«Ο συγκεντρωτισμός των ΜΜΕ διατηρεί το επίπεδο “υψηλού κινδύνου” σε ολόκληρη την ΕΕ», αναφέρει το προσχέδιο της τέταρτης ετήσιας έκθεσης για το Κράτος Δικαίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σε αύξουσα σειρά κινδύνου, δε, σύμφωνα με το φετινό «Media Pluralism Monitor» οι Κροατία, Κύπρος, Ελλάδα, Σλοβενία και Μάλτα, θεωρούνται «υψηλού κινδύνου» και Βουλγαρία, Πολωνία, Ρουμανία και Ουγγαρία, είναι «πολύ υψηλού κινδύνου». Το προσχέδιο της έκθεσης για το Κράτος Δικαίου στα ΜΜΕ, που παράθεσε πριν από λίγες ημέρες το Politico ανέφερε επίσης τη χρήση spyware κατά δημοσιογράφων στην Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Πολωνία.
Η έκθεση επισημαίνει συγκεκριμένα την ανάγκη προώθησης της διαδικασίας υιοθέτησης διασφαλίσεων για την προστασία των δημοσιογράφων στην Ελλάδα ενώ υπογραμμίζει για μία ακόμα φορά τις απειλές για τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης και την ασφάλεια των δημοσιογράφων στα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της επείγουσας ανάγκης για έναν ισχυρό ευρωπαϊκό νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και άλλα μέτρα που θα υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση.
Όπως σημειώνει μεταξύ άλλων «η έλλειψη χρηματοδότησης ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης είναι μια σημαντική αιτία για την εικόνα των ειδήσεων σε όλη την Ευρώπη»
Η τέταρτη έκθεση της ΕΕ για το κράτος δικαίου περιλαμβάνει συγκεκριμένες συστάσεις που απευθύνονται σε μεμονωμένα κράτη μέλη. Φέτος, 19 χώρες της ΕΕ – σε σύγκριση με 16 πέρυσι – κλήθηκαν να λάβουν μέτρα για την προστασία των δημοσιογράφων, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τον πλουραλισμό.
Πολλά από αυτά να αφορούν στην πρόσβαση σε πληροφορίες, αλλά και την ανεξαρτησία των εθνικών ρυθμιστικών αρχών των μέσων ενημέρωσης, τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης και της κρατικής διαφήμισης. Τα πορίσματα της έκθεσης βασίζονται σε μια σειρά πηγών, ιδίως στο Media Pluralism Monitor (MPM 2023).
Σημειώνεται ότι έχουν γίνει κάποια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση όσον αφορά την προστασία της ασφάλειας των δημοσιογράφων, όπως αναφέρει η έκθεση.
«Πολλά κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας των δημοσιογράφων, σύμφωνα με τις συστάσεις της έκθεσης του 2022. Στην Ελλάδα, έχει συσταθεί μια εξειδικευμένη ομάδα εργασίας, το έργο της οποίας περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός παρατηρητηρίου για την καταγραφή απειλών και επιθέσεων κατά δημοσιογράφων και ενός ειδικού διεθνούς εκπαιδευτικού κέντρου για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και των επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης. Στο Βέλγιο, έχουν δρομολογηθεί μέτρα όπως η εκπαίδευση δημοσιογράφων, ad hoc νομική και μη νομική βοήθεια και μια πλατφόρμα για την καταγραφή και αναφορά των επιθέσεων.
Στη Σουηδία, η κυβέρνηση έχει λάβει μέτρα για να αυξήσει σε ποινικό επίπεδο την προστασία των δημοσιογράφων, καθώς έχουν αναφερθεί ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις ρητορικής μίσους, απειλών και προσβολών.
Στη Φινλανδία, ο Ποινικός Κώδικας τροποποιήθηκε για την αντιμετώπιση διαδικτυακών απειλών που απευθύνονται σε γυναίκες δημοσιογράφους, καθιστώντας πιο αποτελεσματικές τις περιοριστικές εντολές κατά των δραστών. Στην Ιρλανδία, η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων και άλλοι οργανισμοί μέσων ενημέρωσης δημιούργησαν μια «ομάδα εμπλοκής μέσων» με την εθνική αστυνομία για να συζητήσουν τις απειλές και τη βία κατά δημοσιογράφων και να παρακολουθήσουν την ασφάλειά τους, με σκοπό να λειτουργήσουν ως σύστημα άμεσης αναφοράς στην αστυνομία. Σε ορισμένα άλλα κράτη μέλη, οι μεταρρυθμίσεις παραμένουν σε εκκρεμότητα».
Η έκθεση υπογραμμίζει περαιτέρω την επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματικές διασφαλίσεις ώστε για να αποτρέπονται παρενοχλήσεις όπου αποσκοπούν στη φίμωση των δημοσιογράφων και δημιουργεί ένα ανατριχιαστικό αποτέλεσμα στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την ελευθερία της έκφρασης. Η δυσφήμιση είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους λόγους για τους οποίους ασκούνται ανάλογες κινήσεις εναντίον δημοσιογράφων.
Σχετικά με τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, η έκθεση αναφέρει ότι νέα νομοθεσία που αυξάνει τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης ή βελτιώνει τη δημόσια διαθεσιμότητα των πληροφοριών ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης έχει εγκριθεί στην Ελλάδα, το Λουξεμβούργο, τη Σουηδία και ενισχύθηκε στην Κύπρο.
Η αντιπρόεδρος Vera Jourova δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου ότι «απαιτείται καλύτερη προστασία των δημοσιογράφων παντού και ότι είναι καιρός να συμφωνήσουμε για τον ευρωπαϊκό νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης».
«Ενώ διαβάζουμε σε αυτήν την έκθεση ότι έχει επιτευχθεί κάποια πρόοδος, όσον αφορά τη νομοθεσία για την ανεξαρτησία των δημοσίων μέσων ενημέρωσης ή τις ρυθμιστικές αρχές των μέσων ενημέρωσης και ενέργειες για την ασφάλεια, δεν έχουμε αισθανθεί τέτοια πρόοδο στην καθημερινή πραγματικότητα των δημοσιογράφων. Οι νέες πιέσεις απειλούν ολοένα και περισσότερο την επιβίωση της δημοσιογραφίας ως δημόσιου αγαθού. Ως εκ τούτου, επαναλαμβάνουμε την επείγουσα ανάγκη για έναν ισχυρό ευρωπαϊκό νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης με ισχυρούς μηχανισμούς».
Συστάσεις για την ελευθερία του Τύπου σε 19 κράτη μέλη
Η έκθεση παραθέτει τις προτάσεις για τα 19 κράτη μέλη που έχουν λάβει προτάσεις σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να ενισχυθούν τα μέσα ενημέρωσης στις συστάσεις της έκθεσης για συγκεκριμένες χώρες:
Αυστρία: Λήψη περαιτέρω μέτρων για τη μεταρρύθμιση του πλαισίου για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης από τις δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα, ιδίως για τη βελτίωση της δίκαιης διανομής της.
Βέλγιο: Συνέχιση των προσπαθειών για την ενίσχυση του πλαισίου πρόσβασης στα επίσημα έγγραφα, ιδίως με τη βελτίωση των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων και προσφυγών, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την πρόσβαση στα επίσημα έγγραφα.
Βουλγαρία: Προώθηση των εργασιών που αποσκοπούν στη βελτίωση της διαφάνειας στην κατανομή της κρατικής διαφήμισης, ιδίως όσον αφορά τις κρατικές διαφημίσεις που συνάπτονται μέσω μεσαζόντων, όπως τα ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Κροατία: Προώθηση με την ενίσχυση του πλαισίου για δίκαιη και διαφανή κατανομή της κρατικής διαφήμισης, με τη θέσπιση σαφών κριτηρίων, καλών πρακτικών και μέτρων εποπτείας για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας της διαδικασίας του δημόσιου διαγωνισμού για τα τοπικά και περιφερειακά μέσα ενημέρωσης. Να καταβάλουν περαιτέρω προσπάθειες για την αντιμετώπιση του ζητήματος των στρατηγικών αγωγών κατά της δημόσιας συμμετοχής που στοχεύουν σε δημοσιογράφους, μεταξύ άλλων με την αναθεώρηση των νομικών διατάξεων για τη δυσφήμιση και την ενθάρρυνση της ευρύτερης χρήσης δικονομικών κανόνων που επιτρέπουν την απόρριψη αβάσιμων αγωγών, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των Μέσων.
Κύπρος: Θέσπιση νομοθεσίας για τη διασφάλιση δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές εταιρείες. Προώθηση της διαδικασίας που αποσκοπεί στην ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων μαζικής ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Τσεχία: Ολοκλήρωση της αναθεώρησης της νομοθεσίας για τις συγκρούσεις συμφερόντων, μεταξύ άλλων με τη διευκρίνιση του ορισμού της πραγματικής ιδιοκτησίας και την πρόοδο με περαιτέρω μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη διαφάνεια της πληροφόρησης σχετικά με την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης. Προώθηση της διαδικασίας που αποσκοπεί στην ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων μαζικής ενημέρωσης λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Δανία: Προώθηση της διαδικασίας μεταρρύθμισης του νόμου για την πρόσβαση στα δημόσια διοικητικά έγγραφα, προκειμένου να ενισχυθεί το δικαίωμα πρόσβασης σε έγγραφα, ιδίως με τον περιορισμό των λόγων απόρριψης των αιτημάτων κοινοποίησης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την πρόσβαση σε επίσημα έγγραφα.
Γαλλία: Εντατικοποίηση των προσπαθειών για τη βελτίωση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, ιδίως των πολύπλοκων μετοχικών δομών, με βάση τις υφιστάμενες νομικές διασφαλίσεις.
Γερμανία: Προώθηση του σχεδίου δημιουργίας νομικής βάσης για το δικαίωμα ενημέρωσης του Τύπου όσον αφορά τις ομοσπονδιακές αρχές, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την πρόσβαση σε επίσημα έγγραφα.
Ελλάδα: Προώθηση της διαδικασίας υιοθέτησης μη νομοθετικών διασφαλίσεων και έναρξη της νομοθετικής διαδικασίας σε σχέση με την προστασία των δημοσιογράφων, ιδίως όσον αφορά τις καταχρηστικές αγωγές κατά δημοσιογράφων και την ασφάλειά τους, σύμφωνα με το εγκριθέν Μνημόνιο Συνεννόησης και λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
Ουγγαρία: Εισαγωγή μηχανισμών για την ενίσχυση της λειτουργικής ανεξαρτησίας της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών των μέσων ενημέρωσης. Ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης και της συντακτικής ανεξαρτησίας των κρατικών μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα· Θέσπιση νομοθεσίας για τη διασφάλιση δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές εταιρείες.
Ιρλανδία: Πρόοδος με τη μεταρρύθμιση του νόμου περί δυσφήμισης για τη βελτίωση του επαγγελματικού περιβάλλοντος για τους δημοσιογράφους, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
Ιταλία: Συνέχιση της νομοθετικής διαδικασίας για τη μεταρρύθμιση και τη θέσπιση διασφαλίσεων για το καθεστώς για τη δυσφήμιση, την προστασία του επαγγελματικού απορρήτου και τις δημοσιογραφικές πηγές, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
Μάλτα: Υιοθέτηση νομοθετικών και άλλων διασφαλίσεων για τη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος των δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε επίσημα έγγραφα, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων και την πρόσβαση σε επίσημα έγγραφα. Ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης και της συντακτικής ανεξαρτησίας των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα..
Πολωνία: Διασφάλιση της τήρησης δίκαιων, διαφανών και αμερόληπτων διαδικασιών για τη χορήγηση αδειών λειτουργίας σε μέσα ενημέρωσης. Ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης και της συντακτικής ανεξαρτησίας των δημοσίων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.
Ρουμανία: Εντατικοποίηση των προσπαθειών για την ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης και της συντακτικής ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης της δημόσιας υπηρεσίας, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.
Σλοβενία: Προώθηση της διαδικασίας θέσπισης μη νομοθετικών διασφαλίσεων και έναρξη της νομοθετικής διαδικασίας σε σχέση με την προστασία των δημοσιογράφων, ιδίως στο διαδίκτυο, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.
Σλοβακία: Προώθηση της διαδικασίας θέσπισης νομοθετικών και άλλων διασφαλίσεων για τη βελτίωση της σωματικής ασφάλειας και του εργασιακού περιβάλλοντος των δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης της νομοθεσίας για τη δυσφήμιση, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων. Συνέχιση της διαδικασίας ενίσχυσης των κανόνων και των μηχανισμών για την ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης και της συντακτικής ανεξαρτησίας των δημοσίων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.
Ισπανία: Προώθηση με την ενίσχυση της πρόσβασης στις πληροφορίες, ιδίως μέσω της αναθεώρησης του νόμου για τα επίσημα απόρρητα, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την πρόσβαση σε επίσημα έγγραφα.
