Ηλεκτρονική συνταγογράφηση: Γιατί το ραντάρ του ΕΟΠΥΥ δεν πιάνει αμέσως τους παραβάτες γιατρούς

Tην περασμένη Δευτέρα ο 67χρονος δικηγόρος Α.Τ. διάβασε με ενδιαφέρον την ανακοίνωση της Οικονομικής Αστυνομίας για την εξάρθρωση εγκληματικής οργάνωσης τα 17 μέλη της οποίας οργάνωναν και διεκπεραίωναν εικονικές συνταγογραφήσεις φαρμάκων σε ΑΜΚΑ τρίτων προσώπων, προκαλώντας ζημία στον ΕΟΠΥΥ ύψους 3,5 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, η προγραμματισμένη επίσκεψή του στον παθολόγο του το ίδιο απόγευμα τού επιφύλαξε μια ανάλογη αποκάλυψη.

Ο γιατρός ανοίγοντας τον φάκελό του με βάση τον ΑΜΚΑ για να προχωρήσει σε μία συνταγογράφηση, είδε πως είχαν γραφτεί από άλλο γιατρό τέσσερις συνταγές για εμβόλια. Στον 67χρονο είχαν γραφτεί σε διάστημα λίγων ημερών και τα δύο εμβόλια του έρπητα ζωστήρα που κυκλοφορούν, (τόσο το σκεύασμα με ζώντα εξασθενημένο ιό όσο και το αδρανοποιημένο ανασυνδυασμένο εμβόλιο), του πνευμονιόκοκκου καθώς και της ηπατίτιδας Α. Οι συνταγές είχαν εκτελεστεί. Ωστόσο, ο ίδιος δεν είχε ιδέα – ούτε συνταγές είχε ζητήσει, ούτε εμβόλια είχε λάβει ούτε τον γιατρό και τον φαρμακοποιό γνώριζε.

H γνωστοποίηση, που έκανε ο 67χρονος άμεσα αρμοδίως (ΗΔΙΚΑ, ΕΟΠΥΥ), ενεργοποίησε τα alarm των υπηρεσιών. Δεν αποτελούν, ωστόσο, τον κανόνα οι αναφορές και οι καταγγελίες, πολύ δε περισσότερο η γνώση και ο έλεγχος των ίδιων των πολιτών για το πώς χρησιμοποιείται ο προσωπικός τους ΑΜΚΑ στη συνταγογράφηση των εξετάσεων και των φαρμάκων. Έλλειμμα διαπιστώνεται και στην ελεγκτική διαδικασία από πλευράς της πολιτείας στους γιατρούς και τους φαρμακοποιούς που αποτελούν βασικούς σταθμούς της διαδρομής των πολιτών μέσα στο σύστημα υγείας.

Η προσπάθεια να θωρακιστεί το τρωτό όπως αποδεικνύεται σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης είναι συνεχής, ιδίως τους τελευταίους μήνες. «Ξέρουμε πως υπάρχουν τρύπες στο σύστημα και προσπαθούμε να τις ‘’κλείσουμε’’» λένε τα στελέχη του υπουργείου Υγείας. Η τελευταία, σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, Άδωνι Γεωργιάδη, θα «κλείσει» με την εγκατάσταση ενός νέου συστήματος συναίνεσης του πολίτη στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση, με κωδικό (One Time Password, OTP), όπως γίνεται στις τραπεζικές συναλλαγές.

Μόνο με κωδικό η συνταγογράφηση

«Τεχνικά είναι υλοποιήσιμο, εφόσον νομοθετικά μας δοθεί πρόσβαση στο κινητό των πολιτών. Κι επίσης, αν λυθούν νομικά θέματα όπως με τη συναίνεση ανηλίκων, ειδικών κατηγοριών ασθενών όπως πχ ασθενείς με άνοια. Ωστόσο, για να γίνει οριζόντια και να ασφαλίσει όλες τις συνταγογραφήσεις προϋποθέτει ότι όλοι οι πολίτες διαθέτουν και δηλώνουν αριθμό κινητού τηλεφώνου ο οποίος πιστοποιείται. Ο πολίτης θα παραλαμβάνει τον κωδικό ΟΤΡ στο κινητό του και θα τον λέει επιτόπου στον γιατρό, ειδάλλως δεν θα ολοκληρώνεται η ηλεκτρονική συνταγογράφηση» εξηγεί στο ΘΕΜΑ η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της ΗΔΙΚΑ, Νίκη Τσούμα.
Σήμερα στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης της ΗΔΙΚΑ είναι εγγεγραμμένοι 5,5 εκατ. πολίτες, δηλαδή έχουν τη γνωστή από την περίοδο της πανδημίας κορωνοϊού άυλη συνταγογράφηση. Αυτός ο πληθυσμός λαμβάνει αμέσως ειδοποίηση, sms στο κινητό και mail, όταν γίνεται ιατρική συνταγογράφηση και εκτέλεση της συνταγής, με βάση τον ΑΜΚΑ. Εκτός από αυτήν την ενημέρωση μετά την εκάστοτε συνταγογραφική κίνηση, υπάρχει και η δυνατότητα για συνολική ενημέρωση των πολιτών μέσω της εφαρμογής MyHealthApp, που είναι ουσιαστικά το παλαιό Βιβλιάριο Υγείας κατεβασμένο στο κινητό. Μέσω αυτής υπάρχει άμεση εικόνα για το ιατρικό ιστορικό, τα παραπεμπτικά, τις εργαστηριακές εξετάσεις, τις ιατρικές γνωματεύσεις, τα ιατρικά ραντεβού.

Ωστόσο, το MyHealth App αξιοποιεί μόλις 1 στους 10 πολίτες με άυλη συνταγογράφηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΗΔΙΚΑ, μόλις 600.000 πολίτες έχουν πρόσβαση στον ιατρικό τους φάκελο και παρακολουθούν τη διαδρομή τους μέσα στο σύστημα υγείας. Πρόκειται κυρίως για ανθρώπους νεότερης ηλικίας, οι οποίοι είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία και τις εφαρμογές της στην καθημερινότητα, αλλά που θα χρειαστούν λιγότερο συχνά υπηρεσίες υγείας σε σχέση με τους ηλικιωμένους και συνήθως χρονίως πάσχοντες. Καταγράφεται έτσι το παράδοξο όσοι χρησιμοποιούν περισσότερο και συχνότερα τις υπηρεσίες υγείας, για εξετάσεις και φάρμακα, να είναι εκείνοι που σπάνια θα τσεκάρουν ουσιαστικά τη διαδρομή τους μέσα στο σύστημα, πχ τις ιατρικές συνταγές που γράφτηκαν ή εκτελέστηκαν. Όπως συνέβη με τον 67χρονο που έμαθε έκπληκτος την περασμένη Δευτέρα από τον παθολόγο του ότι έχει χρεωθεί τέσσερα εμβόλια.

Ο ρόλος των γιατρών

Οι περίπου 70.000 γιατροί, που είναι εγγεγραμμένοι στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση, παρακολουθούνται σε βάθος χρόνου από τον ΕΟΠΥΥ και την ΗΔΙΚΑ σε σχέση με το εάν ξεπερνούν μέσους όρους συνταγών ή άλλων στοιχείων που έχουν καθοριστεί ως σημαντικά για τη συνταγογραφική τους συμπεριφορά. Υπάρχουν για παράδειγμα, μέσοι όροι συνταγογράφησης ανά ιατρική ειδικότητα, περιοχή, κόστος θεραπείας κα. Ένας παθολόγος, για παράδειγμα, μπορεί να συνταγογραφεί φάρμακα αξίας έως 50 ευρώ τον μήνα ανά ασθενή.

Η υπέρβαση των μέσων όρων «ανάβει» κόκκινο στη βάση των δεδομένων και ενεργοποιεί τον ελεγκτικό μηχανισμό του Οργανισμού – ωστόσο δεν υπάρχει πραγματικός κόφτης για τον γιατρό. Αν θέλει να συνεχίσει την εκτός ορίων συνταγογράφηση, μπορεί να το κάνει. Όπως συνέβαινε με τους συλληφθέντες γιατρούς του κυκλώματος. Μάλιστα, μετά την αποκάλυψη για το κύκλωμα των γιατρών, φαρμακοποιών και λοιπών που ζημίωσαν με τις παράνομες συνταγογραφήσεις 3,5 εκατ. ευρώ τον ΕΟΠΥΥ, ο υπουργός Υγείας ανέφερε ότι στο μικροσκόπιο του Οργανισμού είναι πλέον άλλοι 100 γιατροί με ύποπτη συνταγογραφική συμπεριφορά, κυρίως ενδοκρινολόγοι, παθολόγοι, καρδιολόγοι.

Πηγές του ΕΟΠΥΥ και του υπουργείου Υγείας επισημαίνουν ότι μετά την κατάργηση της ΥΠΕΔΥΦΚΑ, της υπηρεσίας ελέγχου του ΕΟΠΥΥ, προ διετίας, ο ελεγκτικός μηχανισμός είναι σχεδόν ανενεργός. Έχει ανατεθεί σε υπαλλήλους του Οργανισμού να παρακολουθούν τις υπερβάσεις στη συνταγογράφηση των γιατρών, και να κινούν την προβλεπόμενη διαδικασία, αλλά ο ρυθμός του ελέγχου δεν θεωρείται ικανοποιητικός. Ενώ τα φαρμακεία δεν μπαίνουν καν στο ραντάρ των ελέγχων, καθώς πλέον μετά την κατάργηση της ΥΠΕΔΥΦΚΑ, δεν προβλέπεται κανένας έλεγχος στα φαρμακεία και στους φαρμακοποιούς.

Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία ελέγχου των γιατρών είναι η εξής: Σε πρώτη φάση, εάν διαπιστωθεί πως ένας γιατρός υπερ-συνταγογραφεί, καλείται σε απολογία. Συνήθως σε αυτή τη φάση οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται πως τους παρακολουθεί ο ΕΟΠΥΥ και περιορίζουν τη συνταγογράφηση. Εάν συνεχίσουν έχουν ποινή προστίμου 2.000 ευρώ ή 3.000 ευρώ, ανάλογα με το εύρος της υπερ-συνταγογράφησης, ενώ στην τρίτη παράβαση διακόπτεται η πρόσβασή τους στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση.

«Το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης πρέπει να έχει δεδομένα. Όμως τα δεδομένα τα δημιουργεί ο γιατρός. Αυτός δίνει την αρχική πληροφορία, θέτει τη διάγνωση που είναι η βάση της συνταγογράφησης φαρμάκων ή εξετάσεων» λέει η κυρία Τσούμα, προσθέτοντας πως ο ρόλος της ΗΔΙΚΑ είναι να δημιουργεί δικλείδες ασφαλείας που να προστατεύουν τους πολίτες και να περιορίζουν τις καταχρηστικές συμπεριφορές των γιατρών και των φαρμακοποιών που ζημιώνουν την πολιτεία.

Για τον λόγο αυτό ο ΕΟΠΥΥ αναπτύσσει θεραπευτικά πρωτόκολλα βάσει των οποίων διαμορφώνεται η συνταγογραφική συμπεριφορά των γιατρών για κάθε πάθηση και η ΗΔΙΚΑ αναλαμβάνει να τα υλοποιήσει, μόλις το υπουργείο Υγείας ανάψει το πράσινο φως. Στην πράξη, όμως, η ανάπτυξη και η ψηφιοποίηση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων δεν προχωρά με τον ρυθμό που επιβάλλει η ανάγκη της θωράκισης του συστήματος. Αλλά και για τις παθήσεις για τις οποίες έχουν ενταχθεί θεραπευτικά πρωτόκολλα, πχ για την υπερλιπιδαιμία και την οστεοπόρωση, δεν υπάρχουν αυστηροί κόφτες για ποιο σκεύασμα θα συνταγογραφήσει ο γιατρός και σε ποια φάση της πάθησης θα πρέπει να το χορηγήσει.

Ακόμη, δεν είναι εύκολη η εξακρίβωση εάν ο ασθενής όντως πάσχει από τη συγκεκριμένη πάθηση – άλλη μία τρύπα του συστήματος. Αυτή θα κλείσει, κατά το υπουργείο Υγείας, αν ενσωματωθούν στον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας κάθε ασθενή οι διαγνωστικές εξετάσεις στις οποίες υποβάλλεται και έτσι το σύστημα μπορεί να «διαβάζει» και να διασταυρώνει όλα τα στοιχεία που θα επιβεβαιώνουν τη διάγνωση. Αν για παράδειγμα κάποιος γιατρός θα συνταγογραφεί φάρμακο για τον διαβήτη, θα πρέπει μέσα στο σύστημα να υπάρχει εξέταση γλυκαιμικού ελέγχου που να τεκμηριώνει την ιατρική συνταγή. Σήμερα η συνταγή για φάρμακο βασίζεται σε ό,τι δηλώσει ο γιατρός.

Τρωτό αποδεικνύεται το σύστημα συνταγογράφησης και σε ό,τι αφορά τον ποσοτικό έλεγχο των φαρμάκων. Ο αριθμός των τεμαχίων φαρμάκων που γράφει κάθε γιατρός βασίζεται στη δοσολογία της δραστικής ουσίας που υποδεικνύει στον ασθενή. Αν πχ, γιατρός συνταγογραφήσει αμλοδιπίνη για την υπέρταση και συμπληρώσει στο σχετικό πεδίο λήψη 4 δισκίων την ημέρα αντί για 2 που είναι το όριο με βάση ιατρικά κριτήρια, το σύστημα δεν το αξιολογεί ως λανθασμένη πληροφορία και δεν την απορρίπτει. Συνεπώς μπορεί δικαιολογημένα ο γιατρός να γράψει περισσότερα κουτιά του φαρμάκου και η υπερσυνταγογράφηση να μην γίνεται άμεσα ορατή.

«Κάθε ηλεκτρονικό σύστημα θέλει και πρέπει να είναι θωρακισμένο. Αυτό που αποκαλύφθηκε πρόσφατα ή ό,τι άλλο έχει εντοπιστεί και αποκαλυφθεί, οφείλεται στην κακή και καταχρηστική χρήση του δικαιώματος που έχει ο γιατρός να κάνει διάγνωση και να θεραπεύει, που αποτελεί και τη βάση του λειτουργήματός του» λέει η κυρία Τσούμα.

Η εκκαθάριση των ΑΜΚΑ

Η θολή δεξαμενή των 14 εκατ. μοναδικών ΑΜΚΑ έχει εντοπιστεί πολύ καιρό τώρα ως ένα ιδιαίτερα προβληματικό σημείο του συστήματος υγείας, τόσο στη φαρμακευτική περίθαλψη όσο και στις εξετάσεις και τις νοσηλείες.

Οι περίπου 4.000 ΑΜΚΑ αποτέλεσαν το όχημα του κυκλώματος που ξεσκεπάστηκε, καθώς οι γιατροί προέβαιναν σε συστηματική έκδοση ψευδών συνταγογραφήσεων και σε ΑΜΚΑ αλλοδαπών, που είχαν ελάχιστες πιθανότητες να γνωρίζουν τη διαδικασία.

Η εκκαθάριση των ΑΜΚΑ και ειδικότερα ο προσδιορισμός μέσα στο σύστημα της ΗΔΙΚΑ ποιος είναι «ενεργός» και ποιος «ανενεργός» ΑΜΚΑ είναι ένα έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη τους τελευταίους μήνες με τη συνεργασία πολλών υπουργείων και υπηρεσιών τους.

«Η εκκαθάριση αυτή δεν αφορά όσους πολίτες ζουν στη χώρα και είναι ασφαλισμένοι και ενεργοί. Αφορά άτομα που βρέθηκαν κάποια στιγμή στην Ελλάδα και εργάστηκαν, προχώρησαν στην έκδοση ΑΜΚΑ όπως έπρεπε, πλην όμως έφυγαν και ζουν σε άλλη χώρα. Οι αριθμοί τους μέχρι σήμερα δεν έχουν διαγραφεί. Φαίνονται στο σύστημα ως ενεργοί ΑΜΚΑ, άρα μπορεί να γίνεται συνταγογράφηση. Στην ολοκλήρωσή της η εκκαθάριση θα οδηγήσει σε απενεργοποίηση όλων των ΑΜΚΑ που πλέον δεν αντιστοιχούν σε πραγματικούς δικαιούχους της δωρεάν ασφάλισης», τονίζει η πρόεδρος της ΗΔΙΚΑ, εκτιμώντας πως μέσα στον Νοέμβριο αυτό το σημαντικό έργο θα έχει ολοκληρωθεί επιτρέποντας στο σύστημα της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης εξετάσεων και φαρμάκων αλλά και της νοσοκομειακής περίθαλψης να προσφέρει τις ανάλογες υπηρεσίες μόνο σε όσους τις δικαιούνται.

Σε αυτή τη φάση έχει συγκεντρωθεί ο μεγαλύτερος όγκος δεδομένων που προέρχεται από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και τον ΕΦΚΑ και αναμένονται τα δεδομένα από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Εξωτερικών. Έπειτα, το Υπουργείο Εργασίας θα ενεργοποιήσει τη ρύθμιση ώστε να ενημερωθούν όλα τα πληροφοριακά συστήματα που σχετίζονται με τον ΑΜΚΑ και να φαίνεται πότε ένας ΑΜΚΑ είναι ενεργός και πότε όχι και αναλόγως να δίνεται ασφαλιστική ικανότητα. Για τους ΑΜΚΑ που θα ταξινομηθούν ως ανενεργοί – ανασφάλιστοι θα διακοπεί η συνταγογράφηση και η περίθαλψη.