Θάμνος ιθαγενής της Ευρώπης, αυτοφυής στις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου, κοινός στους θαμνότοπους και τα χέρσα εδάφη, το δενδρολίβανο συναντιέται σπάνια σαν αυτοφυές στην Ελλάδα ενώ σαν κηπευτικό, είναι γνωστό σε όλους. Βρίσκεται κυρίως στις Άλπεις, Ανατολικά Πυρηναία, Τύνιδα, Μαρόκο, Ιταλία, Σικελία κλπ. και καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε όλο τον κόσμο.
Πολλαπλασιάζεται με σπόρους αλλά πιο εύκολα με μοσχεύματα. Προτιμά τα θερμά, ξηρά κλίματα. Αντέχει εύκολα μέχρι -10 βαθμούς Κελσίου και είναι ανθεκτικό στη ζέστη και στους ανέμους. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με τη καταλληλότερη περίοδο καλλιέργειας, τους μήνες της άνοιξης.
Είναι πολυετής, αειθαλής θάμνος που φθάνει, μέχρι το ενάμισι μέτρο ύψος. Τα φύλλα του είναι ελονοειδή, στενά, σκουροπράσινα και τα άνθη του μικρά ελαφρώς γαλάζια-μωβ. Τα άνθη βρίσκονται σε ομάδες από 2-10 στις μασχάλες των φύλλων και έχουν περίπου στο 1 εκατοστό μήκος.
Το δενδρολίβανο ανθίζει από το Μάρτιο μέχρι το Μάιο. Όλα τα μέρη του φυτού έχουν έντονο άρωμα. Πολλαπλασιάζεται με βλαστούς που αφήνονται να βγάλουν ρίζες ή αναπτύσσονται από σπόρους που απαιτούν μέχρι και τέσσερις εβδομάδες για να βλαστήσουν. Καλλιεργείται γενικά για εμπορικούς σκοπούς.
Τα πράσινα βλαστάρια συλλέγονται και ξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη από 35ο C. Τα φύλλα ξεχωρίζονται μετά την αποξήρανση. Το φυτό σκορπίζει μια δυνατή μυρωδιά καμφοράς, ενώ η γεύση του είναι καυστική, θερμαίνουσα και υπόστυφη.
Συστατικά
Περιέχει φλαβονοειδή (διοσμετίνη, διοσμίνη), φαινόλες (καφεϊκό οξύ, χλωρογενικό οξύ), ενώ το αιθέριο έλαιο του έχει σαν κύρια συστατικά, τους τερπενικούς υδρογονάνθρακες, α- και β- πινένιο, καμφένιο, καμφορά σε περιεκτικότητα από 20-50%, κινεόλη, βορνεόλη και εστέρες.
Δενδρολίβανο: Ιστορία και παράδοση
Σύμφωνα με τη λαογραφία, πήρε το όνομά του από τη Παναγία, η οποία άφησε το μανδύα της πάνω στο θάμνο. Μέχρι το επόμενο πρωί, τα λουλούδια του θάμνου είχαν γίνει μπλε και από τότε ονομάστηκε rose of Mary.
Γνωστότατο στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους που το είχαν σε μεγάλη εκτίμηση, το δενδρολίβανο δεν έλειπε από κανένα κήπο του Μεσαίωνα.
Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν δώρο της Αφροδίτης. Οι μαθητές φορούσαν στεφάνια από δεντρολίβανο όταν είχαν εξετάσεις, γιατί βοηθούσε τη συγκέντρωση και τη μνήμη.
Το χρησιμοποιούσαν πολύ σαν αρωματικό και ως τέτοιο το αναφέρει ο Διοσκουρίδης που το ονομάζει «τέταρτη λιβανωτίδα» αλλά και ο Οβίδιος. Το έκαιγαν επίσης σαν λιβάνι ενώ από το 16ο αιώνα, το χρησιμοποιούσαν σαν καλλυντικό.
Άλλοτε το ονόμαζαν «πόα των στέψεων», γιατί με αυτό και μαζί με μυρτιά και δάφνη, κατασκεύαζαν ανθοδέσμες για τις στέψεις. Το χρησιμοποιούσαν επίσης και σε εύθυμες γιορτές και σε επιτάφιες πομπές, ενώ κατά το Μεσαίωνα το συναντάμε σε μυθολογικές παραστάσεις και τραγούδια.
Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις του δενδρολίβανου
-Είναι εξαιρετικό τονωτικό και σπασμολυτικό ενώ ασκεί επίδραση και πάνω στην έκκριση της χολής.
-Χρησιμοποιείται κυρίως σαν παυσίπονο.
-Ισχυρό εμμηναγωγό, επουλωτικό των πληγών, αντισηπτικό, αντισπασμωδικό.
-Κατά του χρόνιου κατάρρου των πνευμόνων, αντιρρευματικό.
-Είναι αποχρεμπτικό και βοηθάει στο βήχα, στο άσθμα, σε βρογχίτιδες και στη γρίπη.
-Κατά της χρόνιας χολοκυστίτιδας και του ίκτερου από ηπατίτιδα.
-Κατά των νευρικών παθήσεων, των παραλύσεων και της υστερίας.
-Ανεβάζει τη διάθεση και είναι χρήσιμο σε περιπτώσεις κατάθλιψης ήπιας έως μετρίως σοβαρής μορφής.
-Εναντίον της χλώρωσης και της χρόνιας δυσπεψίας.
-Κατάλληλο για τους νευρικούς πονοκεφάλους.
-Βοηθάει στην υπερκόπωση και στην αδυναμία.
-Κατά των αερίων της κοιλιάς.
-Τονωτικό της κυκλοφορίας του αίματος και άλλων λειτουργιών.
-Ενισχύει την ανάπτυξη της τριχοφυΐας, ενισχύοντας την κυκλοφορία του αίματος στο τριχωτό της κεφαλής.
-Σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει ότι το ενεργό συστατικό στο δεντρολίβανο, γνωστό ως carnosic acid (CA), μπορεί να προστατεύσει τον εγκέφαλο από το εγκεφαλικό και τη νευροεκφύλιση, που οφείλεται στα επιβλαβή χημικά και τους ελεύθερους ριζοσπάστες. Αυτοί οι ριζοσπάστες θεωρούνται ότι συμβάλουν όχι μόνο στα εγκεφαλικά αλλά και στις καταστάσεις νευροεκφύλισης όπως του Alzheimer, αλλά και στα άρρωστα συμπτώματα της κανονικής γήρανσης του εγκεφάλου.
Άλλες χρήσεις
-Το κρύο τσάι του δενδρολίβανου στο οποίο θα προστεθεί βόρακας είναι κατά της πιτυρίδας.
-Χρησιμοποιείται για το αρωμάτισμα των ψαριών και του κρέατος.
-Για τα μαλλιά, βράζουμε 50 γρ. δενδρολίβανο σε 1 λίτρο νερό για 1 ώρα και πλένουμε με αυτό το κεφάλι μας για 1 εβδομάδα, πρωί βράδυ. Τονώνει και διατηρεί το χρώμα των μαλλιών.
-Το δεντρολίβανο διώχνει και αυτό τους σκόρους και τα διάφορα έντομα από τα διπλανά φυτά.
-Ο μοναχός Αγάπιος γράφει: Κάψε το ξύλο του και κάνε τα κάρβουνα σκόνη, την οποία βάλε σε ένα κομμάτι ψιλό λινό πανί και τρίβε καλά τα δόντια σου να γίνουν άσπρα και να γιατρευτεί κάθε τους ασθένεια και αν έχουν σκώληκες ψοφάνε.
-Το δεντρολίβανο το χρησιμοποιούσαν παλιά στο κρασί για να μην χαλάσει και να του δώσει άρωμα. Το ίδιο και στη φέτα αλλά και στο κάπνισμα των κρεάτων, το χρησιμοποιούσαν για μυρωδιά αλλά και για τις αντί μικροβιακές του ιδιότητες.
