Η εξόντωση της μεσαίας τάξης!

Κάθε εκλογική αναμέτρηση έχει στο επίκεντρο τους ψηφοφόρους της λεγόμενης «μεσαίας τάξης». Πρόκειται για μια οικονομική ομάδα της κοινωνίας που συνεισφέρει στην κατανάλωση και αποτελούσε ανέκαθεν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας.

Αυτή η τάξη εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια των Μνημονίων και πλέον τα δεδομένα έχουν αλλάξει άρδην, μετά και τις αλλεπάλληλες κρίσεις, λόγω της τεράστιας καθίζησης των εισοδημάτων, της φορολογίας, της ανεργίας, αλλά και της αλλαγής των εργασιακών σχέσεων.

Στο μυαλό όσων πρόλαβαν τη μεσαία τάξη ανήκουν όσοι μπορούν να αντεπεξέλθουν στα μηνιαία έξοδα και στις ανάγκες του νοικοκυριού χωρίς σημαντική οικονομική πίεση, ενώ τα χρόνια προ Μνημονίων διατηρούσαν έστω κάποιες μικρές καταθέσεις ή είχαν τη δυνατότητα να πληρώνουν στην ώρα τους τις υποχρεώσεις τους.

Στην προεκλογική περίοδο του 2019 είχε παρατηρηθεί μια προσπάθεια να ερμηνευτεί το πώς ορίζεται η μεσαία τάξη, κάτι το οποίο επιχειρείται να απαντηθεί και σε αυτή την εκλογική διαδικασία. Αντί όμως να καθορίζεται με οικονομικούς όρους, έχει καταλήξει να ερμηνεύεται με πολιτικοκοινωνικά δεδομένα.

Για να καταλάβει κανείς την πορεία… εξαφάνισης της μεσαίας τάξης θα πρέπει να ανατρέξει στο έτος 2009, δηλαδή προτού η χώρα μπει στα καταστροφικά Μνημόνια. Τότε, ένας στους τέσσερις φορολογουμένους δήλωνε εισόδημα από 20.000 έως 50.000 ευρώ. Συνολικά, ανέρχονταν σε 1.339.122, με το δηλωθέν εισόδημά τους στα 40,89 δισ. ευρώ και τους φόρους εισοδήματος που τους αναλογούσαν στα 4,019 δισ. ευρώ.

Τρία χρόνια αργότερα, το 2012, η μεσαία τάξη έδειχνε σημαντικές αντοχές. Το πλήθος τους είχε μειωθεί κατά περίπου 100.000 (συνολικά δήλωσαν από 20.000 έως 50.000 ευρώ 1.253.476 φορολογούμενοι), τα εισοδήματά τους περιορίστηκαν ελαφρά στα 40,112 δισ. ευρώ, αλλά οι φόροι τους οποίους κλήθηκαν να πληρώσουν εκτοξεύτηκαν κατά περίπου 700.000.000 ετρώ, στα 4,7 δισ. ευρώ.

Τότε, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Το «λίπος» εξανεμίστηκε και η ασφυκτική λιτότητα, η φοροκαταιγίδα, η ανεργία και η τρομακτική ύφεση διέλυσαν τη χώρα με εντολή του ΔΝΤ.

Ύστερα από πέντε χρόνια Μνημονίων, η εξαφάνιση της μεσαίας τάξης ήταν γεγονός. Το 2015, τα εισοδήματα των φορολογουμένων μεταξύ 20.000 έως και 50.000 ευρώ ήταν μειωμένα κατά περίπου 30% σε σχέση με το 2009, περιορίστηκαν σε 958.228 φορολογουμένους και από τα 40,890 δισ. ευρώ το 2009, βρέθηκαν στα 28,2 δισ. ευρώ. Οι φόροι που επιβλήθηκαν όμως επί των συγκεκριμένων εισοδημάτων δεν μειώθηκαν ανάλογα, παρά μόνο κατά 10%, από τα 4,019 δισ. ευρώ το 2009 στα 3,6 δισ. ευρώ το 2015.

Το 2021, τα εισοδήματα μεταξύ 20.000 έως 50.000 ευρώ ήταν ελάχιστα περισσότερα. Πρόκειται για τα τελευταία αναλυτικά διαθέσιμα στοιχεία που έχει δώσει στη δημοσιότητα η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων. Αυτά τα ποσά δήλωσαν 986.382 φορολογούμενοι με συνολικό εισόδημα 28,9 δισ. ευρώ, σχεδόν 700.000.000 ευρώ παραπάνω από το 2015, πληρώνοντας φόρο εισοδήματος 4,4 δισ. ευρώ, δηλαδή περισσότερα και από το 2019 στην ίδια κατηγορία εισοδήματος.

Πλέον, αν κάποιος «μετρήσει» τους φορολογουμένους που δηλώνουν εισοδήματα πάνω από το αφορολόγητο όριο των 8.635 ευρώ, μέχρι, π.χ., τα 40.000 ευρώ, θα διαπιστώσει πως τα συγκεκριμένα έσοδα δηλώνουν σχεδόν 2.300.000 πολίτες, ενώ κάτω από αυτό το ποσό 3.600.000 φορολογούμενοι σε σύνολο 6.500.000 υποχρέων δήλωσης φόρου εισοδήματος!

Αυτό σημαίνει στην πράξη πως η μεσαία τάξη έχει μετατοπιστεί κάτω από τα 20.000-40.000 ευρώ τον χρόνο, αφού από 10.000 έως 20.000 ευρώ δήλωσαν το 2021 σχεδόν 1.500.000 πολίτες ή ένας στους τέσσερις φορολογουμένους.

Η διαφορετική «ανάγνωση» της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής με τα τέσσερα κλιμάκια
Μπορεί ο παραδοσιακός ορισμός της μεσαίας τάξης από την ΑΑΔΕ, με βάση τις φορολογικές δηλώσεις των Ελλήνων, να τοποθετεί τη συγκεκριμένη «ομάδα» σε… υψηλά επίπεδα για τα σημερινά δεδομένα, όμως η Ελληνική Στατιστική Αρχή δίνει μια άλλη «ανάγνωση». Σύμφωνα με την έρευνα για την «οικονομική ανισότητα» που δημοσιοποιεί κάθε χρόνο, προκύπτει ένα τελείως διαφορετικό τοπίο.

Συγκεκριμένα, η Ελληνική Στατιστική Αρχή, για να βγάλει το μέσο εισόδημα στην Ελλάδα, υπολογίζει τα εισοδήματα διαιρώντας τα με το σύνολο του πληθυσμού. Ετσι, προκύπτουν τέσσερα διαφορετικά κλιμάκια (πολύ χαμηλά εισοδήματα, χαμηλά, μεσαία και υψηλά).

Περισσότεροι από τους μισούς πολίτες της χώρας ανήκουν στη δεύτερη και την τρίτη κλίμακα, δηλαδή στα χαμηλά και τα μεσαία εισοδήματα. Το 2022, αυτή η οικονομική τάξη κυμαινόταν από τα 6.533 ευρώ έως τα 13.375 ευρώ, το 2019 από τα 5.700 ευρώ έως τα 11.625 ευρώ, το 2015 από τα 4.924 έως τα 10.860 ευρώ και το 2010, που η χώρα μπήκε στις περιπέτειες των Μνημονίων, από τα 7.976 ευρώ έως τα 17.000 ευρώ. Με βάση αυτά τα στοιχεία, το μεσαίο εισόδημα είναι πολύ χαμηλότερο πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και απέχει ακόμα αρκετά μέχρι να «ισορροπήσει».

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπολογισμού της μεσαίας τάξης, το μόνο σίγουρο είναι πως αυτή η κατηγορία φορολογουμένων έχει κατακερματιστεί εδώ και χρόνια, ενώ με την ακρίβεια και την καθίζηση των μισθών επί πολλά συναπτά έτη πολύ δύσκολα θα κάνουν την επανεμφάνισή τους οι «μεσαίοι».