Κατσικάδικα, Κουκουβάουνες, Λεβί, Αλώνια, Δουργούτι, Βουρλοπόταμος. Τοπωνύμια που ακούμε αλλά δεν ξέρουμε σε ποιες περιοχές της σύγχρονης Αθήνα αντιστοιχούν. Στην περιήγησή μας στις παλιές γειτονιές χανόμαστε στη μαγεία και τον ρομαντισμό μίας άλλης εποχής και μαθαίνουμε την παράδοσή τους.
Η πιο αριστοκρατική συνοικία της Αθήνας, το Κολωνάκι, ήταν ένας μεγάλος βοσκότοπος, κάτω από τον Λυκαβηττό. Βόρεια της πλατείας υπήρχαν μόνο καλύβες βοσκών, γι’ αυτό η περιοχή ονομαζόταν παλαιότερα «Κατσικάδα» ή «Κατσικάδικα» όπου οι γαλατάδες έβοσκαν τις κατσίκες τους. Άρχισε να κατοικείται αραιά, γύρω στο 1880.
Μετά τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, λόγω της τοποθεσίας της στην καρδιά της Αθήνας, σε απόσταση αναπνοής από τα τότε Βασιλικά Ανάκτορα, όπου είναι σήμερα η σημερινή Βουλή των Ελλήνων, η συνοικία εξελίχθηκε και μέχρι σήμερα συνεχίζει να θεωρείται μία από τις πιο ακριβές συνοικίες του δήμου Αθηναίων. Στα Δεκεμβριανά αποτέλεσε τη βάση των στρατιωτικών δυνάμεων των Βρετανών και της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου που διοικούσε ο Βρετανός στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι, με αποτέλεσμα να το αντιπαθήσουν οι ΕΑΜίτες και γενικότερα οι αριστεροί, που για πολλά χρόνια έκτοτε αποκαλούσαν το Κολωνάκι Σκομπία.
Παράλληλα, στην πλατεία Δεξαμενής είχε στηθεί το περίφημο κολωνάκι που χάρισε το όνομά του μεταγενέστερα στη συνοικία. Επίσημα, καλείται πλατεία Φιλικής Εταιρίας, λόγω της προτομής του Εμμανουήλ Ξάνθου, που τοποθετήθηκε εκεί το 1930.
Το Θησείο έως και τα πρώτα χρόνια της ανεξάρτητης Αθήνας ονομαζόταν Αλώνια, καθώς υπήρχαν όντως αλώνια στην πλατεία έξω από τον σταθμό του ηλεκτρικού, τα οποία μάλιστα σημειώνονται στα σχέδια των Κλεάνθη και Σάουμπερτ. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και ένα υπόλοιπο τμήμα της άλλοτε μικρής συνοικίας της Στοάς Αττάλου. Πήρε το όνομά του από τον παρακείμενο Ναό του Ηφαίστου, που ονομάζονταν παλαιότερα Θησείο, λανθασμένα, από τις ανάγλυφες παραστάσεις των άθλων του Θησέα που φέρονται στις μετώπες του.
Η σημερινή Αμφιθέα, του Παλαιού Φαλήρου, ονομαζόταν Βουρλοπόταμος. Η ονομασία που είχε η συνοικία κατά τη χρονική περίοδο 1930-1960 οφείλεται στο ρέμα που διέσχιζε την περιοχή. Το ρέμα αυτό διέσχιζε την οδό Τυρταίου – Γοργοποτάμου (η ονομασία έχει προέρθει από το ρέμα) – Λ. Αμφιθέας και Αγίας Κυριακής. Το ρέμα εκβάλλει στο Δέλτα Φαλήρου. Σήμερα το ρέμα δεν υπάρχει στην παλαιά μορφή καθώς πάνω σε αυτό χτίστηκαν πολυκατοικίες αλλά συνεχίζει να ρέει υπογείως.
Άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Βουρλοπόταμος ήταν θρυλικός για τις πόρνες του. Ανάμεσα στα έλη και στις καλαμιές υπήρχαν μικρά φτωχικά σπιτάκια με γυναίκες που πουλούσαν το κορμί τους στην προπολεμική και μεταπολεμική Αθήνα. Κάποιες από αυτές δεν είχαν σπίτι και εκδίδονταν σε απόμερα σημεία, στο αχανές έλος.
Ένα από τα πιο άγνωστα παλιά τοπωνύμια της Αθήνας, το εβραϊκό Λεβί έγινε αργότερα επίθετο. Ο Δημήτρης Λεβής ήταν ο τελευταίος ιδιοκτήτης της αγροικίας στον Ελαιώνα, που δάνειζε το όνομά της στη γειτονιά.
Η Μεταμόρφωση ήταν γνωστή και ως Κουκουβάουνες. Είναι εργατικός συνοικισμός στη δυτική περιφέρεια του βορείου τομέα της Αθήνας, στους πρόποδες της Πάρνηθας, ο οποίος εξυπηρετείται συγκοινωνιακά κυρίως μέσω της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας. Διοικητικά υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής – περιφερειακή ενότητα Βόρειου Τομέα Αθηνών. Εκκλησιαστικά, ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Κηφισίας, Αμαρουσίου και Ωρωπού, με έδρα την Κηφισιά.
Η παλαιότερη ονομασία Κουκουβάουνες, που άλλαξε στις 17 Ιανουαρίου του 1957 σε Μεταμόρφωση, παραμένει ευρέως διαδεδομένη, ιδιαίτερα από τους γηραιότερους κατοίκους της πόλης. Κατά την αρχαιότητα, στην θέση της σημερινής Μεταμόρφωσης βρισκόταν ο αρχαίος Δήμος Συπαληττού.
Το Δουργούτι, γνωστό και ως «τα προσφυγικά του Νέου Κόσμου», είναι η γειτονιά πίσω από το Intercontinental της λεωφόρου Συγγρού. Είναι μια γειτονιά του Δήμου Αθηναίων και συγκεκριμένα της συνοικίας Νέος Κόσμος Στα όρια της γειτονιάς σύμφωνα με τους παλιούς κατοίκους, απόγονοι Μικρασιατών προσφύγων και εσωτερικών μεταναστών που οι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους εγκαταστάθηκαν την περίοδο 1922-1974, συμπεριλαμβάνονταν η παραγκούπολη και τα «Ιταλικά».
Η γειτονιά υπέστη τις μεγαλύτερες αλλαγές και απέκτησε την τωρινή της μορφή στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Το Δουργούτι βρίσκεται σε κομβικό σημείο, σε απόσταση 2 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας, την πλατεία Συντάγματος. Το 1954 στο Δουργούτι γυρίστηκε το έργο του Νίκου Κούνδουρου «Μαγική Πόλις». Κάποια από τα χαρακτηριστικά της γειτονιάς, που δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής αναφέρουν για το Δουργούτι, αναδύονται μέσα από την ταινία.
Συγκεκριμένα, τα παραπήγματα που ήταν χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο με αποτέλεσμα η γειτονιά να αποκτήσει δαιδαλώδη δομή, το ζήτημα της ανεπάρκειας χώρου, της έλλειψης ιδιωτικότητας αφού ο δημόσιος χώρος δεν ήταν επαρκώς διαχωρισμένος από τον ιδιωτικό καθώς επίσης και οι σχέσεις αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας μεταξύ των κατοίκων.
