Το ναυάγιο του Σπερχειού είχε συγκλονίσει την Ελλάδα τη Μεγάλη Τετάρτη του 1945 καθώς πήρε στο βυθό σχεδόν 100 ανθρώπους
Την Μεγάλη Τετάρτη 2 Μαΐου 1945 το ναρκαλιευτικό «Σπερχειός» πήρε μαζι του στον βυθό της θάλασσας δεκάδες ανθρώπους σε ένα από τα πλέον τραγικά ναυάγια που έχουν σημειωθεί στην Ελλάδα.
Το ναυάγιο έρχεται τώρα στο φως εβδομήντα εννέα χρόνια μετά την τραγωδία, αφού εντοπίστηκε από την ομάδα υποβρυχίων ερευνών του Κώστα Θωκταρίδη σε βάθος 153 μέτρων βορειοανατολικά της Ύδρας. Η ομάδα του Θωκταρίδη σε ένα βίντεο που δημοσίευσε καταγράφει την κατάσταση του ναυαγίου σήμερα.
Το τραγικό ναυάγιο
Το «Σπερχειός» παρόλο που ήταν ναρκαλιευτικό μετά την απελευθέρωση μετασκευάστηκε πρόχειρα, όπως πολλά ακόμα παρόμοια πλοία, και χρησιμοποιήθηκε ως επιβατηγό δεδομένου ότι τα κανονικά επιβατηγά πλοία είχαν βυθισθεί στην διάρκεια του πολέμου. Εκείνη τη Μεγάλη Τετάρτη απέπλευσε από τον Πειραιά με προορισμό τα νησιά του Αιγαίου Σύρο, Σάμο, Χίο και Λέσβο έχοντας μόλις βγει από δεξαμενισμό μεταφέροντας πολίτες για να γιορτάσουν το Πάσχα με τις οικογένειές τους. Εκείνο το Πάσχα ήταν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό καθώς η Ελλάδα είχε επιτέλους απελευθερωθεί από τους Ναζί και δύο μέρες πριν ο Χίτλερ είχε αυτοκτονήσει σηματοδοτωντας έτσι κι επίσημα τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου.
Βάσει των διαταγών του Ναυαρχείου ο επιτρεπόμενος φόρτος του «Σπερχειού» ήταν 40 επιβάτες επιπλέον του πληρώματος και 5 τόνοι φορτίου. Ωστόσο, στο πλοίο είχε επιτραπεί να επιβιβαστούν επίσημα σχεδόν οι διπλάσιοι άνθρωποι και συγκεκριμένα 75. Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι που βρίσκονταν στο πλοίο υπολογίζεται ότι ήταν πολύ περισσότεροι συνολικά περίπου 170-180 επιβάτες, ίσως και 200.
Παράλληλα στο πρυμναίο κατάστρωμα είχε στοιβαχθεί μεγάλος αριθμός αποσκευών, ακόμη και οικοσκευών με το σκάφος να εμφανίζει μόνιμη αριστερή κλίση.
Παρόλο που το σκάφος ξεκίνησε με πολύ καλό καιρό μετά από τρεις ώρες ταξιδιού άρχισε να βρέχει. Έτσι, οι επιβάτες που δεν ήταν σε στεγασμένους χώρους άρχισαν να μετακινούνται αριστερά, για να βρουν ένα μέρος ώστε να προφυλαχθούν από τη βροχή, παρά τις συστάσεις του πληρώματος.
Ο κυβερνήτης δεν βρισκόταν στη γέφυρα και όταν αντιλήφθηκε ότι ο πηδαλιούχος είχε πάρει επικίνδυνη ρότα φέρνοντας το πλοίο κοντά σε ένα θαλάσσιο ναρκοπέδιο, προσπαθώντας να αποφύγει τον κίνδυνο έστριψε το πηδάλιο απότομα προς τα δεξιά. Το σκάφος έχασε αμέσως την ευστάθειά του και άρχισε να βυθίζεται με την πλώρη. Σε λιγότερο από δέκα λεπτά είχε χαθεί στο βυθό γύρω στις 20.50.
Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που χάθηκαν δεν είναι βέβαιος. Υπολογίζεται ότι πνίγηκαν από 88 έως 118 άτομα, ενώ διασώθηκαν 35 ή 38 εκ των οποίων οι 9 ήταν πλήρωμα. Η αβεβαιότητα αυτή οφείλεται στο ότι ένας σημαντικός αριθμός επιβατών είχε επιβιβαστεί χωρίς να αναφέρεται στον επίσημο κατάλογο. Η έρευνα της ομάδας του Κώστα Θωκταρίδη σε πρωτογενείς πηγές της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, του υπουργείου Τύπου και των βρετανικών αρχείων κατέληξε ότι οι επιβαίνοντες του Σπερχειού μαζί με το πλήρωμα ήταν 136, από τους οποίους επέζησαν 38, ενώ έχασαν τη ζωή τους 98.
Μεταξύ των ανθρώπων που χάθηκαν ήταν και πολλά παιδιά, ενώ μια από τις σημαντικότερες βιομηχανικές και εμπορικές οικογένειες της Σύρου αλλά και της Ευρώπης γενικότερα, η οικογένεια Λαδόπουλου, κυριολεκτικά ξεκληρίστηκε. Χάθηκαν επτά μέλη της, εκ των οποίων και ένα βρέφος 11 μηνών και τρία παιδιά 3,7 και 10 ετών. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο πλοίαρχος Ιωάννης Βλαχόπουλος με τη σύζυγό του, ο οποίος ήταν αδελφός της διάσημης ηθοποιού Ρένας Βλαχοπούλου.
Ορισμένοι από τους ναυαγούς χάνονται αμέσως λόγω της δίνης που δημιουργεί το βυθιζόμενο σκάφος. Οι υπόλοιποι που καταφέρνουν να κρατηθούν στην επιφάνεια της θάλασσας δεν είναι σε καλύτερη κατάσταση. Στην περιοχή δεν βρίσκεται κανένα πλοίο, για να αντιληφθεί το ναυάγιο κι έτσι άνδρες, γυναίκες και παιδιά πρέπει να παλεύουν επί ώρες μέσα στη νύχτα και με τη βροχή να πέφτει. Σε ένα βαρέλι είκοσι ναυαγοί κρατιούνται για ώρες ολόκληρες. Ωστόσο, το κρύο και η εξάντληση τους παραλύει τα χέρια με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να βυθιστούν. Από αυτούς μόνο επτά σώθηκαν. Από οχτώ ακόμα που κρατούνταν σε ένα ξύλο μόνο τρεις μπόρεσαν να σωθούν.
Τελικά περίπου στις 2 μετά τα μεσάνυχτα εμφανίστηκε στον ορίζοντα το πετρελαιοκίνητο «Άγιος Σπυρίδων» που πήγαινε προς τον Πειραιά. Σύμφωνα με αναφορές του Τύπου ένας από τους ναυαγούς, ο λιμενάρχης Σύρου, Παναγιώτης Νταλιάνης, κολύμπησε προς το πλοίο και το ειδοποίησε να προστρέξει για βοήθεια.
Πράγματι, ο «Άγιος Σπυρίδων» έφτασε στο σημείο και κατόρθωσε να περισυλλέξει τους επιζώντες ναυαγούς που μεταφέρθηκαν το μεσημέρι της 3ης Μαΐου στον Πειραιά.
Για τα αίτια της ναυτικής αυτής τραγωδίας ακολούθησαν ανακρίσεις και παραπέμφθηκαν σε δίκη ο κυβερνήτης του πλοίου, ο διοικητής Ναυτικής Βάσεως Πειραιώς, ο διευθυντής γραφείου κινήσεως του Λιμεναρχείου Πειραιώς, ο αξιωματικός ελέγχου κινήσεως Λιμεναρχείου Πειραιώς και ένας κελευστής του Λιμενικού. Το Ναυτοδικείο Πειραιά καταδίκασε τον κυβερνήτη του πλοίου σε εξάμηνη φυλάκιση με τριετή αναστολή ενώ οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι απαλλάχθηκαν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί από τους ναυαγούς που πνίγηκαν, όπως η οικογένεια Λαδοπούλου, κατάγονταν από την Σύρο και γι’ αυτό ένας δρόμος του νησιού φέρει το όνομα «Θυμάτων Σπερχειού».
Η θέση του ναυαγίου
Τώρα, 79 χρόνια μετά μετά, η ερευνητική ομάδα του Κώστα Θωκταρίδη αρχικά εντόπισε το βυθισμένο ναρκαλιευτικό από την επιφάνεια της θάλασσας με σόναρ και στη συνέχεια έγινε βιντεοσκόπηση με ROV μη επανδρωμένο υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα. Οι διαστάσεις του ναυαγίου καθώς και η θέση του σε σχέση με τις καταθέσεις της εποχής, ταυτίζονται με την ιστορία του.
«Το ναυάγιο βρίσκεται στο βυθό με κλήση 2 μοιρών αριστερά και σε βάθος 153 μέτρων βορειοανατολικά της Ύδρας. Στην πλώρη διακρίνεται η βάση πυροβόλου 20mm που έφερε το πλοίο προ της μετατροπής του από ναρκαλιευτικό σε βοηθητικό στόλου. Η αριστερή αγκυροκαδένα απουσιάζει ενώ αντίθετα η δεξιά βρίσκεται στη θέση της. Εντοπίστηκε μικρό κάθετο ρήγμα στην αριστερή πλευρά. Διακρίνονται εγκάρσιοι και διαμήκεις νομείς, που φέρουν τρύπες καρφώματος της λαμαρίνας. Στην κάτω πλευρά της πρύμνης ένα δίχτυ ανεμότρατας έχει καλύψει το πηδάλιο και την προπέλα. Στην αριστερή πλευρά των υπερκατασκευών διακρίνεται η μοναδική ανοιχτή πόρτα του ναυαγίου στο μεσοστέγο (περί το μέσον του πλοίου). Τα συντρίμμια στο κατάστρωμα και οι στρεβλώσεις βοηθητικών υποστυλώσεων στις υπερκατασκευές δείχνουν μετακίνηση προς τα αριστερά» ανέφερε σε δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κώστας Θωκταρίδης.
