Λίγες ημέρες μετά την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως τον Μάρτιο του 1821 οι Ηλείοι επαναστάτες προσπάθησαν να στερεώσουν τον Αγώνα στον χώρο της Ηλείας. Ωστόσο παρέμενε μεγάλη η απειλή των Τουρκαλβανών του Λάλα που ήδη από τις πρώτες στιγμές χτυπούσαν τους επαναστάτες. Αυτό φάνηκε πιο καθαρά την 3η Απριλίου 1821, όταν οι επαγγελματίες αυτοί πολεμιστές των Οθωμανών επιτέθηκαν στην πόλη του Πύργου που ήταν η έδρα των Επαναστατών στην κεντρική Ηλεία.
Την ημέρα εκείνη, Κυριακή των Βαΐων, έλαβε χώρα η Μάχη του Πύργου κατά την οποία 1200 εμπειροπόλεμοι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί χτύπησαν τον Πύργο για να καταπνίξουν την Επανάσταση. Την πόλη υπεράσπιζαν 670 ένοπλοι Έλληνες υπό την ηγεσία των Χαραλάμπη Βιλαέτη, Αλεξίου Μοσχούλα, Αναγνώστη Παπασταθόπουλου, Πάνου και Γενναίου Κολοκοτρώνη, Γιώργη και Πέτρου Μήτσου, Διάκων, Καμπασαίων και Αχόλων.
Ύστερα από σκληρή μάχη τμήμα της πόλεως καταστρέφεται από τους Τουρκαλβανούς εισβολείς (και αυτό αποτελεί το πρώτο ολοκαύτωμα της Ελληνικής Επαναστάσεως), αλλά η άμυνα αντέχει…
Η μάχη διήρκεσε 8 ώρες. Οι πολιορκητές αποκρούονται και οι αμυνόμενοι αποκτούν την πρώτη του επαφή με τα όπλα και την πολεμική πείρα. Οι απώλειες ήσαν, κατά τον Γενναίο Κολοκοτρώνη, 150 νεκροί Τουρκαλβανοί του Λάλα και 130 Έλληνες φονεύθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν. Οι περισσότεροι Ρωμιοί ως τότε μόνο με τα γεωργικά τους εργαλεία ασχολούνταν και καλούνταν, αν ήθελαν να γίνουν ελεύθεροι, να πάρουν τα όπλα και να τα βάλουν με έναν οργανωμένο Στρατό μιας Αυτοκρατορίας που όλες οι Δυτικές Δυνάμεις σέβονταν ή υπολόγιζαν ή φοβόνταν. Η μάχη αυτή είναι το πρώτο χτύπημα των Τούρκων εναντίον ελληνικής πόλεως το 1821, η πρώτη επίθεση σε αστικό χώρο!
Ακολούθησε ο ηρωικός θάνατος του Βιλαέτη και των συμπολεμιστών του στο Λαντζόι, στις 10 Μαΐου, αλλά και η ιστορική Πολιορκία και Άλωση του Λάλα τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1821.
Η Ηλεία ήταν ο ΠΡΩΤΟΣ ΝΟΜΟΣ του σημερινού Ελληνικού Κράτους που απελευθερώθηκε από άκρου εις άκρον και αυτό μας γεμίζει περηφάνια για τις θυσίες των Ηλείων προγόνων μας. Σήμερα, 200 χρόνια μετά, οφείλουμε να θυμόμαστε και να τιμάμε τους ηρωικούς πολεμιστές της Μάχης του Πύργου της 3ης Απριλίου και τους άλλους ήρωες του 1821.
Ο Σύνδεσμος Οπλιτών Νομού Ηλείας χαίρεται που η Ιερά Μητρόπολις Ηλείας και ο Δήμος Πύργου, σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Ηλείας και Σωματεία λαογραφικά, πολιτιστικά και Ιστορικής Αναβίωσης της Ηλείας, παρά τις εν γένει υγειονομικά περιοριστικές συνθήκες, τιμούν τις ιστορικές αυτές στιγμές του Έθνους μας που, μετά από μεγάλες θυσίες, προσέφεραν την Ελευθερία στον Λαό και τον Τόπο μας.
Η Ηλεία και ο Πύργος άντεξαν και κέρδισαν την Ελευθερία τους!
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΟΠΛΙΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΛΕΙΑΣ
