Ο Ζοσέπ, ένας 48χρονος δάσκαλος, δεν μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του καθώς κοιτάζει την παραλία Πλάτγια ντ’ Άρο. «Όταν ήμουν μικρός, ερχόμουν εδώ για να παίξω και να κάνω μπάνιο… Η παραλία τότε ήταν διπλάσια», αναπολεί.
Στο παραθαλάσσιο θέρετρο της Κόστα Μπράβα στην Καταλονία, η κοινότητα συμφωνεί ότι η παραλία συρρικνώνεται συνεχώς εδώ και πολλές δεκαετίες. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα δεδομένα που να το αποδεικνύουν, οι κάτοικοι είναι πεπεισμένοι για αυτή την τάση.
Το φαινόμενο της «παραλιακής αποδυνάμωσης» δεν περιορίζεται μόνο στην Πλάτγια ντ’ Άρο. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι ακτές χτίζονται ακριβώς μέχρι την άκρη της θάλασσας, εμποδίζοντας τη φυσική μετακίνηση της παραλίας προς τα ενδότερα. Σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν κτίσματα κοντά στη θάλασσα, οι παραλίες μπορούν να προσαρμοστούν και να μετακινηθούν με φυσικό τρόπο. Ωστόσο, αυτό είναι αδύνατον όταν οι ανθρώπινες κατασκευές βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με το νερό.
«Οι παραλίες που παραμένουν ανέγγιχτες μπορούν να προσαρμοστούν πολύ εύκολα στην κλιματική αλλαγή, μιας και είναι σε θέση να… αποτραβηχτούν και να ανυψωθούν, όταν ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας», εξηγεί η Φρανσέσκα Ρίμπας από το Πανεπιστήμιο Politècnica de Catalunya στη Βαρκελώνη. Όταν όμως η παραλία δεν μπορεί να μετακινηθεί επειδή έχει πάνω της τόνους τσιμέντου, τότε απλώς εξαφανίζεται.
Οι αμμόλοφοι των παραλιών μετατρέπονται σε παραλιακούς πεζοδρόμους – και αυτό αποτελεί μεγάλο πρόβλημα κατά την ειδικό, επειδή έτσι περιορίζεται η δυνατότητα των παραλιών να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, με αποτέλεσμα πέραν των άλλων να μεγαλώνει και ο κίνδυνος πλημμύρας.
Η κατάσταση των παραλιών σε πολλές χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία, η Βραζιλία και η Αυστραλία, είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το πρόβλημα αυτό, με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Climate Change να προειδοποιεί ότι μέχρι το τέλος του αιώνα μπορεί να έχει χαθεί το 50% των αμμουδερών παραλιών παγκοσμίως.
Σύμφωνα με την ερευνήτρια Ρίμπας, οι διεθνείς μελέτες που βασίζονται σε δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν ότι από το 1984 έως το 2015, το 25% των παραλιών του πλανήτη έχει υποστεί διάβρωση. Επιπλέον, το Χαρτογραφικό και Γεωλογικό Ινστιτούτο της Καταλονίας (ICGC) έχει διαπιστώσει ότι από το 1956 έως το 2019, το 65% των παραλιών στην Καταλονία (319 από τις συνολικά 489) έχει συρρικνωθεί σημαντικά.
«Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι το Μονγκάτ, η παραλία του οποίου έχει χάσει το 90% της άμμου της», επισημαίνει η Greenpeace. Έπειτα από μία μεγάλη καταιγίδα την άνοιξη η κατάσταση ήταν τόσο άσχημη, ώστε η πόλη της Καταλονίας εξέτασε ακόμη και το ενδεχόμενο να ακυρώσει τη θερινή σεζόν. «Δεν είχαμε πια χώρο ούτε για την καρέκλα του ναυαγοσώστη», δήλωσε προσφάτως η Τάνια Γκονζάλες, δημοτική σύμβουλος για το περιβάλλον, στην εφημερίδα El Periódico.
Σήμερα η παραλία είναι μία λωρίδα πλάτους δύο μέτρων – παρ’ ότι πριν από δέκα χρόνια είχε ακόμη 50 μέτρα πλάτος. «Αναγκαστήκαμε να κλείσουμε όλα τα beach bars», λέει ο δήμαρχος Αντρέου Αμπσίλ.
Η διάβρωση των ακτών έχει ανησυχητικές επιπτώσεις. Όπως και στην υπόλοιπη Ισπανία, έτσι και στην Καταλονία ο τουρισμός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων – και η τουριστική βιομηχανία είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις παραλίες. Την ίδια στιγμή κινδυνεύει και ένα «υπερπολύτιμο οικοσύστημα», υπογραμμίζει η Ρίμπας, προσθέτοντας πως «οι παραλίες είναι και οι καλύτεροι προστάτες από τις καταιγίδες». Εάν η παραλία μίας πόλης πάψει απλώς να υπάρχει, «τότε οι καταιγίδες θα έχουν πολύ πιο καταστροφικές συνέπειες».
Πολλοί Ισπανοί αρνούνται να παρακολουθούν τις παραλίες τους να πεθαίνουν με σταυρωμένα τα χέρια. Έτσι, κινητοποιούνται και οργανώνουν δράσεις ενημέρωσης και διαμαρτυρίας, ώστε να ευαισθητοποιήσουν και άλλους συμπολίτες τους – τον Αύγουστο η οργάνωση SOS Costa Brava ανέβασε για παράδειγμα μία παράσταση σε ένα ανοιχτό θέατρο κοντά στην Πλάτγια ντ’ Άρο με θέμα τις οικολογικές επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης οικοδόμησης κτηρίων. Σε πολλές περιοχές της Ισπανίας το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο αυστηροποιείται – αν και ενίοτε οι κατασκευές συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό, ακόμη και παράνομα.
Ο Πάουλ Μπος, αντιπρόεδρος της SOS Costa Brava, τονίζει σε συνέντευξή του με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων πως ο αδιάκοπος αγώνας έχει αποδώσει ήδη καρπούς. «Χάρη στις προσπάθειές μας εγκρίθηκε ένα αστικό σχέδιο για την Καταλονία, το οποίο προστατεύει διάφορες φυσικές περιοχές που επρόκειτο να καταστραφούν». Την ίδια στιγμή όμως σχεδιάζεται και η κατασκευή συνολικά 40.000 νέων διαμερισμάτων και ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων σε 22 δήμους της Κόστα Μπράβα, «κάτι που θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για την ακτογραμμή και τη θάλασσα».
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος της αριστερής κυβέρνησης στη Μαδρίτη, το οποίο είναι αρμόδιο για την προστασία των ακτών, μεριμνά για την υλοποίηση δεκάδων έργων συνολικών επενδύσεων ύψους 250 εκατομμυρίων ευρώ. Υπό τον φόβο της απώλειας μέρους των δημοσίων εσόδων όμως οι περιφερειακές αρχές συχνά είτε παρεμποδίζουν είτε καθυστερούν την υλοποίηση των έργων.
Τι λύσεις υπάρχουν; Μέχρι στιγμής οι αρχές προσπάθησαν να φέρουν άμμο από τη Σαχάρα και να τη ρίξουν σε ορισμένες ακτές – μία λύση που φαίνεται όμως τόσο κοστοβόρα όσο και μη βιώσιμη. Η ανέγερση προστατευτικών δομών, όπως είναι για παράδειγμα οι κυματοθραύστες, βοηθούν από την άλλη πλευρά μόνο βραχυπρόθεσμα.
Με πληροφορίες από: Deutsche Welle
