«Οι ιδιοφυΐες δεν γεννιούνται, γίνονται». Αυτή ήταν η θεωρία του Ούγγρου ψυχολόγου Λάζλο Πόλγκαρ. Προκειμένου να την αποδείξει, έθεσε σε εφαρμογή ένα ανατρεπτικό πείραμα. «Πειραματόζωα», οι τρεις κόρες του. Και κάπως έτσι «δημιουργήθηκε» η καλύτερη σκακίστρια όλων των εποχών. Η Τζούντιτ Πόλγκαρ γεννήθηκε το 1976 στη Βουδαπέστη. Ήταν η μικρότερη κόρη του Λάζλο και της Κλάρα Πόλγκαρ, δύο εκπαιδευτικών με ανατρεπτικές πεποιθήσεις. Όπως χαρακτηριστικά έχει δηλώσει σε συνέντευξή του, ο Λάζλο προετοιμαζόταν να γίνει πατέρας πολύ πριν γνωρίσει την Κλάρα. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, είχε αναπτύξει έντονο ενδιαφέρον για τους μηχανισμούς του εγκεφάλου και τη μελέτη της ανθρώπινης ευφυΐας. Μελετούσε μανιωδώς τις βιογραφίες των σπουδαιότερων διανοούμενων και επιστημόνων στην ιστορία και αναζητούσε κάποιο μοτίβο. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν ότι παρότι οι ζωές τους και οι εποχές τους διέφεραν, όλοι μοιράζονταν ένα κοινό σημείο: ξεκίνησαν την εντατική μελέτη σχεδόν από βρεφική ηλικία. Ο Λάζλο Πόλγκαρ είχε διατυπώσει μία ενδιαφέρουσα θεωρία: Οι ιδιοφυΐες δεν γεννιούνται. Εκπαιδεύονται και εξασκούνται. Κάθε υγιές παιδί έχει την έμφυτη δυνατότητα να γίνει ιδιοφυΐα σε οποιοδήποτε πεδίο, αρκεί η εκπαίδευσή του να ξεκινήσει πριν τα 3 έτη και η εξειδίκευση πριν τα 6….
Ο Πόλγκαρ ήταν πεπεισμένος για την ισχύ της θεωρίας του. Έμενε μόνο να την αποδείξει, διεξάγοντας ένα «παιδαγωγικό πείραμα». Για το λόγο αυτό χρειαζόταν παιδιά και μία σύζυγο με τις ίδιες ανησυχίες. Έτσι, γνώρισε την Κλάρα. Παιδαγωγός στο επάγγελμα, η νεαρή γυναίκα ενδιαφέρθηκε για τη θεωρία του Ούγγρου ψυχολόγου και ξεκίνησαν να αλληλογραφούν. Σε ένα από τα γράμματα, ο Λάζλο της έκανε πρόταση γάμου. Ήταν μία πρόταση αλλιώτικη από τις άλλες, όχι μόνο γιατί γινόταν εξ αποστάσεως, αλλά γιατί ήταν συνυφασμένη με την διεξαγωγή του πρωτοφανούς πειράματος. Η Κλάρα το γνώριζε καλά. Και τελικά, αποδέχθηκε….
Πείραμα Πόλγκαρ
Η Κλάρα και ο Λάζλο απέκτησαν τρεις κόρες, την Σούζαν, τη Σοφία και την Τζούντιτ. Σύμφωνα με το πλάνο, τα κορίτσια δεν θα πήγαιναν σχολείο μαζί με τα άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Θα εκπαιδεύονταν κατ’ οίκον, βάσει του προγράμματος που είχαν σχεδιάσει οι γονείς τους. Αυτό περιλάμβανε βασικές γνώσεις γενικής παιδείας, όμως κατά κύριο λόγο ήταν στοχευμένο. Επικεντρωνόταν στις ξένες γλώσσες, στα μαθηματικά και στο σκάκι. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο τελευταίο….
Το πεδίο που επέλεξαν ο Λάζλο και η Κλάρα να εξειδικεύσουν τις κόρες τους ήταν το διάσημο πνευματικό παιχνίδι. Άλλωστε, η Σούζαν, η πρωτότοκη, είχε δείξει την κλίση της προς το σκάκι προτού κλείσει τα 5. Τα πιόνια της θύμιζαν παιχνίδια και ήταν εύκολο για τον Λάζλο να της μάθει τις κινήσεις. Παρότι ο ούγγρος ψυχολόγος ήταν καλός παίκτης, δεν αρκέστηκε στις δικές του γνώσεις. Μόλις η Σούζαν άρχισε να μεγαλώνει και να βελτιώνεται, προσέλαβε έμπειρους προπονητές για να την αναλάβουν. Τον ίδιο δρόμο ακολούθησαν και οι δύο μικρότερες κόρες. Έχοντας το παράδειγμα της αδερφής τους, η διαδικασία ήταν πιο φυσική….
Πρωταθλήτριες σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο
Τα χρόνια περνούσαν και το πείραμα απέδιδε καρπούς. Μέχρι τα 15 της η Σούζαν ήταν η ισχυρότερη γυναίκα σκακίστρια στον κόσμο, βάσει της διεθνούς αξιολόγησης έλο. Παράλληλα, η Τζούντιτ και η Σοφία πρώτευαν στα παγκόσμια τουρνουά της ηλικιακής τους κατηγορίας….
Μέχρι τότε, γυναίκες και άντρες αγωνίζονταν χωριστά. Σε αντίθεση με άλλα αθλήματα που ο διαχωρισμός των φύλων γίνεται λόγω της σωματικής διάπλασης, στο σκάκι δεν υφίσταται σωματική υπεροχή. Παρόλα αυτά, η καθιερωμένη πεποίθηση ήθελε τις γυναίκες να είναι κατώτερες πνευματικά και ως εκ τούτου, χειρότερες. Τόσο ο Λάζλο, όσο και οι κόρες του, ήταν πολέμιες της άποψης αυτής. Οι Πόλγκαρ έδωσαν μάχες με την Σκακιστική Ομοσπονδία, προκειμένου να μπορούν να αγωνίζονται στα ανοιχτά τουρνουά με τους άνδρες. Το γεγονός ότι το σκάκι ήταν ως επί το πλείστον ανδροκρατούμενο οφειλόταν στο ότι ελάχιστα κορίτσια ασχολούνταν εντατικά. Και όσο μικρότερο το δείγμα, τόσο πιο δύσκολη η ανάδειξη ενός γυναικείου ταλέντου. Έτσι υποστήριζαν οι κοπέλες. Ιδιαίτερα η Τζούντιτ έθεσε ως στόχο ζωής να αναδειχθεί Παγκόσμια Πρωταθλήτρια ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες. Όλα έδειχναν ότι είχε τα φόντα. Σε ηλικία 12 ετών έγινε η νεότερη σκακίστρια -ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες- που μπήκε στο παγκόσμιο τοπ 100. Στην ηλικία των 15 έγινε η νεότερη Γκραν Μάστερ όλων των εποχών, καταρρίπτοντας το ρεκόρ του Μπόμπι Φίσερ. Εν τω μεταξύ, διαγωνιζόταν σε διεθνή τουρνουά και κέρδιζε χρηματικά έπαθλα, αφήνοντας πίσω της μεγάλους σκακιστές της περιόδου. Η αδερφή της, Σούζαν, είχε επίσης κατακτήσει τον τίτλο του Γκραν Μάστερ, ενώ η Σοφία αυτόν του Διεθνή Μετρ (ΙΜ), μια βαθμίδα παρακάτω. Και οι τρεις τους διέπρεπαν στις ανοιχτές διοργανώσεις και κατέρριπταν έμπρακτα την προκατάληψη που ήθελε τις γυναίκες να είναι πνευματικά κατώτερες. Στη Σκακιστική Ολυμπιάδα του 1988 που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη, η γυναικεία ομάδα της Ουγγαρίας απαρτιζόταν από τις τρεις αδερφές Πόλγκαρ. Η Ουγγαρία για πρώτη φορά στην ιστορία της, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο, αποκαθηλώνοντας την αήττητη μέχρι τότε Σοβιετική Ένωση. Η 12χρονη Τζούντιτ ήταν η αδιαμφισβήτητη σταρ του τουρνουά. Τερμάτισε με ένα εντυπωσιακό σερί 12 νικών και μιας ισοπαλίας σε 13 παρτίδες….
Η καλύτερη σκακίστρια όλων των εποχών
Όμως η Τζούντιτ Πόλγκαρ δεν έγινε ποτέ Νο. 1. Έγινε ωστόσο, η μοναδική γυναίκα στην ιστορία που ξεπέρασε το φράγμα των 2700 έλο και σκαρφάλωσε στο νούμερο 8 της παγκόσμιας κατάταξης. Για 25 συνεχόμενα χρόνια, μέχρι την απόσυρσή της από την ενεργό δράση, διατήρησε τον τίτλο της σκακίστριας με την μεγαλύτερη αξιολόγηση στον κόσμο. Είναι η μόνη γυναίκα που έχει προκριθεί και διαγωνιστεί στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα των Διεκδικητών, ο νικητής του οποίου παίζει με τον Παγκόσμιο Πρωταθλητή για να πάρει τον τίτλο. Στο δυναμικό της έχει επίσης νικηφόρες παρτίδες επί έντεκα ενεργών και πρώην παγκόσμιων πρωταθλητών, μεταξύ των οποίων ο Ανατόλι Κάρποβ, ο Γκάρι Κασπάροβ, ο Μπόρις Σπάσκι και ο Μάγκνους Κάρλσεν….
Εκ του αποτελέσματος, το πείραμα του Λάζλο Πόλγκαρ στέφθηκε με επιτυχία. Παρά τις επικρίσεις και τον «πόλεμο» που δέχθηκε, τόσο από παιδαγωγούς, όσο και από το ουγγρικό κράτος που δεν επέτρεπε την κατ’ οίκον εκπαίδευση, οι κόρες του μεγάλωσαν ως παιδιά-θαύματα και διέπρεψαν παγκοσμίως. Μάλιστα, με τη στάση τους φροντίζουν να διαψεύδουν καθημερινά και τους τελευταίους αρνητές. Η εξειδίκευση και η εντατική μελέτη δεν τους άφησε κάποιο παιδικό τραύμα. Αντίθετα τους διεύρυνε τους ορίζοντες και τους άνοιξε διάπλατα πόρτες, που ειδάλλως δεν θα είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν. Η Τζούντιτ, η Σοφία και η Σούζαν, προωθούν έμπρακτα την ένταξη του σκακιού ως μάθημα σε όλα τα σχολεία παγκοσμίως. Επιπλέον, η σκακιστική τους πορεία και η άρνησή τους να αγωνίζονται χωριστά από τους άντρες, ενέπνευσε χιλιάδες γυναίκες να ασχοληθούν με το ανδροκρατούμενο άθλημα. Σήμερα, τα κορίτσια που ασχολούνται με το σκάκι είναι περισσότερα απ’ ό,τι στο παρελθόν και το «στίγμα» έχει υποχωρήσει, αλλά δεν έχει εξαλειφθεί….
