Το βακτήριο Legionella βρίσκεται ευρέως διαδεδομένο στη φύση, ιδίως στα περισσότερα συστήματα νερού, ενώ αποικίζει εύκολα όλα τα συστήματα ύδρευσης όπως και το δίκτυο παροχής θερμού και κρύου νερού
Έγινε γνωστή ως νόσος των κλιματιστικών και στη συνέχεια ως νόσος των ταξιδιωτών, ωστόσο η νόσος των λεγεωνάριων – όπως ονομάζεται η νόσος που οδήγησε στην Εντατική και τελικά στον θάνατο τον δημοσιογράφο Μάνο Αντώναρο- δεν συσχετίζεται πλέον αποκλειστικά με τα κλιματιστικά ούτε με τα ταξίδια – και κατ’ επέκταση τα ξενοδοχειακά καταλύματα- που ενοχοποιήθηκαν ως εστίες των βακτήριων Legionella.
Το συγκεκριμένο βακτήριο βρίσκεται ευρέως διαδεδομένο στη φύση, ιδίως στα περισσότερα συστήματα νερού, ενώ αποικίζει εύκολα όλα τα συστήματα ύδρευσης όπως και το δίκτυο παροχής θερμού και κρύου νερού.
Σύμφωνα με τους ειδικούς του Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), η νόσος των λεγεωνάριων είναι μια βαριά μορφή πνευμονίας (λοίμωξη των πνευμόνων), η οποία οφείλεται στο βακτήριο Legionella. Έχει θνητότητα περίπου 5–10%, δηλαδή περίπου 5 με 10 άτομα από τα 100 που θα νοσήσουν, θα έχουν μοιραία κατάληξη.
Ωστόσο, δεν νοσούν όλοι όσοι εκτίθενται στο βακτήριο Legionella. Περισσότεροι ευάλωτοι, που συγκαταλέγονται στις λεγόμενες ομάδες υψηλού κινδύνου και που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να νοσήσουν από Legionella, είναι όσο έχουν επιβαρυμένο ιατρικό ιστορικό με χρόνιες ασθένειες, οι καπνιστές, καθώς και οι ηλικιωμένοι.
Η νόσος ξεκινά συνήθως με πυρετό, ρίγος, κεφαλαλγία και πόνο στους μύες. Στη συνέχεια εμφανίζονται ξηρός βήχας και δυσκολία στην αναπνοή που μπορεί να εξελιχθούν σε βαριά πνευμονία. Το ένα τρίτο περίπου των ασθενών παρουσιάζει επίσης διάρροια ή έμετο, ενώ οι μισοί ασθενείς περίπου παρουσιάζουν σύγχυση ή παραλήρημα.
Όλα αυτά τα συμπτώματα εκδηλώνονται από δύο έως δέκα ημέρες μετά τη μόλυνση, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν έως και τρεις εβδομάδες αργότερα. Οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζεται να νοσηλευθούν και να λάβουν θεραπεία με την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή, ενώ η διάγνωση της συγκεκριμένης αναπνευστικής λοίμωξης γίνεται με ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις.
Πώς μεταδίδεται η νόσος των λεγεωνάριων
Η νόσος των λεγεωνάριων μεταδίδεται μέσω της εισπνοής μικροσκοπικών σταγονιδίων νερού που περιέχουν τα βακτήρια Legionella – γι’ αυτό και συγκαταλέγεται στις αναπνευστικές βακτηριακές λοιμώξεις. Σήμερα οι ειδικοί έχουν εντοπίσει 50 διαφορετικά είδη του βακτηρίου, εκ των οποίων τα 28 έχουν συσχετισθεί με νόσηση στον άνθρωπο με συχνότερο τη Legionella pneumophila. Τα βακτήρια αυτά ζουν στο νερό και πολλαπλασιάζονται υπό κατάλληλες συνθήκες, παραδείγματος χάριν, στάσιμο νερό σε τεχνητά συστήματα νερού με θερμοκρασίες 20°C έως 50°C. Σταγονίδια και αερολύματα που περιέχουν Legionella μπορεί να δημιουργηθούν, για παράδειγμα, κατά τη ροή του νερού από τη βρύση ή την κεφαλή του ντους, μέσω των φυσαλίδων που αναδύονται από το νερό στις πισίνες των spa ή από κλιματιστικά συστήματα. Ωστόσο, δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ως πιθανές πηγές μόλυνσης αναφέρονται από το ΚΕΕΛΠΝΟ τα εξής:
Συστήματα παροχής κρύου – ζεστού νερού (ντούς)
Πύργοι ψύξης συστημάτων κλιματισμού
Δεξαμενές αποθήκευσης νερού
Θερμές ιαματικές πηγές
Ιαματικά λουτρά
Κολυμβητικές δεξαμενές (ιδίως εκείνες όπου το νερό είναι ζεστό και διακινείται)
Σιντριβάνια
Υγραντήρες ατμόσφαιρας και αναπνευστικές συσκευές που λειτουργούν με νερό βρύσης
H νόσος των λεγεωνάριων με αριθμούς
Από τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτήρησης της νόσου των λεγεωνάριων προκύπτει πως τα κρούσματά της αυξάνονται διαρκώς. Το 2016 – είναι το πιο πρόσφατο έτος με διαθέσιμα στοιχεία- αναφέρθηκαν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης 7.069 περιστατικά της λοίμωξης με το βακτήριο leggionella. Το 2011 είχαν αναφερθεί 4.921 κρούσματα.
«Πρωταθλήτριες» για το έτος 2016 προκύπτει ότι είναι η Ιταλία (1.710 κρούσματα), η Γαλλία (1.218), η Γερμανία (981), η Ισπανία (951). Η Ελλάδα βρίσκεται πολύ χαμηλά στον σχετικό κατάλογο με 31 καταγεγραμμένα κρούσματα της νόσου.
Όπως αναφέρθηκε στη διάρκεια πρόσφατης ημερίδας στην Κρήτη με την αιγίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επιτήρησης της νόσου των λεγεωναρίων ενημέρωσε τους αρμόδιους υγειονομικούς φορείς ότι και το 2017 υπήρξε αύξηση των κρουσμάτων της νόσου στη χώρα μας.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα από τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων στον νομό από το 2005 μέχρι και το 2017 υπήρξαν 72 δηλωμένα κρούσματα, από τα οποία 43 ήταν άνδρες και 27 γυναίκες, ενώ υπήρξαν και 2 κρούσματα αγνώστου φύλου και ηλικίας.
Τη δεκαετία 2005 – 2014 κατεγράφησαν κατά μέσο όρο 4,1 κρούσματα ανά έτος. Την τελευταία τριετία τα δηλωμένα κρούσματα ξεπερνούν τα 10 ανά έτος.
Κατά την τελευταία επταετία έχουν καταγραφεί και τρεις θάνατοι. Δύο το 2011, όταν τα δηλωμένα κρούσματα ήταν 7 και ένας το 2013 όταν τα δηλωμένα κρούσματα ήταν 8. Τα θύματα ήταν από τη Νορβηγία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία.
