Σύμφωνα με τη λαϊκή σοφία, οι θεατές αναζητούν «φευγάτες» ταινίες όταν η εποχή είναι ταραγμένη. Μια αιφνιδιαστική, ωστόσο, νέα είσοδος στην πλατφόρμα ενοικίασης του αγγλικού iTunes δείχνει το αντίθετο. Ανάμεσα σε άλλες ταινίες βρίσκεται και μία που γυρίστηκε πριν από εννιά χρόνια περιγράφοντας όσα συμβαίνουν στην ανθρωπότητα με τρόπο τρομακτικότερο από τον «Joker» και το «Downton Abbey» μαζί. Καθώς ο κορωνοϊός επεκτείνεται, οι ενοικιάσεις του θρίλερ «Contagion» (2011) του Στίβεν Σόντερμπεργκ ανεβάζουν συνεχώς την ταινία στο Top 10. Το φιλμ, στο οποίο πρωταγωνιστεί η Γκουίνεθ Πάλτροου και αφορά εναν θανατηφόρο ιό με πιθανότητες να πλήξει τον παγκόσμιο πληθυσμό, έχει γίνει – κυριολεκτικά – viral.
Οι χρήστες του Twitter κάνουν λίγο – πολύ παρόμοιες αναρτήσεις πάνω σε ένα κοινό μοτίβο: «Το σκέφτομαι μόνο εγώ ή το “Contagion” προέβλεψε τον ιό»; Είχα χάσει την ταινία όταν προβλήθηκε στην εποχή της και τυχαίνει να φοβάμαι την πνευμονία, οπότε την παρακολούθησα την περασμένη εβδομάδα. Η αλήθεια είναι ότι περιέχει πολλές ομοιότητες, ώστε να ισχυριστεί κανείς ότι η ζωή αντιγράφει… εντάξει, όχι ακριβώς την τέχνη, αλλά ένα εξαιρετικό B-movie. Τόσο στην κινηματογραφική όσο και στην πραγματική συνθήκη, το ξέσπασμα του ιού εντοπίζεται στην Κίνα, ενώ και στις δύο περιπτώσεις εμπλέκονται νυχτερίδες. Οπως εξηγεί μία γιατρός (Τζένιφερ Ελ) στο Κέντρο για τον Ελεγχο Λοιμωδών της ταινίας: «Κάπου στον κόσμο το λάθος γουρούνι συνάντησε τη λάθος νυχτερίδα».
Στη συνέχεια, ο ιός μεταδίδεται από το ένα ζώο στο άλλο και από εκεί σε έναν αρχιμάγειρα, ο οποίος ακουμπάει την Μπεθ (Γκουίνεθ Πάλτροου) χωρίς να πλύνει τα χέρια του. Η τελευταία επιστρέφει με αεροπλάνο στο σπίτι και τον σύζυγό της, αφού πρώτα τον απατά με τον πρώην σύντροφό της. Ας πούμε ότι για τη συμβατική ηθική μιας κινηματογραφικής ταινίας παίρνει εκείνο που της αξίζει, όταν υποκύπτει λίγο αργότερα στα συμπτώματα.
Δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής επίσημα στοιχεία για την προέλευση των θεατών του «Contagion» σε διαφορετικές χώρες ή ηπείρους, αλλά πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι το παρακολουθούν για να πάρουν ιδέες σχετικά με το «τι κάνουμε, σε περίπτωση που…» ο ιός χτυπήσει την πόρτα. Ή, τουλάχιστον, σχετικά με το «τι να περιμένουμε όταν περιμένουμε μια επιδημία».
Καθώς το streaming ταινιών είναι φαινόμενο του πρόσφατου παρελθόντος, είναι δύσκολο να πει κανείς εάν υπήρξε κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν – εάν, δηλαδή, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι ενοικιάσεις παλιότερων ταινιών κατά τη διάρκεια παρόμοιων απρόβλεπτων γεγονότων. Πιθανότατα στη δεκαετία του 1990 να υπήρξε μανία ενοικιάσεων στην αλυσίδα «Blockbuster» για τις βιντεοκασέτες της ταινίας «Ξέσπασμα», ένα «δεύτερο» αλλά πάντως επαρκές προϊόν του είδους, στο οποίο ο Ντάστιν Χόφμαν και ο Κέβιν Σπέισι κυνηγούν τον θανατηφόρο ιό. Είναι μάλιστα περίεργο όταν σκέφτεσαι ότι εν μέσω θριάμβου στην εποχή #MeToo, πολλοί θεωρούν τον Χόφμαν και τον Σπέισι το ίδιο δυσάρεστους όσο και μια θανάσιμη επιδημία.
Πρόβλεψη κατά λάθος
Η πλησιέστερη αναλογία με τις επιπτώσεις του «Contagion» θα ήταν ο θάνατος ενός διασήμου, κάτι που θα δημιουργούσε καινούργιο ενδιαφέρον για τις εν πολλοίς άγνωστες ταινίες του. Πιο σπάνιες, πάλι, είναι οι περιπτώσεις όπου οι ταινίες κάνουν προβλέψεις κατά λάθος ή καλλιεργούν ακουσίως ορισμένες θεωρίες συνωμοσίας για το μέλλον. Οι κακοί στο «Ενα σκληρό φιλί για καληνύχτα», από τα καλύτερα φιλμ της δεκαετίας του 1990, αποδεικνύεται ότι είναι αμερικανοί αξιωματούχοι, οι οποίοι σχεδιάζουν μια τρομοκρατική επίθεση για να κατηγορήσουν «τους μουσουλμάνους» και να αποσπάσουν αύξηση στον προϋπολογισμό της υπηρεσίας τους (αναφέρουν ακόμη και την επίθεση με βόμβα στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου το 1993). Το θρίλερ «Πολιορκία» του Εντουαρντ Ζούικ, με υπόθεση για την τρομοκρατία, γυρίστηκε το 1998, αλλά έμοιαζε τόσο οικείο μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 που το Πεντάγωνο διοργάνωσε τριήμερο συνέδριο με σεναριογράφους και παραγωγούς του Χόλιγουντ. Σε αυτό έριξαν όλοι ιδέες για περιπτώσεις του «χειρότερου σεναρίου» ώστε να πάρουν προληπτικά μέτρα για μελλοντικές τρομοκρατικές επιθέσεις.
Αλλά είναι πιο πολλές οι φορές που ο κινηματογράφος κεφαλαιοποιεί τον φόβο ή τη νεύρωση που υπάρχει στους ανθρώπους. Το ατύχημα σε πυρηνικό εργοστάσιο που περιγράφεται στο θρίλερ του 1978 «Το σύνδρομο της Κίνας», όπου πρωταγωνιστούν η Τζέιν Φόντα και ο Μάικλ Ντάγκλας, βασιζόταν σε αναφορές για τη λειτουργία στον πυρηνικό σταθμό Ντρέσντεν του Ιλινόις στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Από μία ευνοϊκή συγκυρία, βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες λίγες ημέρες πριν συμβεί το πραγματικό ατύχημα στο Three Mile Island. Οσα χρήματα και να ξοδέψει κανείς τέτοια διαφήμιση δεν μπορεί να εξασφαλίσει. Κι αυτή μπορεί να είναι η μόνη θετική όψη στα γεγονότα. Μία επιδημία με παγκόσμιες διαστάσεις είναι τρόμος για την ανθρωπότητα. Και δεν σημαίνει πολλά για τους ανθρώπους που είχαν καταφέρει να εξασφαλίσουν πνευματικά δικαιώματα επειδή έχουν δουλέψει για το «Πέρασμα της Κασσάνδρας», το «Ανδρομέδα: αποστολή άκρως απόρρητη» (1971), την «Πανδημία» (2009) και το «Contracted» (2009).
