Ποιος επωφελείται από τις κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο
Η επιβολή και η διαχείριση οικονομικών κυρώσεων είναι ένα παιχνίδι παραπλάνησης. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και η πολιτική συχνά “λυγίζει” τις αγορές με στρεβλές μεθόδους για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Πουθενά δεν στέκεται πιο αληθινή αυτή η διαπίστωση όσο στο παγκόσμιο παζάρι πετρελαίου του 2023.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και της Ευρώπης προσπαθούν να επιτύχουν φαινομενικά αντιφατικούς στόχους: να μειώσουν τα έσοδα από το πετρέλαιο της Ρωσίας, της Βενεζουέλας και του Ιράν, αποτρέποντας παράλληλα ένα ράλι της τιμής του πετρελαίου.
Μέχρι στιγμής φέτος, το καθεστώς κυρώσεων έχει επιτύχει τον στόχο του να βλάψει το Κρεμλίνο, μειώνοντας στο μισό τα πετρελαϊκά του έσοδα σε σχέση με έναν χρόνο πριν, με το ανομολόγητο κόστος της ενίσχυσης του Ιράν και της Βενεζουέλας. Η πορεία προς τα εμπρός, ωστόσο, είναι πιθανό να γίνει πιο “ανώμαλη”, με το αποτέλεσμα βαθιά απρόβλεπτο.
Πλαφόν
Για μήνες, η Ουάσιγκτον και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της διεκδίκησαν τη νίκη στους “ώμους” ενός νέου εργαλείου οικονομικής “πολιτείας”: πρόκειται για το λεγόμενο πλαφόν (ανώτατο όριο) τιμής του ρωσικού πετρελαίου. Πίσω στα τέλη του 2022, η ομάδα των επτά παραδοσιακών βιομηχανικών χωρών (G7) εισήγαγε μια πολιτική η οποία επέτρεπε στη Ρωσία να χρησιμοποιεί δυτικά πλοία, ναυτιλιακή ασφάλιση και χρηματοδότηση μόνον εάν πουλούσε το αργό της πετρέλαιο κάτω από τα 60 δολάρια το βαρέλι. Εκείνη την στιγμή, η Δύση παρείχε τις περισσότερες από αυτές τις αναγκαίες για τη μεταφορά του πετρελαίου υπηρεσίες -ιδίως ναυτιλιακή ασφάλιση- κι έτσι η Ρωσία θα αναγκαζόταν να πουλά το αργό της με έκπτωση, υποστήριζαν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής.
Το ρωσικό αργό πωλείται πλέον, έστω και κατ’ ελάχιστον, πάνω από το πλαφόν της G7
Η πραγματικότητα ήταν – και παραμένει – πολύ πιο περίπλοκη. Η αίσθηση της νίκης καταρρίφθηκε την περασμένη εβδομάδα, όταν η τιμή του ρωσικού αργού πετρελαίου Urals ανέβηκε πάνω από το πλαφόν των 60 δολαρίων το βαρέλι.
Το πραγματικό σήριαλ πίσω από αυτή την υπόθεση ήταν αόρατο σε όσους δίνουν σημασία μόνο στην τιμή. Ας σκεφτούμε τα ακόλουθα:
1) Από τα μέσα του περασμένου έτους, η συγκράτηση των τιμών της ενέργειας ήταν βασικός στόχος πολιτικής για τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία. Δεν είναι μόνο μια εγχώρια επιταγή, αλλά και μια διεθνής, η οποία συνδέεται με το να σταματήσει αναδυόμενες χώρες όπως η Ινδία και η Νότια Αφρική από να ευθυγραμμιστούν πλήρως με τη Ρωσία.
Ο σχεδιασμός και, ίσως το πιο σημαντικό, η επιβολή των κυρώσεων καθοδηγούνταν από την ανάγκη διατήρησης των τιμών του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα.
2) Το να πληγεί η Ρωσία έχει προτεραιότητα έναντι του Ιράν και της Βενεζουέλας – δύο άλλοι πετρελαιοπαραγωγικοί κολοσσοί που υπόκεινται επίσης σε κυρώσεις. Είναι μια περίεργη παραλλαγή του “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου” – σε αυτήν την περίπτωση, η Δύση συμπεριφέρεται σαν “ο φίλος του εχθρού μου είναι φίλος μου”. Περίεργο! Η Ουάσιγκτον κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επίτευξη του στόχου της να βλάψει τη Ρωσία λόγω της εισβολής της στην Ουκρανία το 2022 απαιτούσε να αποδεχθεί να βοηθήσει έμμεσα το Ιράν και τη Βενεζουέλα.
“Κλείσε τα μάτια”
Ως αποτέλεσμα, η παραγωγή ιρανικού πετρελαίου έχει εκτιναχθεί σε υψηλό πενταετίας, καθιστώντας το τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή πρόσθετου εφοδιασμού της παγκόσμιας αγοράς το 2023, πίσω μόνο από τη βιομηχανία σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ. Σωστά διαβάσατε: η Τεχεράνη θα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή νέου πετρελαίου φέτος – ενώ επίσημα υπόκειται σε κυρώσεις. Επισήμως, η Ουάσιγκτον λέει ότι εφαρμόζει την παραδοσιακή πολιτική της για το Ιράν. Στην πραγματικότητα, κλείνει τα μάτια στις αυξανόμενες αποστολές φορτίων από το Ιράν, κυρίως προς την Κίνα.
Ποιες κυρώσεις; Η ιρανική παραγωγή αργού βρίσκεται σε υψηλό πενταετίας
3) Η αύξηση των ροών πετρελαίου από το Ιράν είχε δύο σημαντικές συνέπειες. Πρώτον, χαλάρωσε τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, ωθώντας τις τιμές προς τα κάτω, κάτι που με τη σειρά του κατέστησε δυνατό το ανώτατο όριο τιμών της G7 για τη Ρωσία. Δεύτερον, απελευθέρωσε σημαντικό αριθμό δεξαμενόπλοιων που μέχρι τότε λειτουργούσαν ως πλωτές εγκαταστάσεις αποθήκευσης για την Τεχεράνη. Αυτά τα πλοία βοήθησαν τη Ρωσία να μεταφέρει το πετρέλαιο που είχε τιμή πάνω από τα 60 δολάρια το βαρέλι. Τρίτον, το Ιράν έστειλε μέρος του πετρελαίου του στη Βενεζουέλα, όπου λειτούργησε ως αραιωτικό για το βαρύ αργό πετρέλαιο της Λατινικής Αμερικής. Αυτό, με τη σειρά του, βοήθησε τη Βενεζουέλα να αυξήσει τη δική της παραγωγή.
4) Η επιβολή της τήρησης των κυρώσεων ήταν ανύπαρκτη. Το ανώτατο όριο τιμής, για παράδειγμα, βασίζεται στην αυτοβεβαίωση. Ρωτήστε οποιονδήποτε στη βιομηχανία πετρελαίου αν πιστεύει σε αυτές τις δηλώσεις και θα λάβετε μερικά πολύ πονηρά χαμόγελα. Μην ρωτάτε, μην το πείτε και συνεχίστε να στέλνετε, να ασφαλίζετε και να χρηματοδοτείτε ρωσικό πετρέλαιο.
5) Όλοι γνωρίζουν ότι οι μεσάζοντες που εμπλέκονται στο εμπόριο ρωσικού πετρελαίου βγάζουν μια περιουσία, συλλέγοντας τη διαφορά τιμής μεταξύ του κόστους ενός βαρελιού στα ρωσικά λιμάνια και αντίστοιχα σε ένα λιμάνι στην Ινδία ή την Κίνα. Η διαφορά τιμής έχει φτάσει, κατά καιρούς, στα 20 δολάρια το βαρέλι, και μοιράζεται μεταξύ των traders και των ναυτιλιακών εταιρειών. Ποιος ωφελείται από αυτό το έπαθλο; Οι δυτικοί φορείς χάραξης πολιτικής ισχυρίζονται σε μεγάλο βαθμό ότι δεν το γνωρίζουν. Ωστόσο η λογική και οι ενδείξεις δείχνουν προς τη Ρωσία, είτε πρόκειται επίσημα για το Κρεμλίνο είτε για ολιγάρχες.
Τετραγωνισμός του κύκλου
Οδεύοντας προς τον χειμώνα του 2024, η διατήρηση των τιμών του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα θα γίνει πιο δύσκολη. Η Ρωσία πουλάει σήμερα το αργό της από 60 έως 75 δολάρια το βαρέλι, ανάλογα με τον τύπο του. Η Δύση δε θα μπορέσει να βασιστεί στην αύξηση της παραγωγής του Ιράν και της Βενεζουέλας για να μαλακώσει την αγορά. Καθώς η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία μειώνουν την παραγωγή τους, οι τιμές θα αυξηθούν περαιτέρω.
Τον τελευταίο χρόνο, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της επιχείρησαν την εκδοχή της ενεργειακής πολιτικής του τετραγωνισμού του κύκλου. Σύντομα θα συνειδητοποιούσαν ότι όσο σκληρά κι αν προσπαθούν, ένας κύκλος είναι πάντα κύκλος. Και οι κυρώσεις στο πετρέλαιο πάντα βλάπτουν όλες τις πλευρές – παραγωγούς και καταναλωτές.
