγορούσε συχνά τον Ποροσένκο για φιλορωσική πολιτική κάτι που επίσης του έδωσε πόντους.
Ο δεύτερος γύρος (21/4/19) έδωσε μια σαρωτική νίκη στον Ζελένσκι. Πήρε το 73,22% έναντι 24,45% του απερχόμενου προέδρου. Ο Ποροσένκο κέρδισε μόνο σε ένα μικρό κομμάτι της δυτικής Ουκρανίας.
Κατά τη διάρκεια της εκλογικής καμπάνιας ο Ζελένσκι δήλωνε ότι σκοπός του ήταν να ηγηθεί της χώρας μόνο για μια θητεία (πέντε χρόνια). Τον Μάιο του 2021 όμως τόνισε: «Είναι πολύ νωρίς να πω αν θα διεκδικήσω δεύτερη θητεία. Θα πάρω την απόφαση μου αφού αφουγκραστώ την κοινωνία και μιλήσω με την οικογένεια μου» τόνισε.
Ο Ζελένσκι ορκίστηκε στις 20 Μαΐου 2019. Έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Ουκρανίας με εβραϊκή καταγωγή. Όταν μπήκε στην πολιτική σκηνή φήμες τον ήθελαν να χρηματοδοτείται από τον Ουκρανό ολιγάρχη, Ιχόρ Κολομόσκι. Η τοποθέτηση του Αντρίι Μπόχνταν (δικηγόρου του Κολομόφσκι) σε πολύ σημαντική κυβερνητική θέση ουσιαστικά επιβεβαίωσαν τις σχέσεις. Σε νευραλγικά πόστα τοποθετήθηκαν και μέλη της ομάδας Kvartal 95.
Οι πρώτες κινήσεις του Ζελένσκι έδωσαν στίγμα και για τη μετέπειτα στάση του. Αποκατέστησε την ουκρανική ιθαγένεια στον έκπτωτο πρόεδρο της Γεωργαίας, Μικχέιλ Σαακασβίλι, επισκέφθηκε τα στρατεύματα το μέτωπο του Λουχάνς και ξεκίνησε άμεσα επαφές με τη Δύση για τη λύση της διαμάχης στο Λουχάνσκ. Έκανε επίσης σαρωτικές αλλαγές στις μυστικές υπηρεσίες και τη δικαιοσύνη.
Στις 11 Ιουλίου 2019 συνομίλησε για πρώτη φορά με τον Βλάντιμιρ Πούτιν και του ζήτησε να κάτσουν στο τραπέζι για το ζήτημα του Ντονμπάς. Συμφώνησαν σε ανταλλαγή αιχμαλώτων σε μια πρώτη κίνηση καλής θέλησης,
Τον Σεπτέμβριο του 2019 το όνομα του Ζελένσκι κυριάρχησε στα αμερικανικά Μέσα. Αναφορές τόνιζαν ότι ο πρόεδρος Τραμπ τον είχε πιέσει ώστε να διεξάγει έρευνα για τον γιό του Τζο Μπάιντεν, Χάντερ που ήταν μέλος του ΔΣ ουκρανικής εταιρίας φυσικού αερίου. Ήταν η πρώτη μεγάλη κρίση που κλήθηκε να αντιμετωπίσει. «Δεν θέλω να παρέμβω σε εκλογές άλλου κράτους», τόνισε ο Ουκρανός πρόεδρος που φάνηκε να αντιμετωπίζει με αμηχανία την υπόθεση.
Οι πρώτες σκιές για τον Ζελέσνκι εμφανίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2019. Επισήμως είχε ανακοινωθεί ότι θα κάνει διακοπές σε χειμερινό ουκρανικό θέρετρο. Όπως όμως αποδείχθηκε ο πρόεδρος και η οικογένεια του είχαν ταξιδέψει στο Ομάν και έμειναν σε πολυτελέστατο ξενοδοχείο. Η επικοινωνιακή ομάδα του Ζελένσκι έκανε μια μάλλον άβολη προσπάθεια συγκάλυψης. Υποστήριξε ότι στο Ομάν ταξίδεψε για συναντήσεις με αξιωματούχους της χώρας με θέμα τις επενδύσεις. Τα Μέσα επανέφεραν στο προσκήνιο τον τρόπο που είχε αντιμετωπίσει ο Ζελένσκι, ως κωμικός, μια παρόμοια επίσκεψη του Ποροσένσκο στις Μαλδίβες το 2017.
Τον Φεβρουάριο του 2020 η ξαφνική απόλυση του Μπόχνταν δημιούργησε ρήγμα στην κυβέρνηση και έντονη φημολογία.
H πρώτη κυβέρνηση, υπό την προεδρία του Ζελένσκι, έπεσε τον Μάρτιο του 2020. Ο Ντένις Σμίχαλ αντικατέστησε στη θέση του πρωθυπουργού τον Ολέκσι Χόντσαρουκ. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι τα ποσοστά του Ζελένσκι έχουν πέσει σημαντικά.
Στην εξωτερική πολιτική ο Ζελένσκι αρχικά κράτησε μια πολιτική «δύο βαρκών». Από τη μια προσέγγιζε τη Δύση και από την άλλη έκλεινε το μάτι στην Κίνα. «Δεν θεωρώ ότι η Κίνα αποτελεί γεωπολιτική απειλή. Δεν συμφωνώ με τις ΗΠΑ» τόνισε τον Ιανουάριο του 2021. Υποστήριξε ανοιχτά το Αζερμπαϊτζάν στη διαμάχη με την Αρμενία και τόνισε ότι «πρέπει να αποκαταστήσει την εδαφική του ακεραιότητα, όπως και η Ουκρανία». Τον Απρίλιο του 2021 συναντήθηκε με τον Ταγίπ Ερντογάν και δήλωσε πως «με την Τουρκία μοιραζόμαστε κοινές αξίες».
Αντιμέτωπος με την εισβολή
Το τελευταίο εξάμηνο του 2021 όμως ο Ζελένσκι έψαξε βοήθεια στη Δύση. Με τις ρωσικές δυνάμεις να συγκεντρώνονται στα ουκρανικά σύνορα ζήτησε παρέμβαση των Αμερικάνων και πίεσε τα μέλη του ΝΑΤΟ να εξετάσουν άμεσα το ενδεχόμενο εισόδου της Ουκρανίας στη συμμαχία.
Τον Σεπτεμβρίο του 2021 ταξίδεψε στις ΗΠΑ όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο Μπάιντεν ενώ είχε και επαφές με κορυφαίες εταιρίες τεχνολογίες (συνάντησε και τον Τιμ Κουκ της Apple). Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στις ΗΠΑ πραγματοποιήθηκε, έξω από το Κίεβο, απόπειρα δολοφονίας κατά του πιο στενού του συνεργάτη και φίλου του, του Σέρχι Σεφίρ (ο οποίος έχει εμπλακεί και σε οικονομικό σκάνδαλο).
Οι σχέσεις με τη Ρωσία είχαν πλέον διαρραγεί ανεπανόρθωτα. Τον Νοέμβριο του 2026 ο Ζελένσκι κατηγόρησε ανοιχτά τη Ρωσία και τον ολιγάρχη Ρινάτ Αχμέτοφ ότι προσπαθούν να τον ρίξουν. Το 2022, με τα ρωσικά στρατεύματα έτοιμα να εισβάλουν, ο Ζελένσκι ήταν φανερά αμήχανος. Επιχείρησε να παρουσιάσει μια διαφορετική εικόνα και κάλεσε τη Δύση να μην δημιουργεί πανικό. «Δεν θα δούμε μεγαλύτερη κλιμάκωση» προέβλεψε λανθασμένα.
Στη συνέχεια, με συνεχείς επαφές, επιχείρησε να πιέσει τη Δύση να τον στηρίξει έμπρακτα αλλά όταν τελικά η Ρωσία εισέβαλε διαπίστωσε ότι αυτή τη μάχη η Ουκρανία θα τη δώσει μόνη της. Πλέον δηλώνει έτοιμος να διαπραγματευτεί με τον Βλάντιμιρ Πούτιν για την επόμενη μέρα της Ουκρανίας. Μια επόμενη μέρα που θα επιβάλει στη χώρα τη λεγόμενη «φινλανδοποίηση». αποστρατικοποίηση και ουδετερότητα στο διηνεκές. Στα πλάνα του Πούτιν είναι φανερό ότι ο ηθοποιός που έγινε πρόεδρος δεν έχει θέση. Ο Ζελένσκι πλέον δίνει μάχη όχι μόνο για την πολιτική του επιβίωση αλλά και τη βιολογική…
