Το λιπώδες ήπαρ, γνωστό και ως στεάτωση του ήπατος, είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την υπερβολική εναπόθεση τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης στα ηπατοκύτταρα. Αυτή η πάθηση έχει αναδειχθεί ως η πιο κοινή αιτία χρόνιας ηπατικής νόσου παγκοσμίως, με εκτιμήσεις που δείχνουν ότι περίπου το 33% του γενικού πληθυσμού μπορεί να πάσχει από αυτήν.
Από το καλοκαίρι του 2023, η επίσημη ονομασία για τη συγκεκριμένη πάθηση έχει αλλάξει σε Μεταβολική Στεατωτική Νόσος του Ήπατος (ΜΕΣΝΗ) ή MASLD (Metabolic dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease). Αυτή η νέα ονομασία υπογραμμίζει τη σύνδεση μεταξύ της νόσου και του μεταβολικού συνδρόμου, προσδιορίζοντας έτσι τη σημασία των μεταβολικών παραγόντων στην ανάπτυξη της πάθησης.
Οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται με MASLD συχνά παρουσιάζουν χαρακτηριστικά του μεταβολικού συνδρόμου. Πολλοί από αυτούς είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και συχνά έχουν συνοδά προβλήματα όπως δυσλιπιδαιμία, αρτηριακή υπέρταση και σακχαρώδη διαβήτη. Αυτές οι καταστάσεις συνδέονται στενά με την ανάπτυξη της λιπώδους νόσου του ήπατος, καθιστώντας την ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση επιτακτική.
Ισχυρή σχέση μεταξύ MASLD και Σακχαρώδη Διαβήτη
Όπως επισημαίνουν η κυρία Αναστασία Μαυρογιαννάκη, Πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, Διευθύντρια της Β’ Παθολογικής Κλινικής & Υπεύθυνη του Διαβητολογικού Κέντρου του ΝΙΜΤΣ και η κυρία Σταυρούλα Καλοπήτα, Παθολόγος-Διαβητολόγος της Α’ Παθολογικής Κλινικής στο Γ.Ν. Λαμίας, υπολογίζεται ότι έως και 70% των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔτ2) πάσχουν από MASLD.
Μάλιστα φαίνεται ότι η σχέση μεταξύ ΣΔτ2 και MASLD είναι στενή και αμφίδρομη. Πιο συγκεκριμένα, η παρουσία της MASLD αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου ανάπτυξης ΣΔτ2. Ειδικά τα παχύσαρκα άτομα με MASLD έχουν 9-10 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν ΣΔτ2 σε βάθος χρόνου, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι μεταξύ των ατόμων με MASLD, η παρουσία ΣΔτ2 έχει συσχετισθεί με σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης κίρρωσης ήπατος και ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Επίσης, η παρουσία MASLD σε ασθενείς με ΣΔτ2, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας.
Συνεπώς, όπως τονίζει η κα. Α. Μαυρογιαννάκη, η συνύπαρξη ΣΔτ2 και MASLD είναι πολύ συχνή, και σε αυτούς τους ασθενείς η άριστη ρύθμιση του ΣΔτ2 αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο αντιμετώπισης της MASLD. Σημαντική βοήθεια σε αυτό τον στόχο μπορεί να προσφέρει η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής, η μυϊκή άσκηση, η απώλεια βάρους, αλλά και η επιλογή των κατάλληλων φαρμάκων, όπως οι GLP-1 αγωνιστές, που εκτός από αντιδιαβητική δράση, μπορούν να μειώσουν το σωματικό βάρος και παράλληλα να έχουν ευνοϊκή επίδραση στη MASLD.
Η διαιτολογική αντιμετώπιση της MASLD
Ο δρ Χαρίλαος Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος στο ΓΝΑ «Λαϊκό» και Scientific Secretary of Diabetes Nutrition Study Group (DNSG) υπενθυμίζει ότι όλοι οι επιστημονικοί οργανισμοί δίνουν τις δικές τους συστάσεις διατροφής και τρόπου ζωής για τη διαχείριση των ασθενών με MASLD. Οι βασικότερες οδηγίες είναι:
1. Η μείωση των προσλαμβανομένων θερμίδων για απώλεια βάρους της τάξης του 5-10%, που θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματική βελτιώνοντας τις βλάβες του ήπατος.
2. Η υιοθέτηση της μεσογειακής δίαιτας, που είναι δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά, αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδεις ενώσεις, με παράλληλη μείωση κατανάλωσης κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος.
3. Η αύξηση της κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες που βελτιώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του σπλαχνικού λίπους, το οποίο σχετίζεται με τη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ.
4. Η ενσωμάτωση πρωτεϊνών, ιδιαίτερα φυτικής προέλευσης, που παρέχουν ευεργετικά θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν τη λειτουργία του ήπατος.
5. Η αποφυγή ή η ελαχιστοποίηση της πρόσληψης αλκοόλ, δεδομένου ότι ακόμα και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει τις βλάβες του ήπατος αυξάνοντας το οξειδωτικό στρες.
6. Η κατανάλωση καφέ, σε ποσότητα 2-3 φλιτζανιών μαύρου καφέ (χωρίς γάλα και ζάχαρη) την ημέρα, καθώς έχει συσχετιστεί με μειωμένη ηπατική φλεγμονή και εξέλιξη της ίνωσης λόγω των αντιοξειδωτικών ενώσεων που περιέχει.
Νέα φάρμακα στη θεραπεία της MASLD
Όπως ενημερώνει ο κ. Ευάγγελος Χολόγκιτας, καθηγητής Ηπατολογίας του ΕΚΠΑ στο ΓΝΑ «Λαϊκό», πρόσφατα ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) προχώρησε στην πρώτη έγκριση φαρμάκου (ρεσμετιρόμη) για ενήλικους ασθενείς με MASLD που βρίσκονται στα προ-κιρρωτικά στάδια της νόσου. Η ρεσμετιρόμη χορηγείται από το στόμα, ένα χάπι την ημέρα σε δοσολογία ανάλογα με το σωματικό βάρος του ασθενή (ένα χάπι των 80 mg την ημέρα για σωματικό βάρος <100 Kg, ένα χάπι των 100mg την ημέρα για σωματικό βάρος >100 Kg).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ιδιαίτερος μηχανισμός δράσης του φαρμάκου, καθώς ασκεί τις ευεργετικές του επιδράσεις μέσω διέγερσης των β υποδοχέων των θυρεοειδικών ορμονών που εδράζονται στο ήπαρ. Με αυτό τον τρόπο το φάρμακο φαίνεται ότι προκαλεί άρση του «τοπικού» ηπατικού υποθυρεοειδισμού που χαρακτηρίζει τους ασθενείς με MASLD μειώνοντας έτσι όχι μόνο το λίπος στο συκώτι αλλά και σταματώντας την εξέλιξη προς κίρρωση.
Η ρεσμετιρόμη φαίνεται ότι δρα εκλεκτικά στο συκώτι με αποτέλεσμα να έχει εξαιρετικό προφίλ ασφαλείας χωρίς ιδιαίτερες παρενέργειες (αναφέρονται κυρίως ναυτία και αύξηση κενώσεων), κάτι πολύ σημαντικό γι’ αυτή την κατηγορία των φαρμάκων. Όμως το υψηλό κόστος του φαρμάκου αποτελεί σημείο έντονου προβληματισμού, καθώς πρόκειται για θεραπεία ενός πολύ συχνού νοσήματος, ενώ η απόφαση έγκρισης ή όχι από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) αναμένεται εντός του 2025.
Σύμφωνα με τον κ. Χολόγκιτα, το μέλλον στην αντιμετώπιση της MASLD διαγράφεται πολύ ελπιδοφόρο, καθώς νέα πολύ αποτελεσματικά φάρμακα βρίσκονται ήδη σε προχωρημένα στάδια κλινικών μελετών, και κάποια από αυτά αναμένεται να πάρουν έγκριση και να είναι διαθέσιμα τα επόμενα έτη. Αυτό όμως δεν αναιρεί την ανάγκη ευαισθητοποίησης και διεπιστημονικής συνεργασίας μεταξύ των διαφορετικών ειδικοτήτων (ηπατολόγων, διαβητολόγων, καρδιολόγων, διαιτολόγων) για τη βέλτιστη αντιμετώπιση των ασθενών με MASLD.
