Στις 24 Μαρτίου του 1923 ο βρετανικός Τύπος κατακλύστηκε από μια δυσοίωνη προειδοποίηση: «Σύμφωνα με ένα σπάνιο βιβλίο που έχω στη διάθεσή μου» έγραφε τότε η Marie Corelli –μια ηλικιωμένη μυθιστοριογράφος ρομάντζων με τάσεις προς το… υπερφυσικό- «σκληρή τιμωρία περιμένει όσους εισβάλλουν σε έναν σφραγισμένο τάφο». Παρέθετε ακόμη περιγραφές από το βιβλίο που έκαναν λόγο για «καλά κρυμμένο δηλητήριο μέσα σε κουτιά, που όποιος τα ακουμπήσει, καλύτερα να μην ξέρει πόσο θα υποφέρει».
Οι φανταστικές ιστορίες της Corelli γύρω από τις μετενσαρκώσεις και τις αστρικές προβολές ήταν οι αγαπημένες της βασίλισσας Βικτορίας.
Η συγγραφέας είχε πουλήσει στην εποχή της πολύ περισσότερα μυθιστορήματα από τους σύγχρονούς της H G Wells, Arthur Conan Doyle και Rudyard Kipling μαζί.
Δεν είχε καν σημασία που το βιβλίο «Μια αιγυπτιακή ιστορία για τις πυραμίδες» θεωρούνταν από τους μελετητές του ως μια «συλλογή παραμυθιών», γιατί όταν μιλούσε η Corelli… το κοινό παρέμενε καθηλωμένο.
Αφορμή για τις νουθεσίες της αποτέλεσε ο George Herbert, ο πέμπτος κόμης του Carnarvon. Μαζί με τον Βρετανό αρχαιολόγο Howard Carter, είχε πρόσφατα ανακαλύψει τον γεμάτο θησαυρούς τάφο του Τουταγχαμόν.
Η εντυπωσιακή ανακάλυψη του ανέγγιχτου τάφου του Φαραώ προκάλεσε το ενδιαφέρον του Τύπου, με τους δημοσιογράφους να κατασκηνώνουν έξω από την είσοδο του τάφου στην προσπάθειά τους να… ρίξουν μια ματιά στα πολύτιμα ευρήματα καθώς μεταφέρονταν έξω από τον τάφο, επάνω σε ξύλινα φορεία.
Όμως πολλοί, πέρα από τους θησαυρούς, ανέμεναν και την αποκάλυψη της μούμιας του ίδιου του βασιλιά Τουταγχαμόν, η οποία ήταν καλά κρυμμένη μέσα στην τεράστια γρανιτένια σαρκοφάγο της.
Η ανακάλυψη της ζωής τους όμως, συνοδευόταν από την απόλυτη… ατυχία.
Η Corelli εμπνεύστηκε από τις αναφορές που ήθελαν τον κόμη του Carnavon να υποφέρει μέσα σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Κάιρο από συμπτώματα τσιμπήματος μολυσμένου κουνουπιού. Μέσα σε λιγότερο από δύο εβδομάδες ήταν νεκρός.
Η κατάρα της μούμιας ήταν ήδη μια δημοφιλής ιστορία, και ο θάνατος του κόμη Carnavon σε συνδυασμό με την πρόβλεψη της Corelli, τη μετέτρεψαν σε έναν από τους μεγαλύτερους θρύλους της εποχής.
Γρήγορα κυκλοφόρησαν φήμες ότι ο Carter είχε βρει προειδοποιητικά σημάδια μέσα στον τάφο. Ακούστηκε ακόμη ότι υπήρχε μια πήλινη επιγραφή στην είσοδο του τάφου που έλεγε: «Ο θάνατος θα έρθει με γρήγορα φτερά όποιον αγγίξει τον τάφο του Φαραώ».
Λέγεται ακόμη ότι ο Carter το είχε θάψει μέσα στην άμμο, για να μην τρομάξουν οι εργάτες του και σταματήσουν τις ανασκαφές.
Φυσικά, η όλη ιστορία αποτέλεσε ένα «δώρο» για τους δημοσιογράφους της εποχής, οι οποίοι τέσσερις μήνες μετά την ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμόν, εξακολουθούσαν να αναζητούν απελπισμένα οποιαδήποτε είδηση που σχετιζόταν με αυτόν.
Όταν βγήκε προς τα έξω η ιστορία της κατάρας, άρχισαν να μεταδίδουν καθημερινά ειδήσεις και συνεντεύξεις με λόγιους και ειδικούς για το αν τα «κακά πνεύματα» ευθύνονταν για το θάνατο του κόμη του Carnavon.
Ο Ernest Budge, επιμελητής στο Βρετανικό Μουσείο, απέρριψε τη θεωρία χαρακτηρίζοντάς την «αερολογίες».
Ο συγγραφέας περιπετειών Rider Haggard δήλωσε ότι υπηρετούσε μόνο την «αυξανόμενη τάση προλήψεων και δεισιδαιμονιών, που εκείνη την εποχή είχε κατακλύσει τον κόσμο».
Πολλοί όμως επιφανείς και σεβαστά ονόματα της εποχής υποστήριξαν μια υπερφυσική άποψη, για να εξηγήσουν τα γεγονότα.
Ο J C Mardrus (γνωστός για τη μετάφραση του έργου «Χίλιες και Μία Νύχτες») υποστήριξε ότι «ισχυρές δυνάμεις» σκότωσαν τον κόμη του Carnavon και πως θα «έπαιρναν» και τον Carter.
Ο Sir Arthur Conan Doyle έλεγε: «Θα μπορούσε κανείς να πει ότι επειδή τα μπουλντόγκ δεν δαγκώνουν τους πάντες, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κιόλας!».
Παρότι οι λόγιοι ήταν χωρισμένοι σε δύο «στρατόπεδα», δε συνέβαινε το ίδιο και με την κοινή γνώμη.
Τον Απρίλιο του 1923 η σύζυγος του κόμη του Carnarvon έφυγε από την Αίγυπτο με τη σωρό του άντρα της, μεταφέροντάς τη με ένα ατμόπλοιο. Φοβούμενοι ότι η παρουσία του πτώματος θα έφερνε γρουσουζιά στο πλοίο, πολλοί επιβάτες ακύρωσαν το ταξίδι τους.
Σήμερα, η ιστορία της κατάρας παραμένει ζωντανή στη φαντασία του κοινού. Μια αναζήτηση στη μηχανή της Google να κάνει κανείς με τις λέξεις «κατάρα» και «μούμια» θα βγάλει πάνω από 7 εκατομμύρια αποτελέσματα.
Μετά το θάνατο του κόμη του Carnarvon, ο Τύπος απέδιδε σχεδόν κάθε θάνατο στην κατάρα του Τουταγχαμόν: το θάνατο της προσωπικής γραμματέως του Captain Richard Bethell , η οποία βρέθηκε νεκρή στο Mayfair το 1929, του πατέρα του Lord Westbury ο οποίος πήδηξε από ένα παράθυρο μέσα στη θλίψη του, ακόμη κι ενός αγοριού που το έριξε κάτω η νεκροφόρα που μετέφερε τον Lord.
Όταν το 1934 οι δημοσιογράφοι άρχισαν να κυνηγάνε την οικογένεια ενός αιγυπτιολόγου, ο οποίος ήταν σοβαρά άρρωστος, ένας συνάδελφός του -ο Herbert Winlock- αποφάσισε να λάβει δραστικά μέτρα για να σταματήσει τις φήμες.
Έφτιαξε ένα χάρτη, ο οποίος δημοσιεύτηκε στους The New York Times, με τα ονόματα των ανθρώπων (40) που ήταν παρόντες όταν ανοίγονταν διάφορα τμήματα του τάφου. Μέσα στα επόμενα 12 χρόνια μόνο έξι από αυτούς είχαν πεθάνει.
Πιο πρόσφατα, ο επιδημιολόγος Mark Nelson από το πανεπιστήμιο της Τασμανίας στην Αυστραλία, σχεδίασε μια «επίσημη δοκιμή» της κατάρας, βασισμένος σε πρωτόκολλα για τον έλεγχο των επιπτώσεων των ναρκωτικών.
Συνέκρινε ανθρώπους που ήταν στον τάφο σε πολύ σημαντικές στιγμές, με ανθρώπους που ήταν στην Αίγυπτο, όχι όμως και μέσα στον τάφο.
Η μελέτη του, που δημοσιεύτηκε το 2002 στο British Medical Journal, κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η παρουσία κάποιου στον τάφο, δεν επιτάχυνε το θάνατό τους.
Μάλιστα, οι «συμμετέχοντες» στην έρευνά του έζησαν κατά μέσο όρο πάνω από 20 χρόνια αφότου ανοίχτηκε ο τάφος, είτε τον είχαν επισκεφτεί είτε όχι, γράφει ο Jo Marchant στο aeonmagazine.com.
Ωστόσο, ο θρύλος της κατάρας δεν «εξαφανίστηκε».
Ιστορίες για εκδικητικές μούμιες υπήρχαν και πριν την ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμόν, ωστόσο δεν αποτελούν χαρακτηριστικό της αιγυπτιακής κουλτούρας είτε στα αρχαία χρόνια, είτε σήμερα, συνεχίζει το δημοσίευμα.
Μόνο ελάχιστες προειδοποιητικές επιγραφές είχαν βρεθεί σε τάφους, οι οποίες μάλιστα προέρχονταν πάνω από χίλια χρόνια πριν από την εποχή του Τουταγχαμόν και οι οποίες βρέθηκαν τόσο σε τάφους Φαραώ, όσο και σε μη βασιλικούς τάφους.
Αυτού του είδους οι προειδοποιητικές επιγραφέςέλεγαν για παράδειγμα ότι δεν πρέπει να αφαιρέσει κανείς καμία πέτρα, καθώς θα γνώριζαν αντίποινα στη μετά θάνατον ζωή τους και όχι επάνω στη Γη.
Οι κατάρες ήταν γνωστές ακόμη και στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη.
Αντί όμως να απευθύνονται σε ληστές που στηλίτευαν τάφους, συνήθως αναφέρονταν σε συγκεκριμένα άτομα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια ρωμαϊκή επιγραφή του 1ου αιώνα π.Χ. που τώρα φυλάσσεται στο αρχαιολογικό μουσείο Johns Hopkins της Βαλτιμόρης, και η οποία καλεί τους Θεούς του Κάτω Κόσμου να τιμωρήσουν ένα σκλάβο με το όνομα Plotius, ζητώντας από αυτούς να τον τιμωρήσουν με… πυρετό στο τέλος του μήνα.
Η ιστορία της κατάρας της μούμιας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, είναι «προϊόν» της Αγγλίας του 19ου αιώνα. Μια αιγυπτιολόγος από το Open University εντόπισε την πρώτη αναφορά σε ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας με τίτλο «The Mummy!» του 1827, από την όχι και πολύ γνωστή τότε Jane Webb Loudon, η οποία εμπνεύστηκε το μυθιστόρημά της όταν βρέθηκε μπροστά σε μια παρουσίαση μιας μούμιας στο Piccadilly Circus στο Λονδίνο.
Η Loudon τοποθέτησε την ιστορία της το 22ο αιώνα, όπου ένα ταριχευμένο πτώμα απειλούσε τη ζωή του ήρωα του βιβλίου, ενός λόγιου με το όνομα Edric.
Ακολούθησαν κι άλλοι συγγραφείς, όπως η Louisa May Alcott, που έγραψε το «Lost in a Pyramid» το1869.
Όμως το 1923 η Marie Corelli σκέφτηκε να την «προσαρμόσει» στην αληθινή ιστορία της ανακάλυψης του τάφου του Τουταγχαμόν.
Η ιστορία της κατάρας του Τουταγχαμόν «έζησε» στην πάροδο των χρόνων και εξελίχθηκε. Τη δεκαετία του 1970 αποτέλεσε αφορμή για έμπνευση τόσο για συγγραφείς όσο και για σκηνοθέτες ταινιών τρόμου. Και πάλι όμως, όπως τη δεκαετία του 1920 η δημοτικότητα της κατάρας τροφοδοτήθηκε από την ταραγμένη σχέση που επικρατούσε με τις επιστήμες.
Το καλοκαίρι που μας πέρασε, καταλήγει το άρθρο, η κατάρα έκανε και πάλι την εμφάνισή της, αυτή τη φορά στο μουσείο του Μάντσεστερ, όπου θεωρήθηκε «υπεύθυνη» για την περιστροφή ενός αγαλματιδίου. Οι φροντιστές του μουσείου ανακάλυψαν ότι ένα αγαλματίδιο με τη φιγούρα ενός Αιγύπτιου ευγενούς περιστρεφόταν μυστηριωδώς κατά τη διάρκεια της νύχτας, χωρίς τη βοήθεια ανθρώπινης παρέμβασης…
