Η άγνωστη ιστορία του νεαρού στρατιωτικού, εκπροσώπου της Ελλάδας στην Επιτροπή Διαχάραξης Ελληνοτουρκικών Συνόρων. Πώς αποκάλυψε την πλαστογραφία των Τούρκων. Οι παράλληλες διαδρομές με τον αδελφό του, που άλλαξε όνομα και έγινε ηθοποιός
Κάθε Σεπτέμβριο στο Δέλτα του Έβρου γίνεται η Τακτική Άσκηση Μετά Στρατευμάτων (ΤΑΜΣ) «Εμμανουήλ Μινωτάκης», στο πλαίσιο της μεγάλης κλίμακας διακλαδικής άσκησης «Παρμενίων». Για την εκτέλεσή της συνεργάζονται ο στρατός και οι ψαράδες Εθνοφύλακες του Δέλτα οι οποίοι συμμετέχουν με τις ξύλινες πλάβες τους και εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών.
Το όνομα «Ταγματάρχης Εμμανουήλ Μινωτάκης» συναντάμε τα τελευταία δύο χρόνια και σε δρόμο των Φερών, μετά την τιμητική ονοματοδοσία που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2018.
Λίγοι γνωρίζουν ποιος ήταν ο νεαρός Ταγματάρχης Πυροβολικού, στον οποίο οφείλεται η ελληνική κυριαρχία στα 100.000 στρέμματα του Δέλτα, ενός από τους σπουδαιότερους βιότοπους της Ευρώπης και πλουτοπαραγωγική πηγή για την περιοχή του Έβρου. Εκπρόσωπος της Ελλάδας στην τριμερή Επιτροπή Διαχάραξης Ελληνοτουρκικών Συνόρων, το 1926, κατάφερε με προσωπική έρευνα να καταρρίψει τους ισχυρισμούς της τουρκικής πλευράς, η οποία είχε χρησιμοποιήσει ακόμη και πλαστούς τίτλους ιδιοκτησίας προκειμένου να διεκδικήσει την πολύτιμη νησίδα του «Γκιαούρ Αντά» («Νησί των Απίστων»), όπως λεγόταν τότε το διαφιλονικούμενο κομμάτι γης ανάμεσα στους δύο κύριους βραχίονες του ποταμού Έβρου.
Οι παράλληλες διαδρομές των δύο αδελφών
Ακόμη λιγότεροι ξέρουν πως ο νεαρός στρατιωτικός ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός του σπουδαίου ηθοποιού και σκηνοθέτη, Αλέξη Μινωτή. Η κοινή, αλλά και τόσο διαφορετική διαδρομή των δύο αδελφών από τα Χανιά της Κρήτης συγκινεί και γοητεύει.
Γιοι του εμπόρου Στυλιανού Μινωτάκη, ο Εμμανουήλ (γεν.1898) και ο Αλέξης (1900) μεγάλωσαν στα Χανιά, όπου ο πατέρας τους διατηρούσε βαφείο. Ο μεγαλύτερος έφυγε για την Αθήνα πριν από την ενηλικίωσή του, για να εισέλθει μετά από επιτυχείς εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων, σε ηλικία μόλις 16 ετών και να ακολουθήσει καριέρα αξιωματικού του στρατού. Ο Αλέξης στο ίδιο διάστημα εκδήλωνε τις πρώτες καλλιτεχνικές του ανησυχίες: σε ηλικία 15 ετών δημοσίευε ποιήματα στο φιλολογικό περιοδικό Διόνυσος της Κωνσταντινούπολης, υιοθετώντας το όνομα Μινωτής. Με αυτό το όνομα θα συστηνόταν αργότερα στα θεατρικά σανίδια της Αθήνας, όπου κατέφυγε το 1921 για να ακολουθήσει τα όνειρά του ως αυτοδίδακτος ερασιτέχνης ηθοποιός, εγκαταλείποντας το επάγγελμα του υπαλλήλου της Εθνικής Τράπεζας Χανίων, κάτι που προκάλεσε την οργή του πατέρα του.
Το 1925, όταν ο 24χρονος Αλέξης Μινωτής άρχισε να καθιερώνεται στη θεατρική σκηνή, μέσα από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, παίζοντας το ρόλο του βιολιστή στο έργο Πόλεμος του Αρτζιμπάσεφ, ο 26χρονος αδελφός του, Εμμανουήλ Μινωτάκης διοριζόταν ως εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Επιτροπή για την οριοθέτηση των ελληνοτουρκικών συνόρων, κατ΄ εφαρμογή του Άρθρου 5 της Διεθνούς Συνθήκης της Λωζάννης, που είχε υπογραφεί τον Ιούλιο του 1923.
Η αποκάλυψη των πλαστών τίτλων
Η Συνθήκη όριζε ως σύνορο Ελλάδας – Τουρκίας τον μέσο ρου του ποταμού Έβρου, αλλά έμεναν πολλά ακόμη να διευθετηθούν για την οριστική χάραξη. Το σημαντικότερο ήταν η τύχη του Δέλτα. Ο διασυνοριακός ποταμός ανοίγει νότια των Φερών και δημιουργεί μια διχάλα, με τις δύο κύριες διακλαδώσεις του να «αγκαλιάζουν» το νησί των 100.000 στρεμμάτων. Η Τριμερής Επιτροπή, υπό τον Ολλανδό συνταγματάρχη Μπάκερ, καλούνταν να αποφασίσει ποιος από τους δύο βραχίονες του ποταμού –ανατολικός ή δυτικός- αποτελεί την κύρια κοίτη και να καθορίζει αυτήν ως μόνιμο σύνορο μεταξύ των δύο χωρών.
Ο εκπρόσωπος της Τουρκίας στην Επιτροπή, Συνταγματάρχης Χαιρουλάχ Μπέη, προσκόμισε στον Μπάκερ τίτλους ιδιοκτησίας Οθωμανών πολιτών, προκειμένου να κατοχυρώσει ως σύνορο τον δυτικό βραχίονα και να περάσει το «Γκιαούρ Αντά» στην τουρκική κυριαρχία. Όπως αναφέρει σε ενημερωτικό φυλλάδιο ο πρώην αντιδήμαρχος Φερών, Νικόλαος Γκότσης, ο οποίος μελέτησε όσο ελάχιστοι την ιστορία της περιοχής, ο Ταγματάρχης Μινωτάκης έκανε επισταμένη έρευνα στο Υποθηκοφυλακείο της Κωνσταντινούπολης, όπου σε αντιπαραβολή των στοιχείων απέδειξε πως αυτοί οι τίτλοι ιδιοκτησίας ήταν πλαστοί. Επίσης, μέσα στα πολλά επιχειρήματα της ελληνικής αντιπροσωπείας που προσκόμισε, ήταν πως η ποτάμια ναυσιπλοϊα για την Αδριανούπολη γινόταν από τα αρχαία και βυζαντινά χρόνια μέσω του ανατολικού βραχίονα και του λιμανιού του Αίνου.
Ο Συνταγματάρχης Μπάκερ μελέτησε τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών και αποφάσισε πως ο κύριος ρους του Έβρου είναι ο ανατολικός βραχίονας και έτσι το Δέλτα των 100.000 στρεμμάτων κατοχυρώθηκε στην Ελλάδα. Στις 3 Νοεμβρίου 1926 υπογράφηκαν τα πρωτόκολλα και τα συμπεράσματα της Επιτροπής.
Η μετονομασία που άργησε 91 χρόνια
Μερικούς μήνες αργότερα, στις 13/3/1927, το Κοινοτικό Συμβούλιο αποφάσισε την ονοματοδοσία της τότε οδού Συντριβανιού – Τούρκικου Στρατώνα σε οδό Ταγματάρχη Εμμανουήλ Μινωτάκη, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης της τοπικής κοινωνίας για την προσφορά του.
Το 2018, 91 χρόνια αργότερα, το Δημοτικό Συμβούλιο Αλεξανδρούπολης με την 429 ομόφωνη απόφασή του μετά από πρόταση του Ν.Γκότση, προχώρησε στην ιστορική αποκατάσταση και τη μετονομασία εκ νέου της οδού Ορφέος σε οδό Ταγματάρχη Εμμανουήλ Μινωτάκη. Η τελετή έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου του 2018.
Η μετέπειτα πορεία, η Γραμμή Μεταξά και ο θάνατος από φυματίωση
Σύμφωνα με το βιογραφικό που συνέταξε ο ανιψιός του, Στυλιανός Μινωτάκης, μετά την ολοκλήρωση του έργου του στην Επιτροπή Διαχάραξης Ελληνοτουρκικών Συνόρων, ο Εμμανουήλ Μινωτάκης ανέλαβε θέση διευθυντή του Β Γραφείου του τότε Γενικού Επιτελείου Αεροναυτιλίας και το 1931 προήχθη στο βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Το φθινόπωρο του 1935 συμμετείχε στην Κεντρική Επιτροπή Οχύρωσης (ΚΕΟ) της παραμεθόριας βόρειας ζώνης της χώρας που επέβλεπε την κατασκευή των Οχυρών της Γραμμής Μεταξά.
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1939 αποστρατεύτηκε για λόγους υγείας, καθότι προσβλήθηκε από φυματίωση. Εισήχθη για θεραπεία στο Σανατόριο της Πάρνηθας και πέθανε στις 14/6/1940, σε ηλικία μόλις 42 ετών.
Αναπαύεται στη γενέθλια γη, στον οικογενειακό τάφο της οικογένειας Μινωτάκη, στο Ιερό Κοιμητήριο του Αγίου Λουκά Χανίων.
