Η νυχτερινή σφαγή των Τούρκων Αλεξιπτωτιστών στο ύψωμα Κοτζά Καγιά…Όταν οι Καταδρομείς μας έγραφαν Ιστορία!

Σάββατο 20 Ιουλίου 1974. Έχουν περάσει πάνω από δώδεκα ώρες από την έναρξη των τουρκικών επιχειρήσεων για κατάληψη της Κύπρου. Οι καταδρομείς ακατάπαυστα μάχονται σε όλα τα μέτωπα. Η μια επιχείρηση διαδέχεται την άλλη.
Ώρα 18.30. Οι 11ος, 12ος και 13ος Λόχοι Κρούσεως της 31 Μοίρας Καταδρομών μόλις έχουν ολοκληρώσει την τοπογραφική ενημέρωση σε πρόχειρες αμμοδόχους στο ύψωμα της Αετοφωλιάς. Μια νέα επιχείρηση τους περιμένει: Η κατάληψη του στρατοπέδου Καταδρομών των Τούρκων στο ύψωμα Κοτζά Καγιά, το οποίο εντωμεταξύ έχει ενισχυθεί από δυνάμεις αλεξιπτωτιστών που πάτησαν το πρωί τα άγια χώματα της Κύπρου.

Το σούρουπο, η εκκίνηση του 13ου Λόχου Κρούσεως, μετά τον επιβεβλημένο έλεγχο ατομικής παραλλαγής. Προσκύνημα και στάση στο εικόνισμα του Προφήτη Ηλία, που βρήκαμε στο μονοπατάκι. Ο Λοχαγός θυμάται πως είναι η ονομαστική γιορτή του. Βράδυ, ώρα 21.00, η διείσδυση στα μετόπισθεν του εχθρού από το σημαδιακό ανάχωμα πλησίον της σκοπιάς.
Ο 13ος Λόχος Κρούσεως διασχίζει τη χαράδρα. Παντελώς ανορθόδοξο και άκρως επικίνδυνο. Όμως μόνο από εκεί δεν θα μας περίμενε ο εχθρός. Εισερχόμαστε στο δάσος της Αγύρτας. Αποφυγή των τουρκικών περιπόλων που ούτε καν διανοούνται πως κινούμαστε σ’ απόσταση αναπνοής από αυτές. Παράλληλα προς τον ίδιο αντικειμενικό σκοπό κινούνται οι 11ος και 12ος Λόχοι Κρούσεως. Το έδαφος τραχύ κι απροσπέλαστο. Κινούμαστε αναρριχώμενοι. Τα κιβώτια πυρομαχικών αλλάζουν συνεχώς χέρια. Ανάβαση με πόδια και χέρια. Φωτιές παντού.

Η 31η Μοίρα Καταδρομών σε Μάχη τον Αύγουστο του 74

Αριστερά προβάλλει στοιχειωμένο το κάστρο του Άγιου Ιλαρίωνα. Μέσα στους καπνούς. Θεέ μου σ’ ευχαριστούμε που μας αξίωσες να φτάσουμε εδώ. Ψύχωση είχε γίνει ο Άγιος Ιλαρίωνας για όλους τους καταδρομείς όλα εκείνα τα χρόνια. Στους στρατιωτικούς αγώνες των Μοιρών Καταδρομών η επωδός για κάθε Μοίρα ήταν το ανταγωνιστικό σύνθημα ‘‘ …στον Άγιο Ιλαρίωνα εμείς θα βγούμε πρώτοι…’’
Ώρα 22.55. Άφιξη έξω από το στρατόπεδο. Η ομάδα των 22 ανδρών, έχοντας δύο ανιχνευτές, διασταυρώνει με τη σειρά το λευκό, από ασβεστολιθικό κονίαμα, μονοπάτι. Όλοι λαμβάνουν θέση μάχης. Μόνο ο γρύλος διακόπτει την ηρεμία της νύκτας. Μια κουκουβάγια φτερουγίζει δυνατά. Μένουμε όλοι κάτω και σχεδόν δεν αναπνέουμε. Την ίδια ώρα ο 11ος Λόχος Κρούσεως καταλαμβάνει θέση, έτοιμος για την καθήλωση των πολυβολείων του ανατολικού τομέα
Ο 12ος Λόχος αναλαμβάνει την ευθύνη του βόρειου τομέα. Μια απέραντη ησυχία βασιλεύει. Η ηρεμία της νύκτας κάθεται στο θρόνο της. Οι καταδρομείς δεν αισθάνονται τίποτα πια. Περιμένουν αγωνιωδώς το σύνθημα για την κρούση. Ο χρόνος άπειρος. Είναι η ώρα μηδέν.
Ο Λοχαγός δρασκελίζει το πέτρινο τείχος. Πέφτει πάνω στο σκοπό. Τον γαζώνει ακαριαία. Άμεση κινητοποίηση της ομάδας. Μπαίνουμε στους θαλάμους του στρατοπέδου. Το προσωπικό, κυρίως Τούρκοι αλεξιπτωτιστές, είναι κατάχαμα οκλαδόν. Ανυποψίαστοι αναπαύονται. Φανοί θυέλλης στις γωνίες. Καμία αντίδραση. Ο αιφνιδιασμός απόλυτα

Ταυτόχρονα, καταλαμβάνονται και εκκαθαρίζονται εκ των έσω τα πολυβολεία από τους 11ο και 12ο Λόχους Κρούσεως. Η μάχη κρίθηκε. Μια φωτοβολίδα από το Λοχαγό του 13ου Λόχου Κρούσεως σήμανε την επίτευξη του στόχου. Αποστολή εξετελέσθη. Ώρα 23.15. Έλεγχος του χώρου και των πολεμικών εφοδίων. Τοποθέτηση εχθρικών πολυβόλων σε κατάλληλες θέσεις και λήψη θέσεων μάχης για αντιμετώπιση ενδεχόμενων αντεπιθέσεων.
Είναι μεσάνυκτα. Καταφθάνει σήμα πως η 32 Μοίρα Καταδρομών αντιμετωπίζει προβλήματα στην επιχείρηση Άσπρης Μούττης. Ο Διοικητής του 13ου Λόχου Κρούσεως, με 2 πολυβολητές (ο εις από το Άρσος και ο έτερος από το Μάμμαρι), σπεύδει να ενισχύσει την προσπάθειά της με καλυπτικά πυρά.
Σε λίγο αρχίζει το αναμενόμενο. Στους πρόποδες, Τούρκοι ετοιμάζονται για το γιουρούσι. Ανάβουν φωτιές και αρχίζουν με την καθοδήγηση των ηγητόρων τους αλαλαγμούς. Κατευθύνονται προς εμάς. Μας θεωρούν εύκολη λεία.
Η μάχη είναι σκληρή. Οι Τούρκοι αντεπιτίθενται με μανία. Είναι μάχη κατά κυριολεξία σώμα με σώμα. Οι σφαίρες βουίζουν δαιμονικά από πάνω και δίπλα από τα κεφάλια μας σαν σφήκες. Δεν υπάρχει σιγή ή στάση μεταξύ βολών. Ένα τούρκικο πολυβόλο Browning, 50 χιλιοστών, πολεμικό λάφυρο, τοποθετημένο από μας σχεδόν στην κορυφογραμμή, τους κατακερματίζει από απόσταση τριών περίπου μέτρων. Τα επιτιθέμενα τμήματα διαλύονται. Η ίδια σκηνή επαναλαμβάνεται μέχρι το πρώτο φως.
Η ώρα έχει φθάσει 05.00 της 21 Ιουλίου. Άρχισε να ροδίζει η αυγή. Γνωστοποιείται πως το τάγμα πεζικού που θα έπρεπε να έλθει να παραλάβει το ύψωμα αδυνατεί να εκτελέσει την αποστολή του. Βρισκόμαστε σε εχθρικό έδαφος βαλλόμενοι από κάθε κατεύθυνση. Ακόμα και από τον Άγιο Ιλαρίωνα.
Το ύψωμα είναι διάσπαρτο με πτώματα. Κοράκια υπερίπτανται του χώρου. Οι αντεπιθέσεις έχουν τερματιστεί. Περιεργαζόμαστε το χώρο του στρατοπέδου. Το Διοικητήριο. Τα κρεβάτια είναι εκτός θαλάμων. Αναρτημένα δελτία θέσης με φωτογραφίες. Δίψα. Δροσίζουμε τα χείλη μας με ίχνη νερού από βαρέλι με πετρέλαιο.
Ώρα 12.00 μεσημέρι. Έκδοση νέας διαταγής. Ο 11ος Λόχος Κρούσεως να αναχαιτίσει αποβατικές δυνάμεις στον Καραβά. Οι 12ος και 13ος Λόχοι Κρούσεως να κινηθούν προς τη διάβαση Αγίου Παύλου για αντιμετώπιση τμημάτων αλεξιπτωτιστών. Ανασυγκρότηση στην Αετοφωλιά.
Διώχνουμε το Λόχο. Μένουμε πίσω με τον Υπολοχαγό Ηλία Γλεντζέ. Εκείνος παγιδεύει, με ολύμπια ηρεμία το χώρο κι εγώ τον καλύπτω. Οι Τούρκοι δειλά – δειλά πλησιάζουν. Είναι σε απόσταση μερικών μέτρων. Όταν η παγίδευση του χώρου ολοκληρώνεται, διανοίγουμε με αιφνιδιαστικά πυρά τον κλοιό. Παίρνουμε το μονοπάτι με το πεσμένο δένδρο. Εν μέσω καταιγιστικών πυρών πορευόμαστε ταχύτατα προς τα φίλια τμήματα
Δευτέρα, ώρα 15.00. Διάβαση Αγίου Παύλου. Προσκλητήριο. Νεκρική σιγή. Μόνο το θρόισμα των φύλλων συνοδεύει τη σιωπή μας. Απών ο Χριστοφόρου Χριστόφορος, εκ Ποταμού του Κάμπου, της 74Α ΕΣΣΟ.
Ώρα 15.30 και ο ήλιος ακόμα καίει. Όλοι σε στάση προσοχής. Μάτια νυσταγμένα. Χείλη ξερά. Κορμιά κατάκοπα. Ο Ταγματάρχης Αλέξανδρος Μανιάτης κραυγάζει: ‘‘ Ηθικό; ’’
Η απάντηση μία. Υπόκωφη και μακρόσυρτη: ‘‘ Ακμαιότατο! ’’

Σε λιγότερο από μια ώρα η 31 Μοίρα Καταδρομών αναλάμβανε τη νέα αποστολή της εν καιρώ υποτιθέμενης εκεχειρίας.

Η Επιχείρηση διδάσκεται στη Ανωτάτη Στρατιωτική σχολή του Ισραήλ τμήμα Επιδρομών …Ώς η καλύτερη επιχείρηση καταδρομών στον Κόσμο
Στην επιχείρηση πήρε μέρος η 31η Μοίρα Καταδρομών με τους λόχους 11, 12, 13. Ενώ οι Μοίρες, η 32η θα ενεργούσε για να καταλάβει τη δυτική κορυφή του υψώματος Άσπρη Μούττη, η 33η θα ενεργούσε στα Πετρομούθια, ενώ η 34η θα ενεργούσε στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, για την κατάληψη του υψώματος 296, νοτιοανατολικά του χωριού Αγύρτα. Ο αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης ήταν το ύψωμα Κοτζά Kαγιά, άνωθεν του χωριού Αγύρτα και νότια του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα διακόπτοντας την κύρια οδική αρτηρία Λευκωσίας – Κυρηνείας, προκειμένου να τεθεί υπό έλεγχο και να εξαλειφθεί το στρατηγικής σημασίας έρεισμα που είχαν δημιουργήσει οι Τουρκοκύπριοι στην συγκεκριμένη διάβαση (διάβαση Αγύρτας).[2]
Οι καταδρομείς διασχίζουν τη χαράδρα του Αγίου Ιλαρίωνα μέσω του δάσους της Αγύρτας και μετά από 4ώρη πορεία σε δύσβατη περιοχή, αποφεύγοντας τις εχθρικές περιπόλους και τα πυροβολεία φτάνουν στο εχθρικό στρατόπεδο και πέρνουν θέσεις μάχης γύρω από αυτό. Πριν την κρούση των καταδρομών, ο λόχος Διοικητικής Μέριμνας της 31ης Μοίρας εκτόξευε πυρά πυροβολικού στις εχθρικές θέσεις δημιουργώντας έτσι αντιπερισπασμό στις υπό διείσδυσεως δυνάμεις των καταδρομών. Η ώρα κρούσης ( Κ ) είχε οριστεί στις 23:00 μμ. όπου οι λόχοι της 31ης Μοίρας εφορμούν αιφνιδιαστικώς καταλαμβάνοντας τον τουρκικό στρατόπεδο χωρίς καμία απώλεια. Η λήξις της επιχείρησης της καταλήψεως του στρατοπέδου γίνεται με πυροδότηση κόκκινης φωτοβολίδας. Η τελική διαταγή αναφέρει ότι οι καταδρομείς πρέπει κρατήσουν το ύψωμα εως ότου παραληφθεί από μονάδα πεζικού.[3]
Αξίζει να αναφερθεί ότι μέχρι της 05:00 πμ. η μοίρα δέχονταν συνεχείς αντεπιθέσεις από τους Τούρκους. Διατάσσεται να υποχωρήσει συγκροτημένα, παγιδεύοντας το στρατόπεδο με εκρηκτικά αφού η μονάδα πεζικού που θα παραλάμβανε το ύψωμα αδυνατούσε να εκτελέσει την αποστολή της.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Μάκη Οικονομίδη βετεράνο και πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Έφεδρων Καταδρομέων η Μάχη του Κοτζά Καγιά διδάσκεται στην Στρατιωτική Σχολή του Ισραήλ ως μία από τις καλύτερες επιχειρήσεις στο κόσμο.

Η κηδεία των λειψάνων του καταδρομέα της 31 Μοίρας Καταδρομών Κωνσταντίνου Κανέζου από το Συριανοχώρι Μόρφου, που έπεσε ευρισκόμενος σε διατεταγμένη υπηρεσία τη 15η Ιουλίου 1974, τελέστηκε από τον Ι.Ν. Σωτήρος, συνοικισμού Ανθουπόλεως, το Σάββατο 2 Ιουλίου 2011.