Η γρίπη βρίσκεται, πλέον, στο ζενίθ της και, σύμφωνα με το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), φέτος κυριαρχεί το στέλεχος που είναι γνωστό ως H1N1.
Πρόκειται για το ίδιο στέλεχος του ιού της γρίπης που σκότωσε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ανθρώπους και μόλυνε περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού πριν από έναν αιώνα, μεταξύ του 1918 και του 1920!
“Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ασθένειας από γρίπη φέτος, τα περισταικά αφορούν μόλυνση από το στέλεχος H1N1”, δήλωσε η Kristen Nordlund, εκπρόσωπος του CDC, και πρόσθεσε ότι “τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες οι ιοί γρίπης από το στέλεχος H3N2 ήταν πιο συνηθισμένοι στο νοτιοανατολικό τμήμα των ΗΠΑ”.
Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς εάν ο H1N1 θα μολύνει την πλειοψηφία των ατόμων που θα ασθενήσουν με γρίπη φέτος, αλλά, αν το κάνει, αξίζει να αναρωτηθεί: Θα μπορούσε να αποδειχτεί τόσο θανατηφόρος όσο ήταν το 1918;
Η σύντομη απάντηση είναι όχι λόγω συγκεκριμένων βιολογικών λόγων. Πρώτον, η Nordlund είπε ότι “οι ιοί της γρίπης αλλάζουν διαρκώς”, που είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους υπάρχει ένα νέο αντιγριπικό εμβόλιο κάθε χρόνο. Με άλλα λόγια, το στέλεχος H1N1 πριν από 100 χρόνια δεν έχει ακριβώς το ίδιο RNA με το σημερινό στέλεχος H1N1.
Όπως εξηγεί το CDC, οι ιοί της γρίπης μπορούν να αλλάξουν με δύο διαφορετικούς τρόπους, με διαφορετικές συνέπειες για την μολυσματικότητά τους. Πρώτον, υπάρχει το φαινόμενο “αντιγονική ολίσθηση” (antigenic drift), κάτι που συμβαίνει στα γονίδια του ιού με την πάροδο του χρόνου καθώς αναπαράγεται ο ιός. Καθώς ένας συγκεκριμένος ιός εξαπλώνεται σε όλο το σώμα, οι μεταλλάξεις του αναπτύσσονται αργά – δηλαδή κάποιος που έχει αντισώματα κατά συγκεκριμένου στελέχους είναι πιθανό να δει ότι το ανοσοποιητικό του σύστημα δεν αναγνωρίζει τις νεότερες μεταλλάξεις από αυτό το στέλεχος, με αποτέλεσμα να αρρωστήσει ξανά από το ίδιο στέλεχος.
Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο μεταβάλλεται ο ιός της γρίπης ονομάζεται “αντιγονική μεταβολή” (antigenic shift). Ενώ η αντιγονική ολίσθηση εξελίσσεται σταδιακά, η αντιγονική μεταβολή είναι ξαφνική και περιλαμβάνει δύο στελέχη που συγχωνεύουν το γενετικό τους υλικό, δημιουργώντας ξαφνικά ένα νέο στέλεχος. Οι αντιγονικές μεταβολές μπορεί να οδηγήσουν σε μια πανδημία, επειδή οι άνθρωποι έχουν περιορισμένη προστασία από τα γονίδια του νέου ιού. Την άνοιξη του 2009, σύμφωνα με το CDC, συνέβη μια τέτοια μεταβολή με ένα στέλεχος του ιού H1N1 της γρίπης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το στέλεχος H1N1 του 1918 έχει υποστεί και τα δύο είδη αλλαγής τα τελευταία 100 χρόνια, ένας ιός H1N1 που μοιάζει με εκείνον του 1918 δεν θα “ταιριάζει στα τρέχοντα κριτήρια για ένα νέο στέλεχος πανδημίας”, δηλώνει το CDC.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι το τρέχον εμβόλιο γρίπης τριών συστατικών περιλαμβάνει προστασία έναντι του ιού τύπου H1N1. Έτσι, μια μεγάλη έξαρση όπως εκείνη στις αρχές του 20ού αιώνα είναι πρακτικά απίθανη. Εάν, στην πολύ σπάνια περίπτωση, έχει εξαπλωθεί ένας ιός H1N1 τύπου 1918, υπάρχουν μερικά αντιιικά φάρμακα που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά ενάντια σε αυτό: η ριμανταδίνη και η οσελταμιβίρη. Επίσης, η νοσοκομειακή περίθαλψη έχει βελτιωθεί πάρα πολύ σε σχέση με το 1918.
Μετά από σχετική έρευνα, το CDC διαπίστωσε ότι το στέλεχος Η1Ν1 του 1918 ήταν “πολύ διαφορετικό σε σχέση με τους σύγχρονους ιούς της γρίπης H1N1”. Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science το 2005, “ο ιός πανδημίας του 1918 είχε την ικανότητα να αναδιπλασιαστεί εν απουσία θρυψίνης, προκάλεσε θάνατο σε ποντικούς και εμβρυοποιημένα αυγά κότας και παρουσίασε φαινότυπο υψηλής ανάπτυξης σε ανθρώπινα βρογχικά επιθηλιακά κύτταρα”.
Παρά την ύπαρξη αλληλουχίας, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα σχετικά με το στέλεχος του 1918, όπως π.χ. από πού προήλθε.
Όσον αφορά το μέλλον, οι ερευνητές υποστηρίζουν, ότι κάθε χρόνο είναι πιθανό να πεθάνει ένας μικρός αριθμός υγιών ανθρώπων από την εποχική γρίπη, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο είναι όσοι ζουν σε υποβαθμισμένες περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε φάρμακα και ιατρική περίθαλψη.
“Σε παγκόσμιο επίπεδο, περιβαλλοντικά ζητήματα όπως το ψυχρό κλίμα, η έλλειψη συστημάτων αποχέτευσης και η έλλειψη καλής στέγασης με παροχές, όπως η κεντρική θέρμανση, είναι πιθανό να συμβάλλουν στην αύξηση της θνησιμότητας”, αναφέρουν οι ερευνητές.
Άλλοι ερευνητές είναι ακόμα πιο καθησυχαστικοί, υποστηρίζοντας ότι κανένας ιός της γρίπης δεν πρόκειται να φτάσει ποτέ ξανά σε επίπεδο πανδημίας συγκρίσιμο με αυτό που έζησε ο πλανήτης μεταξύ του 1918 και του 1920.
