Η Τρίγλια, κωμόπολη της Προύσας σήμερα ζει ιστορικές στιγμές με πλήθος Ελλήνων να συγκλονίζονται από την πρώτο αγιασμό των υδάτων που γίνεται εκεί μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Το διεθνές πρακτορείο ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ήταν εκεί και κατέγραψε τις συγκινητικές στιγμές που βίωσαν τα παιδιά και τα εγγόνια των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν απ’τη πατρίδα τους κατά τη Μικρασιατική καταστροφή.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα προστεί της Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Ναό του Αγίου Βασιλείου στην Τρίγλια της Βιθυνίας και η Ιερά Μητρόπολη Προύσης, της οποίας ποιμενάρχης είναι ο Μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος, έχει αναλάβει την διοργάνωση της όλης εκδήλωσης.
Ο παραθαλάσσιος αυτός οικισμός στην Προποντίδα, άδειασε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και οι περισσότεροι πρόσφυγες από την Τρίγλια που ονομάστηκε Ζεϊτίνμπαγ, δηλαδή Ελιοχώρι, κατοίκησαν στην Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής και στην Ραφήνα Αττικής.
Όλα αυτά τα χρόνια βέβαια προσπαθούν να διατηρήσουν ζωντανές τις προγονικές μνήμες για την αλύτρωτη ιδιαίτερη πατρίδα τους.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που ο Οικουμενικός Πατριάρχης λειτουργεί στην Τρίγλια και ρίχνει τον σταυρό στην Προποντίδα, στη θάλασσα του Μαρμαρά.
Οι τουρκικές αρχές μετά από προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου έδωσαν άδεια για να τελεσθεί το σπουδαίο αυτό γεγονός.
Σύλλογοι των Τριγλιανών της Ελλάδος και της Κωνσταντινούπολης έφτασαν με λεωφορεία στην Προύσα για να βρεθούν αυτήν την τόσο σημαντική στιγμή στην πατρίδα τους.
Η Τρίγλια είναι ο τόπος καταγωγής σημαντικών Ελλήνων, Είναι ο τόπος καταγωγής του μετέπειτα Μητροπολίτη Σμύρνης και εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου καθώς και του αοίδιμου Μητροπολίτη Αυστρίας Χρυσοστόμου Τσίτερ.
Στα μέρη της ιδιαίτερης πατρίδας του Μητροπολίτη Σμύρνης, στις ακτές του Κόλπου της Κίου, στην ανταλλαγή των πληθυσμών, όλοι οι Τριγλιανοί βρήκαν τη σωτηρία από τη θάλασσα: Στις 29 Αυγούστου ο Φίλιππος Καβουνίδης, ειδοποιημένος από τους πατριώτες του, φθάνει από την Κωνσταντινούπολη στην Τρίγλια, με πλοία δικά του και με ναυλωμένα, και μεταφέρει τους ανθρώπους και κειμήλια του τόπου στο κοντινό νησί Καλόλιμνος, στη Ραιδεστό και τη Σηλυβρία των θρακικών ακτών της Προποντίδας, και στα νησιά του Αιγαίου Ίμβρο και Τένεδο.
Στη συνέχεια οι μισοί περίπου Τριγλιανοί θα μεταφερθούν στη βόρεια και οι άλλοι μισοί στη νότια Ελλάδα. Τριγλιανοί πρόσφυγες θα δημιουργήσουν στη Χαλκιδική τη Νέα Τρίγλια, ενώ πατριώτες τους θα αποτελέσουν τον πυρήνα της σύγχρονης Ραφήνας στην Αττική.
Ο Μητροπολίτης Προύσης κ Ελπιδοφόρος έχει πολλές φορές μιλήσει στο παρελθόν για την προσπάθεια που κάνει το Οικουμενικό Πατριαρχείο αλλά και ο ίδιος να μπορέσει να αγοράσει από ιδίωτες Τούρκους τις εκκλησίες που είναι πλέον στην κατοχή τους μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Με πολύ αγώνα και ζήλο καταφέρνει σιγά σιγά το Πατριαρχείο να αποκτά ξανά τις εκκλησίες αυτές πληρώνοντας ακόμη και 300.000 ευρώ περίπου για την καθεμία, χρήματα που χρειάζεται να τα εξοικονομίσουν από όποιον μπορεί να βοηθήσει να γίνει πραγματικότητα το όραμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, να πάρει πίσω όλες τις εκκλησίες που πήγαν στα χέρια των Τούρκων μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Ο Ναός του Αγίου Βασιλείου έχει συντηρηθεί εσωτερικά και χρησιμοποιείται ως πνευματικό κέντρο. Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Ελπιδοφόρο, στην Τρίγλια το Σάββατο θα καταφτάσουν πιστοί από την Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Τρίγλια, τη Ραφήνα και άλλα μέρη όπου έχουν πάει απόγονοι των Τριγλιανών.
Οπως ανέφερε σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Μαρία Γιαχνάκη ο κ. Ελπιδοφόρος, ο Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν αυτός που ενέπνευσε την Πατριαρχική Αυλή και την έκανε να αγαπήσει τις παλιές μητροπόλεις.
Είπε χαρακτηριστικά πως «ο Πατριάρχης μάς έπαιρνε, είτε ήμασταν διάκονοι, είτε ήμασταν ιερείς και μας πήγαινε στην Ανατολή, στις παλιές Μητροπόλεις, στις κοιτίδες του Ελληνισμού, στην Καππαδοκία, στη Βιθυνία, στην Έφεσο, στην Πέργαμο, σε όλες τις ερειπωμένες εκκλησίες που υπάρχουν στα ιστορικά για τον Ελληνισμό μέρη. Και μας έκανε να τα αγαπήσουμε. Και όταν ήρθε η ώρα να προαχθούμε έδωσε στον καθένα μας μια τέτοια παλιά μητρόπολη».Σήμερα η Τρίγλια (Zeytinba, η τουρκική ονομασία της), κωμόπολη της Προύσας, στον ιστορικό χώρο της Βιθυνίας, κατοικείται από 2.500 κατοίκους.
Πρόκειται για οικισμό, στον οποίο κατοικούσε για αιώνες συμπαγής ελληνόφωνος και χριστιανικός πληθυσμός, μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923. Ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί πλέον παραδοσιακός και δεν επιτρέπεται η αλλοίωση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα των κτηρίων. Στενά σοκάκια διατρέχουν την μικρή πόλη, πολλά από τα οποία οδηγούν σε ερειπωμένες βυζαντινές Εκκλησίες. Σημαντικό μνημείο είναι ο ναός των Αγίων Θεοδώρων, σήμερα Φατίχ Τζαμί.
Ο Ναός του Αγίου Βασιλείου, στο παρελθόν λειτουργούσε από τις τοπικές αρχές ως αίθουσα τελετών για πολιτικούς γάμους. Υστερα από απόφαση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ο Ναός συντηρήθηκε εσωτερικά και χρησιμοποιείται σαν πνευματικό κέντρο.
Το όνομα Τρίγλια συναντάται στους Βυζαντινούς χρόνους. Ο Σ. Βυζάντιος και ο Ι. Καντακουζηνός το ανέφεραν ως Τριγλεία. Το έτος 700 μ.Χ. συναντάται η ονομασία Τρίγλια σε Πατριαρχικό Σιγγίλιο, το οποίο αναφερόμενο στο Μοναστήρι της Παντοβασίλισσας το ονομάζει Μονή Τρίγλιας.
Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, το όνομα αυτό προέρχεται από το ψάρι Τρίγλι που ψάρευαν στον Κιανό κόλπο. Για το ψάρι αυτό γίνεται λόγος και στο «Βίος Λουκούλλου», Ρωμαίου στρατηγού, γνωστού καλοφαγά, ο οποίος προτιμούσε το ψάρι αυτού του Κιανού κόλπου. Επίσης και ο ιστορικός Γουλιέλμος Τομάτζεκ πιστεύει πως η Τρίγλια ονομάστηκε έτσι επειδή υπήρχαν στην περιοχή αλιευτήρια τριγλών.
Συγκινητικές στιγμές έζησαν όσοι βρέθηκαν στην Προύσα της Μικράς Ασίας στον αγιασμό των υδάτων από τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Έλληνες από την Ραφήνα την Χαλκιδική την Κωνσταντινούπολη έφτασαν στην Προύσα για να αναβαπτιστούν στην χαμένη τους πατρίδα Όλοι μαζί έψαλαν το εν Ιορδάνη Βαπτιζομένου σου Κύριε με δάκρυα στα μάτια Νεαροί από την Ορεστιάδα βούτηξαν στα κρύα νερά της Προποντίδας για την αναζήτηση του Σταυρού.
