Στο Κέντρο Επιχειρήσεων του ΕΛΓΑ στο αεροδρόµιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης επικρατεί «πολεµική» ετοιµότητα. Τα ραντάρ εντοπίζουν τα χαλαζοφόρα νέφη σε αγροτικές περιοχές της Βόρειας και Κεντρικής Ελλάδας, και τα τρία αεροπλάνα του προγράµµατος χαλαζικής προστασίας είναι έτοιµα 24 ώρες το 24ωρο να σηκωθούν για να τα «βοµβαρδίσουν» µε σφαιρίδια ιωδιούχου αργύρου και να προστατεύσουν καλλιέργειες σε Κεντρική Μακεδονία και Θεσσαλία.
Οι άνθρωποι του Κέντρου Μετεωρολογικών Εφαρµογών (ΚΕΜΕ) του ΕΛΓΑ εργάζονται πυρετωδώς τους τελευταίους τρεις µήνες, έχοντας να αντιµετωπίσουν µια από τις πιο «δραστήριες» περιόδους αναφορικά µε τη χαλαζική δραστηριότητα. Μόνο τον Ιούνιο έγιναν επιχειρήσεις σποράς στις 14 από τις 24 πρώτες µέρες του, γεγονός που τον κατατάσσει στους πιο δραστήριους µήνες των τελευταίων ετών, µε διπλάσιο αριθµό επιχειρήσεων από τον αναµενόµενο. Οµως αυτό που προβληµάτισε πιο έντονα τους υπευθύνους του Εθνικού Προγράµµατος Χαλαζικής Προστασίας ήταν η πρωτοφανής στα χρονικά δραστηριότητα του περασµένου Απριλίου, ενός µήνα στον οποίο δεν συνηθίζονται οι χαλαζοπτώσεις. «Ενώ τον Απρίλιο υπάρχουν στατιστικά 2 ως 3 µέρες σποράς, φέτος είχαµε 10, και µάλιστα αρκετές απ’ αυτές µε αρκετές επιχειρήσεις την ηµέρα» λέει στο «Εθνος» ο διευθυντής του ΚΕΜΕ, Κυριάκος Τσιτουρίδης.
Εντολή απογείωσης
Στη βάση του ΚΕΜΕ, στο αεροδρόµιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, σταθµεύουν τα τρία αεροσκάφη που µισθώνονται για τις ανάγκες του προγράµµατος, µαζί µε τους εξειδικευµένους χειριστές, τον µετεωρολογικό και τον τηλεπικοινωνιακό εξοπλισµό.
Την εντολή για την απογείωσή τους δίνει ο µετεωρολόγος ελεγκτής ραντάρ, όταν εντοπίζει στις περιοχές προστασίας κάποια ανάπτυξη καταιγίδας µε δυναµικό να εξελιχθεί σε χαλαζοφόρα. Το αεροπλάνο προσεγγίζει την περιοχή της καταιγίδας, πετάει πάνω από το χαλαζοφόρο νέφος και αφήνει τα φυσίγγια που περιέχουν µικροκάψουλες µε ιωδιούχο άργυρο, µε διάµετρο 10 εκατοµµυριοστά του µέτρου, δηλαδή αόρατα µε γυµνό µάτι. Η αποστολή τους είναι να µειώσουν το µέγεθος του χαλαζιού που θα σχηµατιστεί και να αυξήσουν την πιθανότητα αυτό να λιώσει και να µετατραπεί σε βροχή ώσπου να φτάσει στο έδαφος. «Το πρόγραµµα βασίζεται στο µοντέλο του “αυξηµένου ανταγωνισµού”. ∆ηλαδή, µε τη διασπορά που εισάγουµε, δηµιουργούνται τεχνητοί πυρήνες πάγου, οι οποίοι ανταγωνίζονται τους φυσικούς παγοπυρήνες. Ετσι, το χαλάζι που θα δηµιουργηθεί δεν θα είναι µεγάλο σε όγκο, γιατί θα διαµοιραστεί σε µικρότερους χαλαζόκοκκους, και θα είναι λιγότερο καταστροφικό. Παράλληλα, αυξάνεται και η πιθανότητα αυτοί οι χαλαζόκοκκοι να λιώσουν και να πέσουν τελικά ως βροχή» εξηγεί στο «Εθνος» ο κ. Τσιτουρίδης.
Ο ίδιος διευκρινίζει ότι τελικός στόχος δεν είναι να εξαφανιστεί το χαλάζι, όπως λανθασµένα πιστεύουν κάποιοι, αλλά να µειωθεί. «Παλεύουµε µε ένα πολύ έντονο φυσικό φαινόµενο, που έχει µεταβλητότητα και υπάρχουν τεχνολογικοί περιορισµοί που δεν µας επιτρέπουν να είµαστε πάντα όσο αποτελεσµατικοί θα θέλαµε» επισηµαίνει. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί ο περασµένος Απρίλιος, όταν λόγω των χαµηλών θερµοκρασιών στα χαµηλά στρώµατα της ατµόσφαιρας περιορίστηκε η επιδίωξη του προγράµµατος να λιώσουν οι χαλαζόκοκκοι κατά την πτώση τους στο έδαφος.
«Το χαλάζι δηµιουργείται πάνω από το ύψος όπου η θερµοκρασία πέφτει στο µηδέν. Τον Απρίλιο αυτό συνέβαινε πολύ χαµηλά -στα 1.800 µε 2.000 πόδια- όταν για παράδειγµα χθες (σ.σ. προχθές) ήταν στα 4.400 πόδια. Η µικρή διαδροµή που είχαν να διανύσουν οι χαλαζόκοκκοι µέχρι το έδαφος δεν τους επέτρεπαν να λιώσουν» εξηγεί ο διευθυντής του ΚΕΜΕ και προσθέτει πως αυτό το γεγονός, σε συνδυασµό µε τους περιορισµούς στα επιτρεπόµενα ύψη πτήσεων των αεροσκαφών που ισχύουν για λόγους ασφαλείας, µείωσε κατά 20% -κατ’ εκτίµηση- την αποτελεσµατικότητα του προγράµµατος αυτό τον µήνα. Αυτό είχε ως επίπτωση τις καταστροφές αγροτικών καλλιεργειών και τις αποζηµιώσεις που θα κληθεί να καταβάλει ο ΕΛΓΑ.
Πάντως, η συνολική συνεισφορά του προγράµµατος δεν αµφισβητείται και η υλοποίησή του δικαιώνεται διαχρονικά από τις µετρήσεις. Σύµφωνα µε την αξιολόγηση που διενήργησε για λογαριασµό του Οργανισµού ο οµότιµος καθηγητής Μετεωρολογίας του ΑΠΘ, Θεόδωρος Καρακώστας, η ασφαλιστική αποζηµίωση που πληρώνει ο ΕΛΓΑ για ζηµιές σε αγροτικές καλλιέργειες στις περιοχές που καλύπτονται από το πρόγραµµα είναι κατά 58% µειωµένες, σε σχέση µε τις περιοχές όπου αυτό δεν εφαρµόζεται, δηλαδή ο Οργανισµός πληρώνει 42 ευρώ για κάθε 100 ευρώ που θα πλήρωνε αν δεν υπήρχε το πρόγραµµα. Η ίδια µελέτη απέδειξε, επίσης, τη σηµαντική ελάττωση των παραµέτρων του χαλαζιού, όπως η διάµετρος, η πυκνότητα και η κινητική του ενέργεια. Το Εθνικό Πρόγραµµα Χαλαζικής Προστασίας εφαρµόζεται από τις 20 Μαρτίου ως τις 30 Σεπτεµβρίου κάθε έτους στις περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας (τµήµατα των νοµών Ηµαθίας, Πέλλας, Κιλκίς, Θεσσαλονίκης και Πιερίας, συνολικής έκτασης 2.741.000 στρεµµάτων) και της Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας (τµήµατα των νοµών Καρδίτσας, Τρικάλων και Λάρισας, την αυτοτελή περιοχή του Τυρνάβου Λάρισας και µικρό τµήµα του νοµού Φθιώτιδας, συνολικής έκτασης 2.456.000 στρεµµάτων).
