Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης πρώτος το 415 π.Χ. περιέγραψε τα συμπτώματα που είχαν όλα τα χαρακτηριστικά της κοινής γρίπης. Η ασθένεια τότε είχε πλήξει τον Αθηναϊκό στρατό στη Σικελία. Ο Ιπποκράτης το 412 π.Χ σκιαγράφησε με επιστημονικά χαρακτηριστικά την γρίπη. Την πρώτη πανδημία γρίπης καταγεγραμμένη στην Ιστορία, συναντάμε το 1580, όταν η ασθένεια ξέσπασε στην Ασία (όπως τώρα) και επεκτάθηκε στην Αφρική, στην Ευρώπη και στην Αμερική.
Τα συμπτώματα της γρίπης αρχίζουν ξαφνικά με έντονα χαρακτηριστικά: Υψηλός πυρετός (έως και 40°C), καταρροή, ξηρός βήχας, πονόλαιμος, έντονη κεφαλαλγία, μυαλγίες, αρθραλγίες και μεγάλη κόπωση. Στον 20 0 αιώνα είχαμε πέντε πανδημίες γρίπης που άφησαν πίσω τους εκατομμύρια νεκρών.
Ισπανική Γρίπη: 1918-19
Δεν έχει διερευνηθεί ακόμη η προέλευση του ιού, όμως όλα τα στοιχεία συγκλίνουν στο ότι η γρίπη εμφανίστηκε πρώτη φορά στην Κίνα και εξαπλώθηκε στην Βόρεια Αμερική, στην Ευρώπη και την Αφρική. Ονομάστηκε «Ισπανική» επειδή οι πρώτες αναφορές για την πανδημία προήλθαν από τον Τύπο της Ισπανίας, η οποία δεν συμμετείχε στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Ο ιός μεταπήδησε από τα πτηνά στον άνθρωπο και στη συνέχεια άρχισε να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Προσβλήθηκαν τότε περισσότερα από 500 εκατομμύρια άτομα από τα οποία πέθαναν περίπου 21.640.000 ανθρώπων[ή κατ’ άλλους υπολογισμούς 50 έως 100.000.000 ανθρώπων. Ποσοστό θνητότητας που άγγιζε το 10%! Πρωτοεμφανίστηκε τον Μάρτιο του 1918 ως μια επιδημία περιορισμένη κυρίως στη Β. Ευρώπη με μέτρια θνητότητα, παρουσίασε ύφεση τους καλοκαιρινούς μήνες και επανήλθε το φθινόπωρο του 1918 και την άνοιξη του 1919 με παγκόσμια επέκταση. Το χαρακτηριστικό της ασθένειας ήταν ότι πρόσβαλε νέους ενήλικες. Κάποιοι παρομοίασαν την γρίπη του 1918 με τη Μαύρη Πανώλη του Μεσαίωνα, με τους 75-200 εκατ. νεκρούς. Στη Μεγάλη Βρετανία η γρίπη προκάλεσε τον θάνατο 220.000 ανθρώπων, στις ΗΠΑ καταγράφηκαν πάνω από 550.000 θάνατοι, ενώ στην Ιαπωνία 250.000. Στις Ινδίες οι νεκροί έφτασαν τα πέντε εκατομμύρια! Η ισπανική γρίπη έφτασε στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1918 και το πρώτο κρούσμα εντοπίστηκε στην Πάτρα, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία για τον αριθμό των νεκρών. Από τα μέσα Οκτωβρίου του 1918 μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, η ασθένεια βρίσκεται στην κορύφωσή της. Ο Τύπος της εποχής γράφει: «Εξακολουθεί να θερίζη η γρίππη. Θάνατοι επί θανάτων. Κηδείαι επί κηδειών. Πένθη επί πενθών. Σπίτια ρημάζουν, ορφανά απελπίζονται, μητέρες κλαίνε, σύζυγοι χηρεύουν. Ερχόμενη δε η εκ της γρίππης αποδεκάτισις μετά τας τόσας θυσίας επί του πολεμικού μετώπου, απλώνει ένα βέλο μαύρο επί της πόλεως»…
Ασιατική γρίπη 1957-58
Και τούτη η πανδημία «γεννήθηκε» στην Κίνα τον Μάρτιο του 1957! Επεκτάθηκε στην νοτιοανατολική Ασία, στην Ιαπωνία και τον Μάιο στην Αυστραλία, στην Ινδονησία και την Ινδία. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους έφτασε στην Ευρώπη, στην Αφρική, στη Βόρεια και Νότια Αμερική. Μέσα σε έξι μήνες ο ιός είχε τυλίξει ολόκληρη τη Γη! Ένα δεύτερο κύμα εμφανίστηκε το φθινόπωρο του 1957, ενώ συνολικά επηρεάστηκε το 40-50% του πληθυσμού. Η μεγαλύτερη επίπτωση παρατηρήθηκε σε άτομα ηλικίας νεαρής ηλικίας 5-19 χρονών με ποσοστό προσβολής πάνω από 50%. Μόνο στις ΗΠΑ καταγράφηκαν 70.000 θάνατοι. Η θνητότητα ήταν αρκετά υψηλή, αλλά χαμηλότερη από εκείνη της Ισπανικής γρίπης. Η Ασιατική γρίπη στοίχισε τη ζωή σε περίπου 2 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως.
Γρίπη του HONG – KONG 1968
Ο ιός που προκάλεσε την πανδημία του 1968 πρωτοεμφανίστηκε στο Χόγκ Κόνγκ (κινεζικό κρατήδιο) τον Ιούλιο και επεκτάθηκε στη νοτιοανατολική Ασία, ενώ τον Σεπτέμβριο οι στρατιώτες που γύριζαν από το Βιετνάμ τον έφεραν στις ΗΠΑ. Η νόσος προκάλεσε παγκόσμια κινητοποίηση, υπό τον συντονισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Από τον Νοέμβριο 1969 τέθηκαν στην διάθεση εμβόλια κατά της γρίπης του Χονγκ Κονγκ. Η πανδημία προκάλεσε τον θάνατο ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, σύμφωνα με τον αμερικανικό οργανισμό παρακολούθησης και πρόληψης των ασθενειών. Υψηλά ποσοστά προσβολής εμφανίστηκαν σε παιδιά 10-14 ετών και σε άτομα άνω των 65 ετών. Μολύνθηκαν το 30-40% του πληθυσμού. Σε παγκόσμια κλίμακα η θνητότητα από την πανδημία του 1968 υπολογίζεται μεταξύ 500.000 – 1.000.000 ανθρώπων. Σε σύγκριση με τις προηγούμενες πανδημίες του 20ου αιώνα η πανδημία της γρίπης του Χονγκ Κονγκ χαρακτηρίζεται ηπιότερη.
Ρωσική γρίπη 1977-78
Και η «Ρωσική γρίπη» παρά το όνομά της άρχισε από τη Βόρεια Κίνα τον Μάιο του 1977 και μέχρι το Δεκέμβριο του 1978 είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Οφειλόταν σε έναν ελαφρά διαφοροποιημένο υπότυπο Η1Ν1 που πιθανόν διέφυγε από εργαστήριο, και στοίχισε τη ζωή σε 700.000 ανθρώπους παγκοσμίως. Ανθρωποι ηλικίας άνω των 25 ετών παρουσίασαν αντισώματα στον ιό και η πανδημία της ρωσικής γρίπης περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στα παιδιά και τους εφήβους. Tο όνομά της η πανδημία του ’77 το οφείλει στο ότι πρώτα επιδημικά στοιχεία προέκυψαν από την τότε ΕΣΣΔ, στην οποία νόσησαν παιδιά και νέοι ενήλικες μικρότεροι των 23 χρονών. Η Ρωσική γρίπη αναφέρεται και ως Ερυθρά γρίπη. Εκδηλώσεις ρωσικής γρίπης εμφανίστηκαν στους πληθυσμούς των σχολείων και σε στρατιωτικές μονάδες στις Ηνωμένες Πολιτείες στα μέσα Ιανουαρίου και η εξάπλωσή της ήταν ραγδαία. Το 1979 παράχθηκε εμβόλιο που κάλυπτε και τα στελέχη του ιού της Ρωσικής γρίπης.
Η Γρίπη των Πτηνών 2003-2004
Από το 1997 παρουσιάστηκαν στο Χόνγκ-Κονγκ κρούσματα γρίπης των πτηνών από τον υπότυπο Η5Ν1 σε ανθρώπους. Νόσησαν και απεβίωσαν 18 άτομα. Σφαγιάστηκαν 1,5 εκατομμύριο πουλερικά. Σποραδικά κρούσματα εμφανίστηκαν το 2003. Αλλά την άνοιξη του 2004 ξεκίνησε από το Βιετνάμ νέα πανδημία με ένα ισχυρά παθογονικό στέλεχος του ιού Η5Ν1 των πτηνών. Η νόσος μεταδόθηκε αρχικά στις γειτονικές χώρες και στη συνέχεια στην Ευρώπη και την Αφρική. Μέχρι τον Μάρτιο του 2006 από τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) έχουν καταγραφεί 176 επιβεβαιωμένα κρούσματα Η5Ν1 σε ανθρώπους από τα οποία 94 απεβίωσαν. Η θνητότητα ήταν μεγαλύτερη μεταξύ νέων ανθρώπων χωρίς ιστορικό προηγούμενης νόσου. Το 2003 στην Ολλανδία καταγράφηκαν περισσότερες από 80 περιπτώσεις γρίπης από τον υπότυπο Η7Ν7 σε εργάτες πτηνοτροφείων και κτηνίατρους από τους οποίους ένας απεβίωσε. Η πιο κοινά αποδεκτή ημερομηνία της πρώτης εμφάνισης του ιού -αρχικά γνωστή ως λοιμός των πουλερικών- είναι το 1878.
Γρίπη των χοίρων 2009
Η γρίπη που ονομάζεται και γρίπη Η1Ν1 οφείλεται σε έναν ιό που εμφανίστηκε το 2009 στο Μεξικό και προσβάλλει τους ανθρώπους. Αρχικά, η γρίπη ονομάστηκε γρίπη των χοίρων, γιατί ο ιός περιέχει γονίδια από τον ιό της γρίπης των χοίρων, των πτηνών και των ανθρώπων σε έναν συνδυασμό που δεν είχε εμφανιστεί μέχρι τότε. Για ιό δεν υπάρχει ανοσία στο μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού αναπαραγωγικής ηλικίας και για τον λόγο αυτό προκάλεσε πανδημία. Ανοσία ενδέχεται να έχουν κάποια άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία είχαν εκτεθεί σε ιούς που κυκλοφορούσαν πριν από το 1957. Επίσημα η πανδημία έληξε στις 10 Αυγούστου 2010. Μέχρι εκείνη την ημέρα οι θάνατοι υπολογίζονταν γύρω στους 18.500.
Και η γρίπη συνεχίζει τον καλπασμό της στην Ιστορία…
Οι ορότυποι της γρίπης
Οι ορότυποι οι οποίοι έχουν επιβεβαιωθεί σε ανθρώπους, ταξινομημένοι σύμφωνα με τον αριθμό γνωστών ανθρώπινων πανδημικών θανάτων, είναι οι εξής:
H1N1, ο οποίος προκάλεσε την Ισπανική Γρίπη το 1918, και την Γρίπη των Χοίρων το 2009.
H2N2, ο οποίος προκάλεσε την Ασιατική Γρίπη το 1957.
H3N2, ο οποίος προκάλεσε την Γρίπη του Χονγκ Κονγκ το 1968.
H5N1, ο οποίος προκάλεσε την Γρίπη των Πτηνών το 2004.
H7N7, ο οποίος έχει ασυνήθιστο ζωονοσογόνο δυναμικό.
H1N2, ενδημικός στους ανθρώπους, τα γουρούνια και τα πουλιά
