Η αποδολαριοποίηση πατά… γκάζι – Τα BRICS φέρνουν νέο νόμισμα και νέα τάξη πραγμάτων τον Οκτώβριο 2024

Σε προεκλογική συγκέντρωση στο Ουισκόνσιν, ο υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ Donald Trump διατράνωσε, προεκλογικά, την επιθυμία του για περισσότερο προστατευτισμό, επαναλαμβάνοντας το μότο του America Comes First (Η Αμερική πρώτη), υποσχόμενος να επιβάλει δασμούς 100% σε εισαγόμενα αγαθά από κάθε έθνος το οποίο απομακρύνεται από το δολάριο.
Ωστόσο, o Trump δεν είπε στους υποστηρικτές του ότι το μέτρο για την προστασία του δολαρίου θα ήταν επώδυνο για τα αμερικανικά νοικοκυριά, καθώς πολλά καταναλωτικά αγαθά πιθανόν να διπλασιαστούν σε τιμή.
Περίπου το 70% των προϊόντων που πωλούνται σε Walmart και Target προέρχονται από την Κίνα, τη χώρα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της αποδολαριοποίησης.
Ο Trump προέβη στην προαναφερθείσα ανακοίνωσή του παραμονές της πολυαναμενόμενης ετήσιας συνόδου κορυφής των BRICS, που είναι προγραμματισμένη για τις 22-24 Οκτωβρίου στο Καζάν της Ρωσίας.
Σε αυτή αναμένεται να ανακοινώσει έναν οδικό χάρτη για την ανάπτυξη μιας εναλλακτικής λύσης στο τρέχον παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, που επικεντρώνεται στο δολάριο.
Λεπτομέρειες δεν έχουν γίνει γνωστές, ωστόσο ορισμένοι παρατηρητές αναμένουν ότι στην επερχόμενη συνάντηση θα ανακοινώσει μια πλατφόρμα πληρωμών σε πολλά νομίσματα.Ορισμένοι παρατηρητές προβλέπουν ακόμη και την ανακοίνωση ενός οδικού χάρτη για ένα νόμισμα συναλλαγών BRICS με χρυσό.

Bretton Woods

Η δημιουργία εναλλακτικής λύσης στο σημερινό δολαριακό σύστημα θα είναι ιστορική για διάφορους λόγους.
Θα σηματοδοτήσει την πρώτη αξιόπιστη προσπάθεια να ξεπεραστεί η Συμφωνία του Bretton Woods του 1944, που καθιέρωσε το μεταπολεμικό παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Υπό το Bretton Woods, το δολάριο ήταν συνδεδεμένο με τον χρυσό ενώ όλα τα άλλα νομίσματα ήταν συνδεδεμένα με το δολάριο.
Τα κράτη με εμπορικά πλεονάσματα σε δολάρια μπορούσαν να ανταλλάξουν τα δολάριά τους με χρυσό, το λεγόμενο παράθυρο χρυσού.
Το σύστημα του δολαρίου δημιούργησε χρηματοπιστωτική σταθερότητα, αλλά έδωσε στις ΗΠΑ απόλυτο έλεγχο στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι τράπεζες των ΗΠΑ έγιναν κέντρα εκκαθάρισης για το παγκόσμιο εμπόριο.
Μια ιαπωνική εταιρεία που αγόραζε αγαθά από την Ινδία έπρεπε να αγοράσει δολάρια για να πληρώσει τον προμηθευτή της στην Ινδία.
Το κεντρικό σύστημα επέτρεψε στις ΗΠΑ να απαγορεύσουν οποιοδήποτε άτομο, επιχείρηση ή χώρα από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Το Bretton Woods άρχισε να ξετυλίγεται το 1971 όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon αποσύνδεσε το δολάριο από τον χρυσό.
Αντιμέτωπες με αυξανόμενα εμπορικά ελλείμματα, οι ΗΠΑ επέλεξαν να κλείσουν το παράθυρο του χρυσού, αντί να εξισορροπήσουν τις συναλλαγές τους, αθετώντας ουσιαστικά τις υποχρεώσεις τους έναντι του Bretton Woods.
Η απόφαση είχε συνέπειες. Απελευθερωμένη από τους περιορισμούς που επιβάλλει ο κανόνας του χρυσού, η αμερικανική κυβέρνηση απώλεσε την οικονομική της πειθαρχία και προχώρησε σε ένα πάρτι δαπανών για δεκαετίες.
Από το 1971 έως το 2024, το εθνικό χρέος των ΗΠΑ αυξήθηκε από 400 δισεκατομμύρια δολάρια σε 35 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Η εξυπηρέτηση του χρέους είναι το μεγαλύτερο κονδύλι του προϋπολογισμού των ΗΠΑ, ακόμη μεγαλύτερο από τις ετήσιες αμυντικές δαπάνες, ωθώντας αυξανόμενο αριθμό οικονομολόγων υψηλού προφίλ και επιχειρηματιών να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Tesla, Elon Musk, προειδοποίησε πρόσφατα: «Με τους τρέχοντες ρυθμούς κρατικών δαπανών, η Αμερική θα χρεοκοπήσει άμεσα»…
Πιο συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ ενδέχεται σύντομα να ξεμείνουν από πιστωτές πρόθυμους να αγοράσουν χρέος.
Η Κίνα έχει πουλήσει ομόλογα εκατοντάδων δισεκατομμυρίων τα τελευταία χρόνια και οι ξένοι επενδυτές έχουν γίνει καθαροί πωλητές αμερικανικού χρέους.
(Ο συνήθως χρησιμοποιούμενος όρος «εκτύπωση χρημάτων» σημαίνει στην πραγματικότητα έκδοση χρέους.)

BRICS εναντίον G7

Σε αυτό το περιβάλλον, η σταδιακή αποδολαριοποίηση είναι αναπόφευκτη.
Το αμερικανικό μερίδιο στην παγκόσμια οικονομία μειώνεται ραγδαία.
Το 2016, οι χώρες BRICS ξεπέρασαν τα μέλη των G7 ως προς το ΑΕΠ.
Η ομάδα αντιπροσωπεύει το 35% της παγκόσμιας παραγωγής, σε σύγκριση με το 30% της G7.
Η Κίνα από μόνη της συνεισφέρει το 30% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής – ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από αυτό των ΗΠΑ.
Ο σχεδιασμός μιας οικονομικής ή νομισματικής αρχιτεκτονικής για χώρες τόσο διαφορετικές όσο τα μέλη των BRICS είναι περίπλοκος – αλλά υπάρχουν πολλά πρότυπα.
Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Sergei Ryabkov, πρότεινε πρόσφατα μια νομισματική μονάδα παρόμοια με την Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU), τον πρόδρομο του ευρώ.
Το ECU δημιουργήθηκε το 1979 εις απάντηση στην απόφαση του Nixon να κλείσει το χρυσό παράθυρο.
Μη συνδεδεμένο πλέον με τον χρυσό, το ευρωπαϊκό νόμισμα άρχισε να παρουσιάζει άγριες διακυμάνσεις.
Το ECU δημιούργησε έτσι μια κοινή λογιστική μονάδα που σταθεροποίησε τις αγορές συναλλάγματος.
Ένα άλλο πρότυπο που αναφέρεται είναι το «bancor», μια νομισματική μονάδα που προτάθηκε από τον οικονομολόγο John Maynard Keynes κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης του Bretton Woods.
Ο Keynes οραματίστηκε το bancor ως μια υπερεθνική λογιστική μονάδα, συνδεδεμένη με ένα καλάθι βασικών αγαθών όπως το λάδι και το σιτάρι.
Αυτό θα διασφάλιζε ότι η αξία του bancor βασιζόταν σε πραγματικούς οικονομικούς πόρους και όχι σε κυμαινόμενα εθνικά νομίσματα.
Ο Keynes πρότεινε επίσης κυρώσεις για χώρες με επίμονα εμπορικά πλεονάσματα ή ελλείμματα, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει το ισορροπημένο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι ΗΠΑ απέρριψαν το bancor ως δυσκίνητο και εμπόδιο στο ελεύθερο εμπόριο.
Αλλά οι σημερινές χρόνιες ανισορροπίες -ιδιαίτερα το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Κίνα- επικυρώνουν την προνοητικότητα του Keynes.

Το mBridge… όχι πολύ μακριά

Ενώ είναι απίθανο να υπάρξει ένα κοινό νόμισμα BRICS στο άμεσο μέλλον, η Κίνα συνεργάζεται με πολλές άλλες χώρες στο mBridge, μια πλατφόρμα που βασίζεται σε blockchain, που φιλοξενεί οικονομικές συναλλαγές σε πολλά νομίσματα.
Ανεπτυγμένο από κοινού από τις κεντρικές τράπεζες της Ταϊλάνδης, της Κίνας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Χονγκ Κονγκ, το mBridge διευκολύνει τις άμεσες συναλλαγές peer-to-peer χωρίς συμμετοχή τρίτων.
Η πλατφόρμα φέρεται να χρησιμοποιεί τεχνολογία blockchain παρόμοια με το κρυπτονόμισμα Ethereum και φιλοξενεί ψηφιακά νομίσματα της Κεντρικής Τράπεζας (CBDC).
Το mBridge κάνει τη χρηματοδότηση του διασυνοριακού εμπορίου πιο αποτελεσματική και λιγότερο δαπανηρή.
Μια εταιρεία της Ταϊλάνδης μπορεί να πουλήσει ρύζι σε έμπορο της Σιγκαπούρης ή σε οποιοδήποτε άλλο συμφωνημένο νόμισμα.
Οι συναλλαγές είναι άμεσες και δεν εμπλέκονται τρίτα μέρη.
Οι τράπεζες των χωρών που συμμετέχουν στο mBridge είναι οι κόμβοι του δικτύου.
Τα BRICS σήμερα περιλαμβάνουν εννέα έθνη, τα αρχικά πέντε μέλη της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής συν την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Πάνω από 40 επιπλέον χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να ενταχθούν, ενώ ορισμένες εικάζουν ότι ο όμιλος θα μπορούσε, τελικά, να αυξηθεί σε περισσότερες από 100 χώρες.
Ωστόσο, τα BRICS εξέπληξαν τον κόσμο ανακοινώνοντας τον περασμένο μήνα ότι θα σταματήσουν προσωρινά να δέχονται νέα μέλη.
Δεν αναφέρθηκε ο λόγος, αλλά το πάγωμα θα μπορούσε να σχετίζεται με την πολυπλοκότητα και την ευαισθησία της δημιουργίας μιας νέας χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής και τον πιθανό παγκόσμιο αντίκτυπό της.
Ακόμη και η απλή ανακοίνωση ενός μελλοντικού οδικού χάρτη για ένα νέο νομισματικό σύστημα θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές.
Προφανώς, τα κράτη μέλη θα θέλουν να αποφύγουν κατηγορίες για πυροδότηση οικονομικής κρίσης.
Η διαδρομή που ακολουθούν οι BRICS από εδώ θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες.
Πόσο επιθετικά θα υπερασπιστούν οι ΗΠΑ το δολάριο;
Πώς θα αντιμετωπίσουν οι ΗΠΑ το αυξανόμενο χρέος και τις εμπορικές ανισορροπίες;
Τι ακολουθεί για το όλο και πιο δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα;