Η αναζήτηση νοήματος και η υιοθέτηση θετικών σκέψεων αποτελούν μερικές από τις «άμυνες» που προσφέρει η αισιόδοξη στάση ζωής ενάντια στη γήρανση του εγκεφάλου και τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα διεθνούς επιστημονικής ομάδας που εξέτασε δεδομένα από πάνω από 1.000 μεσήλικες και ηλικιωμένους.
Η έρευνά τους, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Mental Health, αποκάλυψε τρία διαφορετικά ψυχολογικά προφίλ, καθένα από τα οποία επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο την ταχύτητα της γνωστικής εξασθένησης καθώς και την ποιότητα του ύπνου.
Η ερευνητική ομάδα, υπό την καθοδήγηση του David Bartrés-Faz, ο οποίος είναι ερευνητής στη Σχολή Ιατρικής και Επιστημών Υγείας καθώς και στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών (UBneuro) του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, υπογραμμίζει τη σημασία των ολοκληρωμένων ψυχολογικών αξιολογήσεων για τους ασθενείς. Αυτές οι αξιολογήσεις θα επιτρέψουν την εφαρμογή στοχευμένων και εξατομικευμένων στρατηγικών που θα προάγουν συμπεριφορές ωφέλιμες για τη γνωστική υγεία.
Παράγοντες κινδύνου και ασπίδες
Σειρά από πρόσφατες μελέτες έχουν συνδέσει συγκεκριμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής φθοράς, νευροεκφύλισης και άνοιας, όπως τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα αρνητικών σκέψεων και η τάση για εντονότερη βίωση του άγχους και αντιλαμβανόμενου στρες συνδέονται. Στον αντίποδα, χαρακτηριστικά με θετικό πρόσημο, όπως η ύπαρξη στόχου για τη ζωή ή ο αναστοχασμός, έχουν επιδείξει προστατευτικές ιδιότητες έναντι της γνωστικής έκπτωσης.
Στην προκείμενη μελέτη, που βασίστηκε σε δεδομένα ενηλίκων χωρίς νοητική εξασθένηση από το ερευνητικό project «Barcelona Brain Health Initiative» του Ινστιτούτου Υγείας του Εγκεφάλου και Νευροαποκατάστασης Guttmann στη Βαρκελώνη και τη διεθνή μελέτη «Medit-Aging», οι ερευνητές επιχείρησαν να εξετάσουν τους ως άνω επιβαρυντικούς και προστατευτικούς παράγοντες στο πλαίσιο ολοκληρωμένων ψυχολογικών προφίλ. «Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά δεν υπάρχουν μεμονωμένα» αναφέρει ο Bartrés-Faz, κύριος ερευνητής στο Ινστιτούτο Guttmann, εξηγώντας ότι, μέχρι σήμερα, όλες σχεδόν οι έρευνες τα έχουν εξετάσει ως ανεξάρτητα στοιχεία.
Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε πώς κάθε προφίλ συνδέεται με δείκτες ψυχικής υγείας, νοημοσύνης, τρόπου ζωής, καθώς και την ακεραιότητα του εγκεφάλου, όπως εκτιμάται με τη μέτρηση του πάχους του φλοιού. Επίσης, μελέτησε την πορεία των γνωστικών λειτουργιών και της σταδιακής ατροφίας του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.
Αποτύπωμα στην ψυχική και σωματική υγεία
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ένα «ισορροπημένο» ψυχολογικό προφίλ, με ελαφρώς ενισχυμένους τους προστατευτικούς παράγοντες και ελαφρώς λιγότερους παράγοντες κινδύνου, συνδέεται με καλύτερη ψυχική και γνωστική υγεία. «Αυτές οι συσχετίσεις παρατηρήθηκαν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες της μελέτης, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ πολλών ψυχολογικών χαρακτηριστικών για τη διατήρηση της ψυχικής, γνωστικής και εγκεφαλικής υγείας» ανέφερε ο Bartrés-Faz.
Εν αντιθέσει, στο ψυχολογικό προφίλ με χαμηλά επίπεδα σε προστατευτικά στοιχεία, όπως η αίσθηση του σκοπού, η εξωστρέφεια ή η προθυμία για νέες εμπειρίες, σχετίζεται με χειρότερη γνωστική ικανότητα, εντονότερη εγκεφαλική ατροφία και μειωμένη προσκόλληση σε υγιεινούς τρόπους ζωής.
Το τρίτο προφίλ, που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα αρνητικών χαρακτηριστικών, όπως απαισιόδοξες σκέψεις και στενοχώρια, «μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο γνωστικής εξασθένησης και άνοιας μέσω μιας ψυχο-συναισθηματικής οδού, που συμπεριλαλμβάνει την εκδήλωση συμπτωμάτων όπως κατάθλιψη, άγχος, μοναξιά και διαταραχές ύπνου», σύμφωνα με τον Bartrés-Faz.
Προοπτικές και προκλήσεις
Οι ερευνητές ανέφεραν πως, σε περίπτωση που τα ευρήματά τους επιβεβαιωθούν σε μεγαλύτερα πληθυσμιακά δείγματα, πιθανώς να ανοίξουν νέα μονοπάτια στο πεδίο της πρόληψης μέσω του τρόπου ζωής και της ψυχολογίας.
«Για παράδειγμα, άτομα με χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν στο ψυχολογικό προφίλ χαμηλών επιπέδων προστατευτικών παραγόντων πιθανώς επωφελούνταν περισσότερο από ψυχοθεραπείες που επικεντρώνονται στον εντοπισμό ή τον επαναπροσδιορισμό σημαντικών συμπεριφορών και στόχων ζωής, όπως η θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης» ανέφερε ο Bartrés-Faz. Αντίστοιχα, άτομα με χαρακτηριστικά του τρίτου προφίλ θα μπορούσαν να επωφεληθούν από θεραπευτικές παρεμβάσεις για τη διαχείριση του άγχους.
