Μπροστά σε ένα σοβαρό δίλλημα βρίσκεται η Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με την παράνομη λειτουργία των ηλεκτροπαραγωγών σταθμών της ΑΗΚ στο Βασιλικό και στη Δεκέλεια, λόγω μη συμμόρφωσης με την οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές. Οι ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί λειτουργούν χωρίς άδεια από τη στιγμή που δεν υπάρχει συμμόρφωση με τις οριακές τιμές και επομένως είναι ορατός ο κίνδυνος επιβολής κυρώσεων έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Περαιτέρω, από τη στιγμή που δεν καλύπτονται οι βασικές προϋποθέσεις της νομοθεσίας για χορήγηση άδειας βιομηχανικών εκπομπών, το Τμήμα Περιβάλλοντος, ως η αρμόδια Αρχή, ετοίμασε γραπτή έκθεση γεγονότων προς τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για λήψη ποινικών μέτρων εναντίον της ΑΗΚ.
Την ίδια ώρα, αναμένεται σύντομα η αναθεώρηση της οδηγίας για τις βιομηχανικές εκπομπές και κατ’ επέκταση η τροποποίηση της εθνικής νομοθεσίας για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης, η οποία με αυστηρές προϋποθέσεις παρέχει τη δυνατότητα στη Δημοκρατία να ζητήσει παρέκκλιση για πλήρη συμμόρφωση έως τις 31 Δεκεμβρίου 2029. Μάλιστα, προς το σκοπό αυτό η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με επιστολή της ημερ. 13/5/2024 προς την Κυπριακή Δημοκρατία, ζητά ενημέρωση κατά πόσο προτίθεται να κάνει χρήση της ειδικής παραγράφου της αναθεωρημένης οδηγίας αναφορικά με το σχέδιο συμμόρφωσης μεγάλων εγκαταστάσεων καύσης της Κύπρου.
Η σχετική επιστολή διαβιβάστηκε προς τις αρμόδιες Αρχές της Δημοκρατίας από τη διευθύντρια της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Veronica Manfredi. Στην εν λόγω επιστολή γίνεται αναφορά στο ιστορικό για τα καθεστώτα παρέκκλισης που απορρέουν από τα άρθρα 33 παράγραφος 3 και 34 της παλαιότερης οδηγίας για τις βιομηχανικές εκπομπές όσον αφορά τις δυο μονάδες καύσης στη Δεκέλεια και το Βασιλικό.
Περαιτέρω, γίνεται αναφορά σε νέα διάταξη στο άρθρο 34α στην αναθεωρημένη οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές που τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ επιτρέπει στα κράτη-μέλη, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2029, να εξαιρέσουν τις εγκαταστάσεις καύσης που αποτελούν μέρος ενός μικρού απομονωμένου συστήματος από τη συμμόρφωση με τις οριακές τιμές εκπομπών. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι αυτές οι εξαιρέσεις εξαρτώνται από τη συμμόρφωση με συγκεκριμένες σωρευτικές απαιτήσεις, οι οποίες παρατίθενται και στην επιστολή. Επομένως, η Κομισιόν ζητά από τις αρμόδιες Αρχές να την ενημερώσουν εάν η Κύπρος σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τη δυνατότητα παρέκκλισης όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 34α της IED. Σε περίπτωση που η Κύπρος προτίθεται να το πράξει, ζητείται όπως παράσχει λεπτομερή στοιχεία και πληροφορίες για τα μέτρα συμμόρφωσης που θα λάβει στη βάση τεσσάρων προϋποθέσεων που σημειώνονται στην εν λόγω επιστολή, διασφαλίζοντας ότι δεν θα προκαλείται σημαντική ρύπανση σε περίπτωση που ζητηθεί η οποιαδήποτε παρέκκλιση.
Σημειώνεται ότι οι εξαιρέσεις εξαρτώνται από τη συμμόρφωση με τις ακόλουθες σωρευτικές απαιτήσεις:
α) Τα κράτη-μέλη διασφαλίζουν την παρακολούθηση των εκπομπών.
β) Τα κράτη-μέλη διασφαλίζουν ότι δεν προκαλείται σημαντική ρύπανση.
γ) Τα κράτη-μέλη μπορούν να εξαιρούν τις εγκαταστάσεις από τις οριακές τιμές εκπομπών μόνο όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα μέτρα που οδηγούν σε λιγότερη ρύπανση.
δ) Η εξαίρεση δεν γίνεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το αναγκαίο.
Το θέμα αυτό εκτιμάται ότι θα συζητηθεί σε επίπεδο υπουργών Γεωργίας και Ενέργειας στην παρουσία όλων των εμπλεκόμενων αρμόδιων φορέων και Αρχών, όπως είναι η ΑΗΚ, η ΡΑΕΚ, η Υπηρεσία Ενέργειας, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς, το Τμήμα Περιβάλλοντος, όπως και η Νομική Υπηρεσία. Στην εν λόγω σύσκεψη θα αποφασιστεί κατά πόσο η Κυπριακή Δημοκρατία προτίθενται να υποβάλει αίτημα παρέκκλισης, καθώς επίσης και να ετοιμάσει το σχετικό σχέδιο δράσης προς συμμόρφωση.
Σημειώνεται πως σε περίπτωση που ζητηθεί παρέκκλιση, πρέπει από την 1 Ιανουαρίου 2030, οι μονάδες καύσης να συμμορφώνονται με τις οριακές τιμές εκπομπών διοξειδίου του θείου, οξειδίων του αζώτου και σκόνης.
Τονίζεται ότι από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της νέας οδηγίας παρέχεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη να κοινοποιήσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το πλάνο συμμόρφωσης. Σε περίπτωση που δεν εγερθούν αντιρρήσεις εντός 12 μηνών από την παραλαβή του πλάνου, το σχέδιο θεωρείται ότι γίνεται αποδεκτό. Σε περίπτωση που η Κομισιόν διατυπώσει αντιρρήσεις επειδή το σχέδιο δεν εγγυάται τη συμμόρφωση των συγκεκριμένων μονάδων έως τις 31 Δεκεμβρίου 2029 ή δεν ελαχιστοποιεί το μέγεθος και τη διάρκεια των εκπομπών ρύπων κατά την περίοδο που καλύπτει το σχέδιο, το κράτος-μέλος κοινοποιεί στη Κομισιόν αναθεωρημένο σχέδιο εντός έξι μηνών από την κοινοποίηση των αντιρρήσεων της Επιτροπής. Όσον αφορά την αξιολόγηση νέας μορφής ενός σχεδίου την οποία ένα κράτος μέλος κοινοποιεί στην Επιτροπή, η προθεσμία είναι για ακόμα έξι μήνες.
Καθημερινές οι υπερβάσεις των οριακών τιμών σε Βασιλικό και Δεκέλεια
Ο ηλεκτροπαραγωγός σταθμός Βασιλικού λειτουργεί χωρίς Άδεια Βιομηχανικών Εκπομπών (ΑΒΕ) από την 1/1/2021, δηλαδή εδώ και 3,5 χρόνια περίπου. Η ΑΗΚ υπέβαλε αίτηση για ανανέωση της ΑΒΕ στις 15/7/2020, ωστόσο, δεν εκδόθηκε ποτέ από την αρμόδια Αρχή από τη στιγμή που υπάρχουν σημαντικές υπερβάσεις στις μονάδες ατμοπαραγωγής από τις αρχές του 2022, οι οποίες και συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Τονίζεται πως μέχρι και σήμερα και οι τρεις μονάδες ατμοπαραγωγής στο Βασιλικό λειτουργούν χωρίς συστήματα μείωσης οξειδίων του αζώτου, με αποτέλεσμα να είναι καθημερινές οι υπερβάσεις των οριακών τιμών για τα οξείδια του αζώτου. Κατά την ΑΗΚ, το πρόβλημα προκύπτει στη λανθασμένη εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος μείωσης οξειδίων του αζώτου, η οποία στη συνέχεια έχει επηρεάσει τη λειτουργία και των υπόλοιπων αντιρρυπαντικών συστημάτων, καθώς και άλλων βοηθητικών συστημάτων των λεβήτων. Τονίζεται ότι η ΑΗΚ έχει απενεργοποιήσει τα αντιρρυπαντικά συστήματα και ως εκ τούτου παρατηρούνται υπερβάσεις οριακών τιμών εκπομπής για τα οξείδια αζώτου και τη σκόνη.
Σε σχέση με τον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό Δεκέλειας, η άδεια που χορηγήθηκε επέτρεπε τη λειτουργία των έξι μονάδων ατμοπαραγωγής μέχρι 18.000 ώρες, από 1/1/2020 έως και 31/12/2023, χωρίς να τηρούνται οι οριακές τιμές εκπομπής. Η αρμόδια Αρχή δεν δύναται να χορηγήσει νέα άδεια από τη στιγμή που δεν τηρούνται οι οριακές τιμές εκπομπής των έξι μονάδων. Τονίζεται ότι οι 18.000 έχουν συμπληρωθεί από τις 19/1/2022 και, επομένως, θα έπρεπε να τερματιστεί η λειτουργία των μονάδων ατμοπαραγωγής.
ΑΗΚ και ΡΑΕΚ υπογραμμίζουν ότι η λειτουργία των εν λόγω μονάδων είναι αναγκαία για λόγους επάρκειας ηλεκτρικής ενέργειας και για λόγους ευστάθειας του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής. Μάλιστα, σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες οι αρμόδιες Αρχές της Δημοκρατίας αφού ενημέρωσαν τις αρμόδιες διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, όπως είναι ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος παραγωγής και τους περιορισμούς που υπάρχουν στο υφιστάμενο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρισμού, τις υφιστάμενες δυνατότητες διείσδυσης των ΑΠΕ, τα προβλήματα επάρκειας κατά τις περιόδους υψηλής ζήτησης, τα εμπόδια που παρατηρούνται στην έλευση φυσικού αερίου, καθώς και άλλους παράγοντες που δεν επιτρέπουν την απόσυρση λειτουργίας των μονάδων ατμοπαραγωγής της Δεκέλειας πριν το 2029.
