Σήμερα Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου αναμένεται να παρουσιάσει τη σύνθεση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η εκ Γερμανίας ορμώμενη διάδοχος του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στην προεδρία της Κομισιόν ανακοίνωσε την πρόθεσή της μέσω Twitter την περασμένη Πέμπτη, όταν η Ιταλία οριστικοποίησε την επιστολή του Πάολο Τζεντιλόνι, πρώην υπουργού Εξωτερικών, ως υποψηφίου της, έπειτα από τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης συνασπισμού Δημοκρατικού Κόμματος και Πέντε Αστέρων. Ηδη η διαδικασία έχει καθυστερήσει καθώς, σύμφωνα με πηγές από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η νέα σύνθεση θα έπρεπε να είχε κατατεθεί μέχρι τα τέλη Αυγούστου ώστε να υπάρξει ο κατάλληλος χρόνος για την προετοιμασία των ακροάσεων. Ωστόσο μια σειρά παραγόντων οδήγησε σε καθυστερήσεις. Δεν υπάρχουν όμως άλλα χρονικά περιθώρια. Με δεδομένο ότι η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλαμβάνει τα καθήκοντά της την 1η Νοεμβρίου, η ψηφοφορία στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επί του συνόλου του Κολεγίου προγραμματίζεται για τις 23 Οκτωβρίου στο Στρασβούργο. Αυτό σημαίνει ότι οι ακροάσεις των επιτρόπων θα πραγματοποιηθούν μεταξύ 30 Σεπτεμβρίου και 8 Οκτωβρίου, προκειμένου να υπάρξει στη συνέχεια ένα χρονικό περιθώριο σε περίπτωση που κάποιος ή κάποιοι από τους υποψηφίους δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές. Η διαδικασία των ακροάσεων πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως τις 18 Οκτωβρίου.
Οι έμπιστοι άνθρωποι
Η νέα «σιδηρά κυρία» των Βρυξελλών αποφάσισε να κινηθεί με έναν διαφορετικό τρόπο για τη διαμόρφωση της νέας Επιτροπής. Δεν στηρίχθηκε τόσο πολύ στη γραφειοκρατία, όσο σε πολύ έμπιστους ανθρώπους που έφερε μαζί της από τη Γερμανία και με τους οποίους συνεργαζόταν στο υπουργείο Αμυνας. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», οι δύο στενότεροι συνεργάτες της είναι ο Μπγιορν Ζάιμπερτ και ο Γενς Φλόσντορφ. Ο κ. Ζάιμπερτ αναμένεται, επιμένουν ενημερωμένες πηγές από τις Βρυξέλλες, να αναλάβει επικεφαλής του γραφείου της (Chief of Cabinet), ενώ ο δεύτερος, που ήταν αρμόδιος για θέματα επικοινωνίας στο υπουργείο Αμυνας, ίσως λάβει επίσης θέση στο γραφείο της. Συνήθως αποφεύγεται να καταλαμβάνει τη θέση του Chief of Cabinet πρόσωπο της ίδια εθνικότητας με τον πρόεδρο της Κομισιόν και προτιμάται αυτό να συμβαίνει με το νούμερο 2 του γραφείου του. Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτό θα αλλάξει. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον βέβαια θα έχει η επιλογή του προσώπου που θα αναλάβει τη θέση του πανίσχυρου γενικού γραμματέα της Κομισιόν από την οποία αποχωρεί ο «πολύς» Μάρτιν Σελμάιερ. Αναμφίβολα ικανός και άοκνος, ο κ. Σελμάιερ έλαβε την προσωνυμία «τέρας του Μπερλεμόν» λόγω της ισχυρότατης επιρροής που ασκούσε επί του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και ευρύτερα επί του κοινοτικού μηχανισμού. Η δε άκομψη μεταπήδησή του από τη θέση του επικεφαλής του γραφείου του κ. Γιούνκερ στη θέση του γενικού γραμματέα προκάλεσε σφοδρές επικρίσεις. Το αξίωμα αυτό είναι μείζονος σημασίας και ορισμένοι εκτιμούν ότι θα μπορούσε να καταληφθεί από κάποιον Γάλλο, αν και δεν υπάρχουν βεβαιότητες.
Η φημολογία για τη δομή της νέας Κομισιόν καθώς και για τα πρόσωπα που θα καταλάβουν τα χαρτοφυλάκια δίνει και παίρνει πίσω από κλειστές πόρτες και διαδρόμους. Σύμφωνα με την υπάρχουσα πληροφόρηση από κοινοτικές πηγές με γνώση των μηχανισμών, που παρά την πολύχρονη εμπειρία τους εξακολουθούν να εμφανίζονται επιφυλακτικές μέχρι την ώρα των επίσημων ανακοινώσεων, η κυρία Φον ντερ Λάιεν προσανατολίζεται σε μια Κομισιόν τριών επιπέδων. Το πρώτο θα αποτελείται από την ίδια και τους δύο εκτελεστικούς αντιπροέδρους (Executive Vice Presidents), οι οποίοι έχει προεξοφληθεί ότι θα είναι ο Ολλανδός Φρανς Τίμερμανς και η Δανή Μαργκρέτε Βεστάγκερ. Και οι δύο ήταν από τους επικεφαλής υποψηφίους (Spitzenkandidaten) για την προεδρία της Κομισιόν, ο μεν πρώτος με τους Σοσιαλιστές, η δε δεύτερη με τους Φιλελευθέρους. Σημειώνεται ότι ο κ. Τίμερμανς υπήρξε πρώτος αντιπρόεδρος στην απερχόμενη Κομισιόν υπό τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και άφησε καλές εντυπώσεις από τη διαχείριση δύσκολων φακέλων. Η συμφωνία επί των Τίμερμανς και Βεστάγκερ υπήρξε μέρος της σκληρής διαπραγμάτευσης του Ιουλίου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την επιλογή του νέου προέδρου. Στη συνέχεια, η γερμανίδα πολιτικός σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα δεύτερο επίπεδο απλών αντιπροέδρων, ενώ στο τρίτο επίπεδο θα βρίσκονται οι υπόλοιποι επίτροποι.
Η αλλαγή
Οπως έγραψε πρόσφατα η γνωστή ιστοσελίδα Politico και επιβεβαιώνεται από αρμόδιες πηγές, η βασική διαφορά που επιθυμεί να επιφέρει η κυρία Φον ντερ Λάιεν είναι να δοθεί στους εκτελεστικούς αντιπροέδρους και στους αντιπροέδρους πρόσβαση στις Γενικές Διευθύνσεις που εντάσσονται στα χαρτοφυλάκιά τους. Αυτή θα είναι μια μείζων αλλαγή σε σχέση με την προηγούμενη κατάσταση, η οποία είχε προκαλέσει σοβαρές περιπλοκές στην άσκηση πολιτικής. Ουσιαστικά, θα πρόκειται για αποδυνάμωση των απλών επιτρόπων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Υπενθυμίζεται ότι το σημερινό σύστημα των αντιπροέδρων, το οποίο είχε συλλάβει ο Μάρτιν Σελμάιερ, δεν παρείχε αυτή τη δυνατότητα, με αποτέλεσμα οι αντιπρόεδροι να στηρίζονται σε ένα μικρό σώμα αξιωματούχων από τη Γενική Γραμματεία της Κομισιόν. Το μεγάλο παιχνίδι διεξάγεται σχετικά με τις αρμοδιότητες των εκτελεστικών αντιπροέδρων. Το έπαθλο είναι η επονομαζόμενη «πράσινη ατζέντα» στην οποία η κυρία Φον ντερ Λάιεν δίνει πολλή έμφαση και θα αποτελέσει μείζον πεδίο πολιτικής τα επόμενα χρόνια, περιλαμβάνοντας τομείς όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, η έρευνα και η ανάπτυξη. Αλλο πεδίο που αναδεικνύεται σε μείζονα προτεραιότητα αποτελεί το τρίγωνο βιομηχανία – εμπόριο – ανταγωνισμός. Σε μια διεθνή συγκυρία όπου οι μετατοπίσεις ισχύος στο τρίγωνο Ευρώπη – Ηνωμένες Πολιτείες – Κίνα μπορούν να αποβούν καθοριστικές, η συζήτηση για μια πιο ρεαλιστική κοινοτική πολιτική που θα δώσει έμφαση σε μεγαλύτερη προστασία των ευρωπαϊκών συμφερόντων και στην ανάδειξη «ευρωπαίων πρωταθλητών» στη βιομηχανία κερδίζει σημαντικό έδαφος.
Τα σχέδια και οι πολιτικές
Η επόμενη πενταετία θα είναι γεμάτη από δύσκολες προκλήσεις για την ΕΕ. Το μείζον ερώτημα είναι αν θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτές και να πάψει να ταλανίζεται από εσωστρέφεια και συνεχείς διχασμούς επί κομβικών ζητημάτων. Πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι οι εξελίξεις στην ΕΕ επηρεάζονται άμεσα από όσα συμβαίνουν στα κράτη-μέλη και ιδιαίτερα στα μεγαλύτερα εξ αυτών. Είναι επίσης σαφές ότι η αδιαμφισβήτητη τα τελευταία χρόνια ηγέτις της Ευρώπης, η Ανγκελα Μέρκελ, βρίσκεται προς τη δύση της καριέρας της. Η γερμανίδα καγκελάριος, που κράτησε, παρά τις ενστάσεις που κάποιος μπορεί να έχει, σταθερά το τιμόνι της ΕΕ εν μέσω της οικονομικής και της μεταναστευτικής κρίσης, δεν είναι πλέον η ίδια, ενώ και η εσωτερική πολιτική κατάσταση στην ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης εκπέμπει αστάθεια. Σε αυτήν την παρατήρηση πρέπει να προστεθούν οι προκλήσεις της διαχείρισης του Brexit, η σταθερή «απειλή» του Προσφυγικού και ο σκληρός ανταγωνισμός στο τρίγωνο Ηνωμένες Πολιτείες – Κίνα – Ευρώπη. Ιδιαίτερα ο τελευταίος μπορεί να αποδειχθεί καταλυτικός για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και από την άποψη αυτή η πρόσφατη επίσκεψη του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο στις Βρυξέλλες για να συναντηθεί με τη νέα ηγεσία της ΕΕ δεν περνά απαρατήρητη. Πάντως, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν κινείται αποφασιστικά με σκοπό να επιβάλει την ατζέντα του σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν και ο βολονταρισμός του εξακολουθεί να ενοχλεί τις κατεστημένες δυνάμεις. Τα think tanks των Βρυξελλών (Bruegel, European Policy Center, European Council for Foreign Relations) έχουν παρουσιάσει το τελευταίο διάστημα πολλές ιδέες για τον προσανατολισμό της ΕΕ την ερχόμενη πενταετία. Ολα τους ομιλούν για την ανάγκη η ΕΕ να ασκήσει μια πιο δυναμική πολιτική σε τομείς όπως το περιβάλλον, το εμπόριο, το κράτος δικαίου, η άμυνα και φυσικά το Μεταναστευτικό. Δεν είναι σαφές ότι η Επιτροπή θα μπορέσει να καθοδηγήσει τις εξελίξεις σε αυτό το επίπεδο, καθώς τα προηγούμενα χρόνια κατέστη σαφές ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει αναβαθμίσει καθοριστικά τον ρόλο του. Μένει να φανεί πώς θα κινηθεί, σε αυτό το πλαίσιο, ο διάδοχος του Ντόναλντ Τουσκ, ο Βέλγος Σαρλ Μισέλ.
Τι θα πάρει η Ελλάδα
Η ελληνική κυβέρνηση έχει προτείνει ως υποψήφιο επίτροπο τον Μαργαρίτη Σχοινά. Ο πρώην εκπρόσωπος Τύπου της Κομισιόν επί προεδρίας Γιούνκερ είναι ένα πρόσωπο που έχει όλα τα εφόδια να λάβει ένα πολύ αξιόλογο χαρτοφυλάκιο λόγω τόσο εμπειρίας όσο και διασυνδέσεων.
Επίσης προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), αλλά και από μία χώρα στην οποία μία κεντροδεξιά κυβέρνηση κέρδισε πρόσφατα τις εκλογές με αυτοδυναμία και ποσοστό 40% – κάτι που θα ζήλευαν πολλά αδελφά κόμματα στην Ευρώπη.
Επίσης, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα του ευρωπαϊκού Νότου στην οποία κυβερνά κεντροδεξιό κόμμα.
Είναι σαφές ότι η Αθήνα είχε αρχικώς εκδηλώσει το ενδιαφέρον της για το χαρτοφυλάκιο της Ενέργειας, στόχος διόλου εύκολος, αλλά στο παρασκήνιο συζητούνται διάφορα εναλλακτικά σενάρια. Το ζήτημα χειρίζεται στο υψηλότερο επίπεδο ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο Πρωθυπουργός έχει ευθεία και άμεση επαφή με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με την οποία έχει διαμορφώσει προσωπική και θερμή σχέση ήδη από την εποχή που ήταν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Η κατανομή των χαρτοφυλακίων
Καθώς οι συζητήσεις και οι διαπραγματεύσεις για την κατανομή των χαρτοφυλακίων διεξάγονται υπό καθεστώς απόλυτης μυστικότητας, δεν είναι σαφές και πόσοι αντιπρόεδροι θα υπάρχουν. Σήμερα υπάρχουν πέντε αντιπρόεδροι (συμπεριλαμβανομένου του ύπατου εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική) και οι νεότερες πληροφορίες αναφέρουν ότι αυτή τη φορά ίσως να είναι τέσσερις. Θα πρέπει να διασφαλιστούν επίσης ισορροπίες γεωγραφικές, πολιτικές και φύλου. Σύμφωνα με τις φήμες που κυκλοφορούν, θεωρείται βέβαιο ότι η Γαλλία επιδιώκει να καταλάβει ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο μετά και την υποψηφιότητα της Σιλβί Γκουλάρ, που αποτελεί πρόσωπο που απολαμβάνει υψηλή εκτίμηση από τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Αυτό ίσως να αφορούσε τη βιομηχανία και την έρευνα/καινοτομία. Η Πολωνία διεκδικεί το χαρτοφυλάκιο της αγροτικής πολιτικής και έχει αρκετές πιθανότητες να το κερδίσει. Αλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Τσέχα Βέρα Ζούροβα ίσως καταλάβει ένα χαρτοφυλάκιο με θέμα το κράτος δικαίου – κίνηση που ίσως μπορεί να αναγνωστεί ως άνοιγμα στις χώρες του Βίσεγκραντ. Η Σλοβενία έχει εκφράσει ενδιαφέρον για ένα χαρτοφυλάκιο με αρμοδιότητα την πολιτική γειτονίας (στο οποίο λογικά θα περιλαμβάνεται και η διεύρυνση), αλλά αντιδρά σε αυτό η Κροατία. Δεν αποκλείεται να λάβει ένα αναβαθμισμένο χαρτοφυλάκιο ο Φιλ Χόγκαν από την Ιρλανδία, λόγω και του Brexit, με ορισμένους να εκτιμούν ότι ίσως αφορά το εμπόριο. Σημειώνεται ότι τυπικώς θα έπρεπε να έχει προτείνει επίτροπο και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον έχει αρνηθεί να προτείνει κάποιο πρόσωπο λόγω της μάλλον ανεδαφικής βεβαιότητάς του ότι η έξοδος της χώρας του από την ΕΕ θα έχει ολοκληρωθεί ως τις 31 Οκτωβρίου 2019.
