Γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου, εμπορικό «τέχνασμα» ή μια ευκαιρία εορτασμού του έρωτα; Όπως και να το δεις είναι πλέον δεδομένο ότι η 14η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί σε όλο τον πλανήτη. Ποιός ήταν όμως ο Άγιος του έρωτα και πώς καθιερώθηκε ο εορτασμός του;
Στο διαδίκτυο «κυκλοφορούν» πολλές ιστορίες για το πραγματικό πρόσωπο πίσω από τον Άγιο Βαλεντίνο. Η πλέον διαδεδομένη τον θέλει να ήταν ένας Ρωμαίος ιερέας o οποίος, τον τρίτο αιώνα μ.Χ. πραγματοποιούσε μυστικούς χριστιανικούς γάμους παρά την απαγόρευση από τις αρχές. Τελικά συνελήφθη και φυλακίστηκε στο σπίτι ενός ευγενούς. Εκεί θεράπευσε την τυφλή κόρη αυτού που τον είχε αιχμαλωτίσει με αποτέλεσμα ολόκληρη η οικογένεια να ασπαστεί στον Χριστιανισμό. Όταν οι αρχές ενημερώθηκαν για τα γεγονότα τον βασάνισαν και τελικά τον εκτέλεσαν δια αποκεφαλισμού την 14η Φεβρουαρίου. Λίγο πριν εκτελεστεί έστειλε ένα γράμμα στο κορίτσι το οποίο είχε θεραπεύσει το οποίο υπέγραψε με τις λέξεις «ο Βαλεντίνος σου».
Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι ο Άγιος Βαλεντίνος ήταν ο επίσκοπος του Τέρνι (περιοχή της Ούμπριας στην κεντρική Ιταλία). Η ιστορία είναι παρόμοια. Ο επίσκοπος πραγματοποιούσε μυστικούς γάμους. Συνελήφθη, βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε στις 14 Φεβρουαρίου 269 μ.Χ.. Για τα λείψανα του συγκεκριμένου επισκόπου έχει εξελιχθεί ένα σίριαλ αιώνων και κάποιοι υποστηρίζουν ότι βρίσκονται στην χώρα μας.
Αξίζει να αναφέρουμε πάντως ότι η Ρωμαϊκή Μαρτυρολογία, ο επίσημος κατάλογος αναγνωρισμένων αγίων της Καθολικής Εκκλησίας, δίνει μόνο έναν Άγιο Βαλεντίνο για τις 14 Φεβρουαρίου: ένα μάρτυρα που πέθανε στη Βία Φλαμινία.
«Μυθικά πρόσωπα και πιο μυθική η συσχέτιση τους με τον έρωτα»
Οι ερευνητές που έχουν ασχοληθεί ενδελεχώς με το θέμα τονίζουν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν μια από τις δύο εκδοχές.
«Οι δύο πιο δημοφιλείς εκδοχές για το ποιος ήταν ο Άγιος Βαλεντίνος είναι τόσο παρόμοιες που σου προκαλεί υποψίες» αναφέρει ο καθηγητής θρησκευτικών σπουδών, Μπρους Φορμπς.
Το όνομα Βαλεντίνος ήταν πολύ διαδεδομένο στην αρχαία Ρώμη και υπάρχουν τουλάχιστον 50 διαφορετικές ιστορίες με αγίους που ονομάζονται έτσι. Ο Φορμπς τονίζει ότι οι πρώτες αναφορές για τους Βαλεντίνους, οι οποίοι εκτελέστηκαν την 14η Φεβρουαρίου, γράφτηκαν περίπου στις αρχές του 6ου αιώνα μ.Χ. «Έχουν πολλά κοινά και η βασική ιστορία είναι ουσιαστικά ίδια» λέει ο καθηγητής. Τα ιστορικά στοιχεία είναι ελάχιστα και δεν μπορεί να αποσαφηνιστεί αν η ιστορία ξεκίνησε από ένα πρόσωπο και μέσα στα χρόνια έγιναν δύο ή αν οι βιογράφοι του ενός δανείστηκαν λεπτομέρειες από τη ζωή του άλλου. Ουσιαστικά κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν το πρόσωπο ή τα πρόσωπα υπήρξαν πραγματικά.
«Θεωρώ ότι είναι και τα δύο μυθικά πρόσωπα όμως ακόμα πιο μυθική είναι η συσχέτιση τους με τον έρωτα» αναφέρει ο καθηγητής μεσαιωνικής και αναγεννησιακής λογοτεχνίας, Χένρι Κέλι. Είτε ιερέας, είτε επίσκοπος ο Βαλεντινος και η ιστορία του δεν έχουν σχέση με τον έρωτα. Είναι μια τυπική ιστορία Αγίου που έκανε θαύματα και μαρτύρησε.
Η.. απάντηση στη Λουπερκάλια;
Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι είναι πιθανό η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου να ήταν μια προσπάθεια των Χριστιανών να αντικαταστήσουν τη ρωμαϊκή Λουπερκάλια που εορταζόταν την 15η Φεβρουαρίου. Κάποιες σύγχρονες αναφορές παρουσιάζουν την Λουπερκάλια ως μια ερωτική γιορτή όπου οι γυναίκες έγραφαν τα ονόματα του αγαπημένου τους σε κομμάτια από πηλό και τα έβαζαν σε ένα βάζο. Οι άντρες τραβούσαν έναν «κλήρο» και ζευγάρωναν με την γυναίκα που τους τύχαινε.
Σε παλαιότερα όμως κείμενα αυτό το ερωτικό παιχνίδι δεν επιβεβαιώνεται. Τονίζουν πώς το μοναδικό αξιοπερίεργο, για τα σημερινά δεδομένα, έθιμο κατά τη Λουπερκάλια ήταν οι γυμνοί νεαροί άντρες που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και χτυπούσαν όποιον έβρισκαν μπροστά τους με κομμάτια από δέρμα κατσίκα. Τα κορίτσια θεωρούσαν πως αν τα χτυπήσουν με το συγκεκριμένο δέρμα θα έχουν πιο εύκολη σύλληψη, εγκυμοσύνη και γέννα.
Τζέφρι Τσόσερ ο… πατέρας της γιορτής
Το δεδομένο είναι ότι η Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου σχετίστηκε με τον έρωτα στον Μεσαίωνα λόγω του Άγγλου ποιητή Τζέφρι Τσόσερ. «Με τρελαίνει που κυκλοφορεί ακόμα αυτή η ιστορία για τη Ρώμη όταν μέχρι την εμφάνιση του Τσόσερ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ότι οι άνθρωποι έκαναν κάτι ιδιαίτερο και ερωτικό την 14η Φεβρουαρίου» αναφέρει ο Φορμπς.
Ουσιαστικά ήταν ο Άγγλος ποιητής που δημιούργησε τη Γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Κάπου μεταξύ 1370 και 1380 μ.Χ. έγραψε ένα ποίημα με τον τίτλο «Κοινοβούλιο Πουλιών». Εκεί περιείχε τον στίχο: Για αυτό ήταν η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου, όταν κάθε πουλί πηγαίνει εκεί για να διαλέξει τον σύντροφο του».
Ήταν μια εποχή κατά την οποία στην Ευρώπη διαμορφωνόταν ένα συγκεκριμένο ρομαντικό κλίμα. Ο Τσόσερ και άλλοι ποιητές και συγγραφείς έγραφαν για έρωτες μεταξύ ιπποτών και κυριών αριστοκρατικής καταγωγής. Έρωτες που είτε δεν μπορούσαν να εκπληρωθούν, είτε αντιμετώπιζαν μια σειρά εμποδίων.
Στις αρχές του 1400 πολλοί ποιητές, εμπνευσμένοι από τον Τσόσερ, άρχισαν να γράφουν ερωτικά ποιήματα τα οποία ονομάστηκαν “Βαλεντίνοι”. Τότε άρχισε να συσχετίζεται ο έρωτας με τον Άγιο Βαλεντίνο.
Ο καθηγητής Χένρι Κέλι όμως υποστηρίζει ότι ο Τσόσερ όταν έγραφε για την εποχή που τα πουλιά επιλέγουν σύντροφο δεν σκεφτόταν την 14η Φεβρουαρίου αλλά την 3η Μαΐου. Τότε εορτάζεται ένας άλλος Άγιος Βαλεντίνος. Σύμφωνα με τον Κέλι ο Τσόσερ ήθελε να υμνήσει τον αρραβώνα του βασιλιά Ριχάρδου Β’ με την Άννα της Βοημίας και χρησιμοποίησε την ημέρα του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου της Γένοβας. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες όμως επικράτησε η 14η Φεβρουαρίου την οποία γιορτάζουμε και στις μέρες μας. Η ανταλλαγή καρτών και δώρων τη συγκεκριμένη μέρα είναι πλέον ένα φαινόμενο αιώνων.
Η Γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου στην Ελλάδα
Στην χώρα μας η Γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου άρχισε να εμφανίζεται περίπου στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Ουσιαστικά όμως καθιερώθηκε στα 90s. Η εκκλησία μας δεν έχει στο εορτολόγιο της Άγιο Βαλεντίνο (η ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει και τον εορτάζει στις 7 Ιουλίου).
Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος επιχείρησε να δημιουργήσει μια «ελληνική» γιορτή των ερωτευμένων. Πρότειναν να εορτάζει ο έρωτας στις 13 Φεβρουαρίου, που η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη των Αγίων Ακύλα και Πρισκίλλης.
Ο Ακύλας και η αγαπημένη του Πρίσκιλλα ήταν σκηνοποιοί και ασπάστηκαν τον χριστιανισμό κατά πάσα πιθανότατα όταν κατέφυγαν από τη Ρώμη στην Κόρινθο τον 1ο αιώνα μ.Χ. για ν’ αποφύγουν τους διωγμούς του αυτοκράτορα Κλαύδιου. Εκεί γνώρισαν τον Απόστολο Παύλο, ο οποίος μάλιστα τους μνημονεύει σε τρεις επιστολές του, και τον ακολούθησαν στην Έφεσο ως συνοδοί. Η παράδοση αναφέρει ότι ο Ακύλας έγινε επίσκοπος Ηρακλείας και μαρτύρησε για την πίστη του μαζί με τη σύζυγό του, ενώ κατ’ άλλους ερευνητές κοιμήθηκαν ειρηνικά. Η πρόταση του αρχιεπισκόπου δεν βρήκε ανταπόκριση στο κοινό και τον εμπορικό κόσμο.
Στην Κρήτη έγινε επίσης μια προσπάθεια να εορτάζεται ως ημέρα των ερωτευμένων η 3η Ιουλίου, ημερομηνία που τιμάται ο Άγιος Υάκινθος ο οποίος μαρτύρησε επί αυτοκράτορα Τραϊανού (το 98 μ.Χ.) σε ηλικία 20 χρόνων. Δεν βρήκε ούτε αυτή υποστηρικτές.
