Συναγερμός έχει σημάνει στον επιστημονικό χώρο για επερχόμενες ηλιακές καταιγίδες, που θα μπορούσαν είναι τόσο ισχυρές ώστε να προκαλέσουν blackout στο διαδίκτυο σε όλο τον κόσμο, ακόμα και για εβδομάδες.
Το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης πραγματικότητας και η κατάρρευσή του για ημέρες θα προκαλούσε τεράστια προβλήματα. Οι επιστήμονες που μελετούν την ηλικιακή δραστηριότητα προειδοποιούν πως το 2024 ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.
Κάθε 11 χρόνια ο Ήλιος περνά από μια φάση που αποκαλείται «ηλιακό μέγιστο» και συνδέεται με μια αλλαγή στο μαγνητικό του πεδίο. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης εκτοξεύονται από το άστρο τεράστιες ποσότητες ενέργειας, οι οποίες διαχέονται σε όλο το ηλιακό σύστημα και χτυπούν και τον δικό μας πλανήτη.
Αυτό το ενεργειακό τσουνάμι, δυνητικά, θα μπορούσε να προκαλέσει πολλά προβλήματα στους δορυφόρους και στο διαδίκτυο.
Αρχικά, η NASA είχε προβλέψει πως το επόμενο «ηλιακό μέγιστο» θα ξεκινήσει στα τέλη του 2025, ωστόσο μια νέα μελέτη με επικεφαλής τον Dibyendu Nandi του IISER, του Κέντρου Διαστημικών Επιστημών της Ινδίας, αναφέρει πως το ηλιακό γεγονός θα μπορούσε να σημειωθεί εντός του 2024, ενδεχομένως και στις αρχές του επόμενου έτους.
«Δεν είναι δυνατό να προβλέψουμε την ένταση και τις συνέπειες των ηλιακών καταιγίδων τόσο νωρίς, αλλά θα πρέπει να μάθουμε περισσότερα, καθώς πλησιάζει η νέα χρονιά», είπε μιλώντας στη Daily Mail και πρόσθεσε:
«Οι πιο έντονες καταιγίδες μπορεί μερικές φορές να οδηγήσουν σε καταστροφική τροχιακή αποσύνθεση δορυφόρων, που βρίσκονται σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη και να διαταράξουν τις υπηρεσίες που βασίζονται σε αυτούς, όπως οι επικοινωνίες και το διαδίκτυο». Κάτι τέτοιο συνεπάγεται ένα blackout σε πολλά από τα τεχνολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούμε καθημερινά.
«Φυσικά δημιουργούν και το υπέροχο σέλας. Οπότε για τους κυνηγούς αυτού του φαινομένου εκτιμώ πως το 2024 θα είναι μια καλή χρονιά», συμπλήρωσε ο Dibyendu Nandi.
Πώς δημιουργούνται οι ισχυρές ηλιακές καταιγίδες
Μαζί με τους συνεργάτες του, ο επιστήμονας του IISER εντόπισε έναν νέο τρόπο ανίχνευσης του «ηλιακού μέγιστου». Ο ήλιος θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως μια τεράστια μπάλα ηλεκτρικά φορτισμένου θερμού αερίου, σε διαρκή κίνηση που δημιουργεί ισχυρό μαγνητικό πεδίο.
Αυτό το διπολικό πεδίο, το οποίο εκτείνεται από τον έναν πόλο του ήλιου στον άλλο -όπως της Γης- χαρακτηρίζεται από μια περιοδικότητα αντιστροφής, τον αποκαλούμενο και ηλιακό κύκλο. Περίπου κάθε 11 χρόνια, το μαγνητικό πεδίο του ήλιου αναστρέφεται εντελώς, πράγμα που σημαίνει πως ο βόρειος και ο νότιος πόλος αλλάζουν θέση.
Ο εν λόγω κύκλος επηρεάζει και τη δραστηριότητα στην επιφάνεια του ήλιου, δημιουργώντας τις σκοτεινές κηλίδες που έχουν καταγράψει τα σύγχρονα τηλεσκόπια και οι οποίες είναι αποτέλεσμα της δράσης του μαγνητικού πεδίου του ήλιου.
Ένας τρόπος με τον οποίο οι επιστήμονες μπορούν να παρακολουθήσουν τον ηλιακό κύκλο είναι μέσω της καταγραφής του πλήθους των σκοτεινών κηλίδων και του χρόνου που αυτές σχηματίζονται. Στην αρχή του κύκλου οι ηλιακές κηλίδες είναι λιγότερες (το γνωστό και ως ηλιακό ελάχιστο) αλλά με την πάροδο του χρόνου αυτές αυξάνονται, φτάνοντας μέχρι τη φάση του «ηλιακού μεγίστου». Τότε είναι που αναμένονται και οι πιο ισχυρές ηλιακές καταιγίδες.
Ο χρόνος και η ένταση των ηλιακών κύκλων
Η ακριβής πρόβλεψη για το πότε ακριβώς συμβαίνει αυτή η κορύφωση αποτελεί μια πρόκληση για τους επιστήμονες. «Γνωρίζουμε πως οι κύκλοι διαρκούν περίπου 11 χρόνια, αλλά αυτός δεν είναι παρά ένας μέσος όρος», εξηγεί ο Dibyendu Nandi. «Πρόκειται για μια μέση περιοδικότητα, πράγμα που σημαίνει ότι προκύπτει από το μέσο όρο των επιμέρους περιόδων, που έχουν καταγραφεί στη σύγχρονη εποχή», σημειώνει στη Daily Mail και προσθέτει: «Μεμονωμένα, ο χρόνος των κύκλων ποικίλλει από 9 έως 14 χρόνια».
Το αρχείο των ηλιακών κύκλων ξεκινάει από τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο Ελβετός αστρονόμος Max Waldmeier πριν από περίπου 100 χρόνια. Βάσει αυτών των δεδομένων προκύπτουν και οι εκτιμήσεις για το πότε σημειώνεται το «ηλιακό μέγιστο». Το 1935 ο Max Waldmeier προχώρησε και σε μια ακόμη παρατήρηση: Όσο πιο γρήγορη ήταν η ολοκλήρωση ενός κύκλου, τόσο ισχυρότερες ήταν και οι ηλιακές καταιγίδες. Ως εκ τούτου, εξήγησε ο Max Waldmeier, οι ισχυρότεροι κύκλοι, δηλαδή αυτοί με τις περισσότερες σκοτεινές κηλίδες, χρειάζονται λιγότερο χρόνο για να φτάσουν στο «ηλιακό μέγιστο».
Αυτή η σχέση, γνωστή και ως «φαινόμενο Waldmeier», χρησιμοποιείται συχνά για την πρόβλεψη της ισχύος ενός κύκλου.
Οι Ινδοί επιστήμονες βρήκαν ωστόσο και μια νέα σχέση, χρησιμοποιώντας αρχεία δεδομένων δεκαετιών, από πολλά επίγεια παρατηρητήρια ήλιου σε όλο τον κόσμο. Από την έρευνά τους προέκυψε πως ο ρυθμός μείωσης του διπολικού μαγνητικού πεδίου του ήλιου συσχετίζεται επίσης με τον ρυθμό αύξησης του κύκλου των ηλιακών κηλίδων.
«Κατά τη διάρκεια του “ελάχιστου ηλιακού”, όταν δηλαδή σχεδόν δεν παρατηρούνται σκοτεινές κηλίδες στον ήλιο, η ένταση του πεδίου του διπόλου είναι η μέγιστη. Και όσο οι σκοτεινές κηλίδες πληθαίνουν, το ηλιακό μαγνητικό πεδίο εξασθενεί, αποκτώντας μια πιο περίπλοκη δομή», σημειώνει ο Dibyendu Nandi και συνεχίζει: «Το διπολικό πεδίο εξαφανίζεται κατά τη διάρκεια του “ηλιακού μέγιστου” και μετά από αυτό αντιστρέφεται, αρχίζοντας ξανά τη σταδιακή ανάπτυξή του».
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν αυτές τις νέες παρατηρήσεις, για να προβλέψουν πότε ακριβώς θα σημειωθεί η κορύφωση του τρέχοντος κύκλου και κατέληξαν πως αυτό θα μπορούσε να συμβεί στις αρχές του 2024. Η νέα έρευνα δημοσιεύθηκε στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
