Μιά ελληνική παγκόσμια πρωτιά είναι η ύπαρξη αυτής της πόλης κάτω από τα κύματα, καθώς είναι η αρχαιότερη στον κόσμο.
Επτακόσια μέτρα βοριοανατολικά της Ελαφονήσου ξεπροβάλλει ένα τόσο δα νησί που πάντα το επισκέπτονται τα θαλασσοπούλια, αναφέρει το haanity.
Το όνομά του είναι “Παυλοπέτρι” από το οποίο έλαβε την ονομασία της και ολόκληρη η γύρω περιοχή. Το νησάκι Παυλοπέτρι, μια δεύτερη βραχονησίδα σε απόσταση γύρω στα 400 μ. και η ακτή της Πούντας σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο μέσα στο οποίο διατηρούνται τα κατάλοιπα ενός βυθισμένου οικισμού που η αρχή της ύπαρξής του φθάνει 5.000 χρόνια πίσω.
Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες βυθισμένες πολιτείες στον κόσμο και εκτείνεται σε περίπου 50 στρέμματα.
Περιλαμβάνει ακέραιες κατόψεις κτιριακών συγκροτημάτων, αυλές, δρόμους, θαλαμοειδείς και κιβωτιόσχημους τάφους. Ειδικότερα, τα θραύσματα κεραμικής που συγκέντρωσαν οι αρχαιολόγοι οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για έναν προϊστορικό οικισμό που κατοικήθηκε για πρώτη φορά στην Τελική νεολιθική περίοδο 4500-3200 π.Χ και εκτείνεται χρονικά και στις τρεις εποχές της χαλκοκρατίας αλλά άκμασε ιδιαίτερα στην πρώιμη 3300-2000 π.Χ. και στην ύστερη εποχή του χαλκού 1600-1100 π.Χ. (Μυκηναϊκός Πολιτισμός). Ένα σπάνιο φαινόμενο που παρουσιάζει το Παυλοπέτρι είναι η συνεχιζόμενη κατοίκηση της τοποθεσίας από το 3.000-1.100 π.Χ.
Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το μέγεθος και η θέση του Παυλοπετρίου υποδηλώνουν πιθανώς ότι ήταν η πρωτεύουσα του κάμπου των Βατίκων στην προϊστορική περίοδο. Επίσης, το Παυλοπέτρι βρίσκεται στο σταυροδρόμι “Ελαφόνησος-Κύθηρα-Αντικύθηρα-Κρήτη” και η εμπορική σύνδεση με τα μέρη αυτά είναι πολύ πιθανή. Τα θραύσματα πίθων και τα υφαντικά βαρίδια που βρέθηκαν ίσως επιβεβαιώνουν μια εμπορική δραστηριότητα, αλλά και ένα είδος “βιοτεχνίας” της εποχής. Όλα γενικότερα τα κεραμικά θραύσματα που ανασύρθηκαν φαίνεται να έχουν επιρροές από μινωικά, κυθηραϊκά, κυκλαδικά και λακωνικά πρότυπα. Μόνο όμως μία εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα θα φέρει στο φως τον πραγματικό ρόλο που έπαιξε το Παυλοπέτρι κατά την εκτεταμένη αυτή χρονική περίοδο.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο υποθαλάσσιος αυτός οικισμός είναι προσιτός στους επισκέπτες. Το νερό έχει διαύγεια και το βάθος του δεν ξεπερνάει τα 3 μέτρα, πράγμα που δίνει τη δυνατότητα στον καθένα από εμάς με ένα ζευγάρι βατραχοπέδιλα και μια μάσκα να περιηγηθεί στο χώρο, να ανακαλύψει από μόνος του τους δρόμους του οικισμού, τα θεμέλια των κτιρίων και τους τάφους και να νιώσει από κοντά τη μοναδική δύναμη και μαγεία του. Προσιτά είναι από ξηράς και το Νεκροταφείο στην ακτή της Πούντας, το λατομείο, το κανάλι και η λίμνη Στρογγύλη. Η περιήγηση των επισκεπτών στο Παυλοπέτρι είναι αναγκαίο να γίνεται με απόλυτο σεβασμό και αγάπη στον περιβάλλοντα χώρο.
Ευρήματα από τον προϊστορικό οικισμό της Ελαφονήσου εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νεαπόλεως. Επίσης, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πύλου στο Νιόκαστρο περιλαμβάνει στη συλλογή του δύο Πίθους που ανασύρθηκαν από το Παυλοπέτρι κατά την ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε το 2011.
