Το «παλιρροιακό κλείδωμα», η σχέση… ζωής της Γης με τη Σελήνη και τι μπορεί να αλλάξει στο μέλλον
Γι’ αυτήν έχουν γραφτεί ποιήματα, τραγούδια και έχει αποτελέσει έμπνευση για τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Πριν την επισκεφθούμε, η «σκοτεινή» πλευρά του φεγγαριού ήταν μυστηριώδης και έξαπτε τη φαντασία μας. Γιατί όμως από τη Γη βλέπουμε μόνο τη μια πλευρά του δορυφόρου μας και υπάρχει περίπτωση να αλλάξει αυτό;
Η Σελήνη είναι αυτό που οι επιστήμονες λένε «κλειδωμένη παλιρροιακά» με τον πλανήτη μας. Αυτό σημαίνει πως για να περιστραφεί γύρω από τον άξονά της χρειάζεται τον ίδιο χρόνο για να περιστραφεί γύρω από τη Γη, συγκεκριμένα 27,32 μέρες, αυτό που ονομάζεται ένας αστρικός μήνας.
Το «κλείδωμα» αυτό είναι αποτέλεσμα της βαρυτικής έλξης μεταξύ δύο ουρανίων σωμάτων. Η έλξη μεταξύ Γης και Σελήνης επηρεάζει και τα δύο σώματα, με αποτέλεσμα να «τραβιούνται» λίγο το ένα προς το άλλο.
Ωστόσο τα υγρά και τα στερεά από τα οποία αποτελούνται τόσο η Γη όσο και η Σελήνη δεν μπορούν να ανταποκριθούν άμεσα. Όταν τα δύο σώματα έλκουν το ένα το άλλο, δημιουργείται τριβή που επιβραδύνει την περιστροφή και των δύο αντικειμένων. Για παράδειγμα η Σελήνη τραβάει τον ωκεανό, οπότε μέρος του ωκεανού προσπαθεί να επεκταθεί με έναν τρόπο που, ιδανικά, θα δημιουργούσε ένα εξόγκωμα που θα παρέμενε κάτω από το σημείο που βρίσκεται η Σελήνη. Ωστόσο τα ρεύματα αυτά κινούνται κατά μήκος του πυθμένα και προσπαθούν να κινηθούν γύρω από ηπείρους και χρειάζεται χρόνος και ενέργεια για να κινηθεί το παλιρροιακό εξόγκωμα ως αντίδραση στην κίνηση της Σελήνης γύρω από τον πλανήτη μας.
Το φεγγάρι επίσης επιβραδύνει και την περιστροφή της Γης. Μισό δισεκατομμύριο χρόνια πριν η Γη πιθανότατα είχε ημέρα 21 ωρών. Σε (πολύ μεγάλο) βάθος χρόνου, η Σελήνη θα μπορούσε να επιβραδύνει την περιστροφή τόσο ώστε η Γη να «κλειδώσει» με τη Σελήνη. Αν συμβεί κάτι τέτοιο μόνο μια πλευρά του πλανήτη μας θα βλέπει το φεγγάρι. Αυτό, ωστόσο, αναμένεται να συμβεί σε 50 δισεκατομμύρια χρόνια. Ο πλανήτης μας θα έχει προ πολλού γίνει ένας νεκρός βράχος καθώς ο Ήλιος αναμένεται να «πεθάνει» σε 5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Αυτό που επίσης έχει ενδιαφέρον είναι ότι η Σελήνη απομακρύνεται από τη Γη κατά 3,8 εκατοστά ανά έτος. Θεωρητικά θα έρθει κάποια στιγμή στο απώτερο μέλλον που η ανθρωπότητα (αν υπάρχει φυσικά) θα μπορεί να δει και άλλες πλευρές του δορυφόρου μας. Να σημειώσουμε ότι η σχέση Γης-Σελήνης με το «παλιρροιακό κλείδωμα» είναι αυτή που επικρατεί σε όλο το Ηλιακό Σύστημα ανάμεσα σε πλανήτες και δορυφόρους.
Αναφορικά τώρα με τη «σκοτεινή» πλευρά του φεγγαριού πλέον δεν έχει κάτι μυστηριώδες. Την έχουμε επισκεφθεί και την έχουμε φωτογραφήσει. Το σοβιετικό Luna 3 είχε τραβήξει τις πρώτες εικόνες το 1959 και έκτοτε πολλά άλλα σκάφη έχουν τραβήξει εικόνες από εκεί, μεταξύ των οποίων το Lunar Reconnaissance Orbiter της NASA και το Chang’e 4 της Κίνας, το πρώτο σκάφος που προσεδαφίστηκε στην αθέατη πλευρά.
