Το 2020 ήταν ένα νέο σημείο-μηδέν για την ανθρωπότητα, όταν μια μυστηριώδης ασθένεια που χτύπησε τους πολίτες της κινεζικής Ουχάν εξαπλώθηκε στην οικουμένη και απέκτησε διαστάσεις πανδημίας.
Ο κόσμος είχε να δει τέτοια υγειονομική κρίση έναν ολόκληρο αιώνα και πιάστηκε απροετοίμαστος.
Ο κορονοϊός δεν κόπασε όμως το 2021, παρά τη νέα ελπίδα που γέννησε ο θρίαμβος της επιστήμης με το εμβόλιο.
Η παγκόσμια οικονομία χτυπήθηκε ανεπανόρθωτα το 2020, με τις αγορές κλειστές και τον κόσμο κλειδωμένο στα σπίτια του.
Πώς αναμένεται όμως να διαμορφωθεί το τοπίο του επιχειρείν για το 2021;
Ας δούμε τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη χρονιά που τρέχει ήδη.
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο
Στην έκθεσή του, τον Ιανουάριο του 2021, το ΔΝΤ παρατηρεί πως ενώ η έναρξη του εμβολιασμού κατά του κορονοϊού επανέφερε τις ελπίδες για αντιστροφή του κλίματος μέσα στη χρονιά, οι περιπέτειες με τα νέα κύματα και τις μεταλλάξεις του ιού ανάγκασαν σε αλλαγή των εκτιμήσεων.
«Μέσα στην εξαιρετική αβεβαιότητα, η παγκόσμια οικονομία αναμένεται να παρουσιάσει αύξηση 5,5% το 2021 και 4,2% το 2022».
Η πρόβλεψη για το 2021 αναθεωρήθηκε μάλιστα κατά 0,3% προς τα πάνω, αντικατοπτρίζοντας τις προσδοκίες που θα επιφέρει στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα η επιτυχία των εμβολιαστικών προγραμμάτων μέσα στη χρονιά. Αλλά και οι υποστηρικτές πολιτικές που έχουν υιοθετήσει οι ισχυρές οικονομίες για τις αγορές τους, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.
Το ΔΝΤ μιλά ξανά για τροχιά ανάπτυξης μέσα στο 2021, μετά το καταστροφικό 2020 και τη σοβαρή κατάρρευση που κατέγραψε στην παγκόσμια οικονομία. Μια κατάρρευση που έπληξε περισσότερο τις γυναίκες, τους φτωχούς, όσους εργάζονταν σε κατάσταση μαύρης εργασίας, αλλά και τους εργαζομένους στους κλάδους που χτυπήθηκαν περισσότερο από τον κορονοϊό.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατέγραψε για το 2020 ένα αποφασιστικό πλήγμα για την οικονομία, ύφεση κατά 3,5 ποσοστιαίες μονάδες. Η πραγματική ύφεση του 2020 ξεπέρασε κατά 0,9% τις εκτιμήσεις του περασμένου Οκτωβρίου, καθώς το δεύτερο μισό της χρονιάς ήταν ακόμα πιο καταστροφικό.
Η ανάκαμψη ωστόσο που προβλέπει το ΔΝΤ για το 2021 αναμένεται να διαφοροποιηθεί σημαντικά από χώρα σε χώρα και θα εξαρτηθεί από μια σειρά παραγόντων που γεννήθηκαν μέσα στην πανδημία.
Οι κύριοι τομείς έχουν να κάνουν με την αποφασιστική μάχη με τον κορονοϊό, όπως η πρόσβαση στις δομές υγείας, η αποτελεσματικότητα των υγειονομικών πολιτικών, αλλά και τα δομικά χαρακτηριστικά των εθνικών οικονομιών πριν χτυπηθούν από την κρίση.
Για την Ευρωζώνη, το ΔΝΤ εκτιμά ανάπτυξη στο 4,2% για το 2021 και στο 3,6% για το 2022, σημειώνοντας πως η ύφεση που χτύπησε τις χώρες του ευρώ το 2020 ανήλθε στο 7,2%.
Το ΔΝΤ παρατηρεί ότι θα χρειαστεί ισχυρή και πολύπλευρη συνεργασία για να τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία. Δίνει ιδιαίτερη βάση στο πρόγραμμα COVAX, ώστε να επιταχυνθεί η πρόσβαση των αναπτυσσόμενων κρατών στα εμβόλια. Η δικαιότερη κατανομή των σωτήριων παρτίδων είναι αποφασιστικής σημασίας παράγοντας για να βγει η ανθρωπότητα από το τέλμα.
Πόσο μάλλον που, όπως παρατηρεί, ο αναπτυσσόμενος κόσμος μπήκε στην υγειονομική κρίση με ήδη υψηλότατο δημόσιο χρέος, μια κατάσταση που επιτείνει η πανδημία. Η ρευστότητα για αυτές τις χώρες κρίνεται σημαντική σε διεθνές επίπεδο. Αν το δημόσιο χρέος τους δεν είναι βιώσιμο, τότε οφείλει να αναδιαρθρωθεί, σύμφωνα με το ρυθμιστικό πλαίσιο που έχει συμφωνηθεί μεταξύ των κρατών που απαρτίζουν την G20.
Το ΔΝΤ μιλά επίσης και για το διεθνές εμπόριο. Οι εκτιμήσεις του εδώ είναι συνεπείς με την ανάκαμψη που διαβλέπει για την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Άνοδο περιμένει στην παγκόσμια εμπορική δραστηριότητα το 2021 και μάλιστα της τάξης του 8%. Και 6% για το 2022.
Εκτιμά ωστόσο ότι ο κλάδος των υπηρεσιών θα ανακτήσει τις δυνάμεις του αργότερα από τον δευτερογενή τομέα. Ο διεθνής τουρισμός είναι εδώ ο καθοριστικός παράγοντας ύφεσης.
Συνολικά, η παγκόσμια δραστηριότητα θα παραμείνει πολύ κάτω από τα προ κορονοϊού επίπεδα. Η μάχη θα δοθεί εδώ ανά χώρα και η έκβασή της θα κριθεί από τη δριμύτητα της υγειονομικής κρίσης, τον βαθμό στον οποίο έπληξε την αγορά και την αποτελεσματικότητα των εθνικών πολιτικών για τον περιορισμό της οικονομικής ζημίας.
Παγκόσμια Τράπεζα
Παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης από τη γενικευμένη κατάρρευση που επέφερε η Covid-19, θα παραμείνει για παρατεταμένο χρονικό διάστημα σε πιο χαμηλά επίπεδα απ’ ό,τι πριν την πανδημία.
Αυτό παρατηρεί στην έκθεσή της, τον Ιανουάριο του 2021, η Παγκόσμια Τράπεζα, σημειώνοντας πως η πανδημία επιδείνωσε το κύμα της διεθνούς συσσώρευσης χρέους που καταγράφεται εδώ και μία δεκαετία.
Οι επιπτώσεις του κορονοϊού θα επηρεάσουν την τροχιά ανάκαμψης καθ’ όλη τη δεκαετία του 2020, επιτείνοντας την αναμενόμενη επιβράδυνση στον ρυθμό ανάρρωσης της παγκόσμιας οικονομίας.
Ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, David Malpass, παρατηρεί πως «το να κάνουμε τις σωστές επενδύσεις τώρα, είναι ζωτικής σημασίας παράγοντας για την υποστήριξη της ανάκαμψης και την προαγωγή της ελαστικότητας. Η τωρινή αντίδρασή μας στην κρίση θα διαμορφώσει το κοινό μας μέλλον στα χρόνια που θα έρθουν. Πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία για να θέσουμε τα θεμέλια για μια ανθεκτική, δίκαιη και βιώσιμη παγκόσμια οικονομία».
Με αυτά υπόψη, η Παγκόσμια Τράπεζα περιμένει ανάπτυξη στο 4% για τη διεθνή οικονομική δραστηριότητα μέσα στο 2021. Με έναν αστερίσκο όμως εδώ, υποθέτοντας δηλαδή πως ο εμβολιαστικός πυρετός για την Covid-19 θα γενικευτεί, αποδίδοντας καρπούς.
Η Παγκόσμια Τράπεζα εμφανίζεται πιο φειδωλή στην αισιοδοξία της για θετικά οικονομικά πρόσημα. «Η ανάκαμψη, ωστόσο, θα περιοριστεί, εκτός και αν οι φορείς χάραξης πολιτικής κινηθούν αποφασιστικά για να δαμάσουν την πανδημία και να υιοθετήσουν μεταρρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τις επενδύσεις».
Η Παγκόσμια Τράπεζα τοποθετεί τη διεθνή ύφεση του 2020 στο 4,3%. Κι ενώ η οικονομία παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης, μας λέει, η πανδημία έχει ρίξει βαριά τη σκιά της στον πλανήτη, διεκδικώντας μεγάλο φόρο αίματος και βυθίζοντας εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια.
Εκτιμά μάλιστα πως ο κορονοϊός θα συνεχίσει να επηρεάζει αρνητικά τόσο την οικονομική δραστηριότητα όσο και τα εισοδήματα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Με δεδομένο ότι οι προτεραιότητες στρέφονται για την ώρα στον περιορισμό της διασποράς του κορονοϊού και τα εμβολιαστικά προγράμματα, η οικονομική ανάκαμψη θα έρθει μέσω επενδυτικών κύκλων που θα στραφούν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτή δηλαδή που εξαρτάται λιγότερο από το δημόσιο χρέος.
Οι εθνικές οικονομίες αντιμετωπίζουν τρομερές προκλήσεις, παρατηρεί ο David Malpass, που έχουν να κάνουν από τη δημόσια υγεία και τη διαχείριση του χρέους ως τον προϋπολογισμό και τις δομικές αλλαγές.
«Για να ξεπεραστεί ο αντίκτυπος της πανδημίας και να ανατραπεί η επενδυτική δυσπραγία, χρειάζεται μια μεγάλη ώθηση για να βελτιωθούν τα εργασιακά περιβάλλοντα, να αυξηθεί η απασχόληση και η ευελιξία της αγοράς, αλλά και να ενδυναμωθούν η διαφάνεια και η διακυβέρνηση».
Κατά την Παγκόσμια Τράπεζα, η κατάρρευση της οικονομικής δραστηριότητας για το 2020 υπήρξε «ελαφρώς λιγότερο σοβαρή» από τις εκτιμήσεις. Κι αυτό γιατί οι ισχυρές οικονομίες δεν χτυπήθηκαν όσο σοβαρά αναμενόταν και την ίδια στιγμή η Κίνα επανέκαμψε πολύ γρηγορότερα από τις προσδοκίες.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά έσωσαν την παρτίδα για την παγκόσμια οικονομία, καθώς οι υπόλοιπες εθνικές οικονομίες επλήγησαν «πιο έντονα απ’ ό,τι προβλεπόταν».
Η Παγκόσμια Τράπεζα σημειώνει πως βραχυπρόθεσμα το τοπίο της οικονομίας παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο. Τμήμα μάλιστα της ανάλυσής της είναι αφιερωμένο ακριβώς εδώ, στα εναλλακτικά σενάρια που μπορεί να ακολουθήσει η αναπτυξιακή τροχιά μέσα στο 2021.
Σε ένα από τα χειρότερα, με τον κορονοϊό να συνεχίζει ακάθεκτος να μαστίζει τον κόσμο και τα εμβολιαστικά προγράμματα να καθυστερούν, η παγκόσμια οικονομία θα παρουσιάσει αύξηση μόλις στο 1,6% το 2021. Στον αντίποδα αυτού, το πιο αισιόδοξο σενάριο για το 2021, με επιτυχή έλεγχο της πανδημίας και τους εμβολιασμούς να καλπάζουν, ο ρυθμός ανάπτυξης μπορεί να αγγίξει ακόμα και το 5%.
Όλα δείχνουν ωστόσο πως η ανάκαμψη θα είναι αργή και περιπετειώδης. Η Παγκόσμια Τράπεζα μιλά για ανάπτυξη στο 3,5% για τις ΗΠΑ μέσα στο 2021, εκεί που το 2020 παρουσίασε ύφεση της τάξης του 3,6%.
Για την Ευρωζώνη, περιμένει αύξηση κατά 3,6% αυτή τη χρονιά, εκεί που το 2020 σημείωσε ύφεση 7,4%. Για τις αναδυόμενες αγορές και τον αναπτυσσόμενο κόσμο, μεταξύ αυτών και η Κίνα, περιμένει ανάπτυξη στο 5% το 2021 (μετά την ύφεση του 2,6% το 2020).
Η οικονομία της Κίνας ειδικότερα αναμένεται να μετατραπεί σε άλογο κούρσας φέτος, με την Παγκόσμια Τράπεζα να κάνει λόγο για ανάπτυξη στο 7,9% (μετά την περσινή άνοδο του 2%).
Με την Κίνα εκτός κάδρου, αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενος κόσμος θα κυμανθούν φέτος σε αναπτυξιακή τροχιά 3,4%, μετά την ύφεση του 5% που κατέγραψαν το 2020.
