Μάχη Θερμοπυλών: Η ιστορική αλήθεια για τον ατσάλινο στρατό δίπλα στον Λεωνίδα που δεν μάθαμε ποτέ στο σχολείο

Φέτος συμπληρώθηκαν 2500 χρόνια από την πιο ξακουστή μάχη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Τον περασμένο Μάρτιο δόθηκε μια πρώτη γεύση των εκδηλώσεων που θα ακολουθούσαν.

Σπαρτιάτες μαθητές περπάτησαν στα χνάρια της ιστορίας, καταθέτοντας στεφάνια στα μνημεία των ηρώων, μετά την ξενάγηση τους στο χώρο, όπου το 480 π.χ. μια χούφτα Έλληνες διέλυσαν το ηθικό της περσικής αυτοκρατορίας, με συνέπεια την ολοκληρωτική συντριβή των στρατευμάτων της, ένα χρόνο αργότερα στις Πλαταιές.

Οι μαθητές ωστόσο που βρέθηκαν στο μνημείο δεν προερχόταν μόνο από τη Σπάρτη. Μαζί τους ήταν και μαθητές από τις Θεσπιές, σε μια δεύτερη ένδειξη της προσπάθειας για αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Η πρώτη έγινε το 1997, όταν κατόπιν πρωτοβουλίας του δήμαρχου Σπάρτης και με έξοδα του Δήμου Σπαρτιατών στήθηκε δίπλα από το άγαλμά του Λεωνίδα και το μνημείο των Σπαρτιατών ένα άγαλμα που απεικονίζει ένα φτερωτό νεανία.

Η ακέφαλη ανδρική κεφαλή συμβολίζει την ανώνυμη εθελουσία εισφορά των 700 Θεσπιεών για την ελευθερία. Ανεγέρθη ως φόρος τιμής και αναγνώρισης στην ξεχασμένη αυτοθυσία των ανδρών που πολλοί αγνοούν (και ελάχιστοι γνωρίζουν στο εξωτερικό) ότι επίσης έμειναν στο στενό των Θερμοπυλών για να αντιμετωπίσουν το στρατό του Ξέρξη.

Για την ακρίβεια, οι Σπαρτιάτες είχαν τη μικρότερη δύναμη και από τις τρεις ελληνικές πόλεις – κράτη που έστειλαν στρατό και δεν εγκατέλειψαν τη μάχη. Μαζί με τους 700 Θεσπιείς ήταν και 400 Θηβαίοι, στη δική τους περίπτωση όμως οι ιστορικές αναφορές είναι διχασμένες σε ότι αφορά την αφοσίωση τους στο εθνικό καθήκον και το βαθμό συμβολής τους στη μάχη.

Βάσει μίας από τις επικρατέστερες εκδοχές, οι Θηβαίοι πολέμησαν μόνο την τελευταία ημέρα, ενώ όταν είδαν τους αποδεκατισμένους πια από τα τραύματα Σπαρτιάτες και τους Θεσπιείς να υποχωρούν μέσα από τις πύλες βρήκαν την ευκαιρία να χωριστούν από αυτούς και να αξιώσουν διαφορετικής τύχης.

Ζήτησαν συγχώρεση και οίκτο από τους αντιπάλους τους, φωνάζοντας ότι είναι φίλοι και υπήκοοι του μεγάλου βασιλιά και ότι είχαν εξαναγκαστεί να παραμείνουν στο στενό. Η Θήβα είχε τότε επίσημα συνθηκολογήσει με τον Ξέρξη και βάσει μιας άλλης αναφοράς (του Πίτερ Γκριν στο βιβλίο «Οι Ελληνοπερσικοί Πόλεμοι») η θηβαϊκή κυβέρνηση είχε στείλει στον Λεωνίδα μια συμβολική δύναμη 400 ταραχοποιών με αντιπερσικά φρονήματα, προκειμένου να κρατήσει με διπλωματικό τρόπο ερείσματα και στα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα.

Για τους Θεσπιείς ωστόσο δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ιστορικά ότι παρέμειναν από την αρχή έως τέλους στο πλευρό των Σπαρτιατών. Οι Πλαταιές και οι Θεσπιές ήταν οι μόνες βοιωτικές πόλεις που δεν «μήδισαν», δεν αναγνώρισαν δηλαδή την κυριαρχία του Ξέρξη, προσφέροντας «γη και ύδωρ», όπως τους είχε ζητηθεί.

Όταν ο Λεωνίδας διέταξε τους υπόλοιπους Έλληνες να φύγουν από την περιοχή, μετά τη γνωστοποίηση της προδοσίας του Εφιάλτη και την επικείμενη κύκλωσή των αμυνομένων, οι Θεσπιείς ήταν οι μόνοι που αρνήθηκαν. Ο διοικητής τους Δημόφιλος και οι άνδρες του είναι αναμφίβολα οι ξεχασμένοι ήρωες των Θερμοπυλών. Αν μάλιστα λάβουμε ως δεδομένο ότι για τους Σπαρτιάτες ήταν απαγορευμένο διά νόμου να εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης, η απόφαση των Θεσπιέων να κάνουν το ίδιο είναι ακόμα περισσότερο άξια θαυμασμού και μνημόνευσης.

Μπορεί η σπαρτιατική φάλαγγα να είναι μία από τις ισχυρότερες πολεμικές μηχανές που επινόησε ποτέ ο άνθρωπος και εκείνη την εποχή κάθε Σπαρτιάτης μαχητής να ισοδυναμούσε, βάσει εκπαίδευσης και οπλισμού, με τέσσερις και πέντε στρατιώτες οποιασδήποτε άλλης περιοχής του γνωστού κόσμου, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι η υπερδιπλάσια δύναμη των Θεσπιέων στη μάχη έπρεπε να μείνει στο περιθώριο της ιστορίας.

Μετά τη Μάχη των Θερμοπυλών οι Έλληνες τοποθέτησαν επιγράμματα για τους νεκρούς κάθε πόλης. Το σχετικό για τους Θεσπιείς ανέφερε: «Άνδρες τοι ποτ’ έναιον υπό κροτάφοις Ελικώνος, λήματα των αυχεί Θεσπιάς ευρύχορος», που σημαίνει «Αυτοί οι άνδρες κατοικούσαν στους πρόποδες του Ελικώνα, για το θάρρος του περηφανεύεται ο πλατύς κάμπος των Θεσπιών».

Στη ροή του χρόνου ωστόσο η επιγραφή αυτή επισκιάστηκε πλήρως από την αντίστοιχη για τους Σπαρτιάτες σε επίπεδο υστεροφημίας. Η σύγχρονη πολιτεία μόλις την άνοιξη του 1997 θυμήθηκε τη θυσία των 700, όχι όμως με απόφαση της κεντρικής διοίκησης, αλλά όπως προαναφέρθηκε με πρωτοβουλία των Σπαρτιατών.

Ακόμα και τα σχολικά βιβλία της ιστορίας «αναδεικνύουν» ουσιαστικά με τις ισχνές αναφορές τους τον Δημόφιλο και τους άνδρες του σε διαχρονικό σύμβολο των μη αναγνωρισμένων, των ανώνυμων. Εκείνους δηλαδή που περισσότερο και από τους Σπαρτιάτες απεικονίζονται στις «Θερμοπύλες» του Καβάφη. Όχι απλώς προβλέποντας, αλλά γνωρίζοντας μετά βεβαιότητας ότι οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε…