Oι Έλληνες μαθητές καταγράφουν επιδόσεις χαμηλότερες του μέσου όρου του Οργανισμού και από τις χαμηλότερες επιδόσεις στην Ευρώπη
Της Ελευθερίας Πιπεροπούλου
Απογοητευτικές επιδόσεις και ως προς τη Δημιουργική Σκέψη καταγράφουν οι Έλληνες μαθητές, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του τρίτου μέρους του διαγωνισμού PISA 2022 που ανακοίνωσε πριν από λίγο ο ΟΟΣΑ, επιβεβαιώνοντας, για μία ακόμα φορά, την ανησυχητική πραγματικότητα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Τα στοιχεία έρχονται για μία ακόμη φορά να καταδείξουν μια βαθιά ριζωμένη και διαχρονική έλλειψη ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας.
Σύμφωνα με την έκθεση “PISA 2022 – Volume III: Creative Minds, Creative Schools” του ΟΟΣΑ, οι Έλληνες μαθητές καταγράφουν επιδόσεις χαμηλότερες του μέσου όρου του Οργανισμού και από τις χαμηλότερες επιδόσεις στην Ευρώπη. Ειδικότερα, η Ελλάδα κατέγραψε στη Δημιουργική Σκέψη βαθμολογία 27 (με το 60 να είναι το ανώτατο προβλεπόμενο σκορ), καταγράφοντας την ίδια επίδοση με την Κόστα Ρίκα και τις περιοχές της Ουκρανίας. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 33, ενώ η πρώτη στη λίστα Σιγκαπούρη “έπιασε” βαθμολογία 41, αποτελώντας το κορυφαίο εκπαιδευτικό σύστημα ως προς τη δημιουργική σκέψη. Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 36η θέση από τις συνολικά 64 περιοχές που συμμετείχαν στο τεστ Δημιουργικής Σκέψης. Σημειώνεται ότι είναι η πρώτη φορά που η PISA αξιολογεί τη δημιουργική σκέψη των μαθητών.
Απογοητευτικό είναι επίσης ότι ενώ η αξιολόγηση έδειξε ότι πολύ λίγοι μαθητές στις χώρες του ΟΟΣΑ πέτυχαν το χαμηλότερο επίπεδο δημιουργικής σκέψης (Επίπεδο 1), στην Κολομβία, τη Σλοβακία, την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Κόστα Ρίκα (με σειρά από το μεγαλύτερο προς το μικρότερο ποσοστό), πάνω από 1 στους 10 μαθητές είχαν επιδόσεις στο Επίπεδο 1 ή χαμηλότερα. Μάλιστα, το ποσοστό των μαθητών στην Ελλάδα με επιδόσεις κάτω της baseline (ήτοι Επίπεδο 2 ή χαμηλότερα) ανέρχεται σε 36,2%, ενώ το ποσοστό των μαθητών που πέτυχαν επιδόσεις Επιπέδου 5 ή 6 διαμορφώθηκε στο 9,5%. Συγκριτικά, τα αντίστοιχα ποσοστά στη Σιγκαπούρη διαμορφώνονται σε 5,7% (για τους μαθητές με επίδοση Επιπέδου 2 ή χαμηλότερα) και 57,8% (για εκείνους με επιδόσεις Επιπέδου 5 ή 6). Δώδεκα χώρες (Σιγκαπούρη, Κορέα, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Εσθονία, Φινλανδία, Δανία, Λετονία, Βέλγιο, Πολωνία και Πορτογαλία – με φθίνουσα σειρά) παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στη δημιουργική σκέψη, με μέσους όρους βαθμολογίας μεταξύ 41 και 34 βαθμών στην κλίμακα της δημιουργικής σκέψης.
Υπενθυμίζεται ότι τα δύο πρώτα μέρη του διαγωνισμού PISA 2022 είχαν ανακοινωθεί τον περασμένο Δεκέμβριο, με τα αποτελέσματα να δείχνουν ότι η βαθμολογία της Ελλάδας ήταν χαμηλότερη σε σχέση με το 2018 και στις τρεις υπό εξέταση δεξιότητες -κατανόηση κειμένου, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες- που πρέπει να έχουν οι μαθητές έως τα 15 τους χρόνια.
Ο διαγωνισμός Programme for International Student Assessment (PISA) του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) κανονικά έπρεπε να πραγματοποιηθεί το 2021, ωστόσο καθυστέρησε κατά ένα έτος, λόγω της πανδημίας. Το 2022, περίπου 690.000 μαθητές συμμετείχαν στην αξιολόγηση PISA, αντιπροσωπεύοντας περίπου 29 εκατομμύρια 15χρονους από σχολεία σε 81 συμμετέχουσες χώρες/οικονομίες. Στην πρώτη της προσπάθεια να μετρήσει τις δεξιότητες δημιουργικής σκέψης, η PISA του 2022 αξιολόγησε μαθητές 15 ετών σε 64 χώρες και οικονομίες.
Οι μαθητές της PISA είναι ηλικίας μεταξύ 15 ετών και 3 μηνών έως 16 ετών και 2 μηνών κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, και έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον 6 χρόνια τυπικής εκπαίδευσης. Αυτό ισχύει ανεξαρτήτως του τύπου του ιδρύματος στο οποίο είναι εγγεγραμμένοι, αν παρακολουθούν πλήρη ή μερική φοίτηση, αν παρακολουθούν ακαδημαϊκά ή επαγγελματικά προγράμματα, και αν φοιτούν σε δημόσια ή ιδιωτικά σχολεία ή σε ξένα σχολεία εντός της εκάστοτε χώρας.
Διαφορές εντός των ίδιων χωρών
Διαφορές όμως στις αποδόσεις καταγράφονται και ανάμεσα σε μαθητές που προέρχονται από τις ίδιες περιοχές.
Όσον αφορά στις διαφορές μεταξύ φύλων, για παράδειγμα, σε καμία χώρα/οικονομία τα αγόρια δεν ξεπέρασαν τα κορίτσια. Στην Ελλάδα, τα κορίτσια πέτυχαν μέση βαθμολογία 28, ενώ τα αγόρια 26.
Επιπλέον, οι μαθητές με υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό στάτους είχαν κατά μέσο όρο καλύτερες επιδόσεις στη δημιουργική σκέψη, με βαθμολογία περίπου κατά 9,5 μονάδες υψηλότερη από τους μειονεκτούντες μαθητές.
Παράλληλα, όπως θα ήταν αναμενόμενο, οι μαθητές που φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία εμφανίζουν γενικά καλύτερη απόδοση στην αξιολόγηση της δημιουργικής σκέψης σε σχέση με εκείνους που φοιτούν σε δημόσια σχολεία, στην πλειοψηφία χωρών και οικονομιών. Ωστόσο, η ένταση αυτής της συσχέτισης διαφέρει μεταξύ των χωρών/οικονομιών. Στις χώρες και οικονομίες που απέδωσαν κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στη δημιουργική σκέψη (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας), ο τύπος σχολείου έχει πιο σημαντική σχέση με τις επιδόσεις: σε πάνω από τα δύο τρίτα αυτών των χωρών/οικονομιών, οι μαθητές ιδιωτικών σχολείων ξεπέρασαν τους συνομηλίκους τους στα δημόσια σχολεία. Στην Ελλάδα, η διαφορά στις επιδόσεις μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων σχολείων διαμορφώνεται στις 7 μονάδες.
Επίσης, κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ, οι μαθητές σε προγράμματα γενικών σπουδών ξεπέρασαν εκείνους σε προεπαγγελματικά ή επαγγελματικά προγράμματα σπουδών ως προς τη δημιουργική σκέψη. Στην Ουγγαρία, τη Λιθουανία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, την Ισπανία και την Ελλάδα, οι μαθητές σε προγράμματα γενικής εκπαίδευσης συγκέντρωσαν περίπου 10 περισσότερους βαθμούς από τους μαθητές σε προγράμματα επαγγελματικών σπουδών.
Την ίδια ώρα, χάσμα παρατηρείται και στις αποδόσεις μεταξύ μη μεταναστών και μεταναστών. Όπως και σε άλλους τομείς του PISA, οι μαθητές με μεταναστευτικό υπόβαθρο σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία στη δημιουργική σκέψη από τους μη μετανάστες συνομηλίκους τους – αλλά οι διαφορές αυτές μπορούν να εξηγηθούν, σε μεγάλο βαθμό, από τα κοινωνικοοικονομικά και γλωσσικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες μαθητές σε πολλές χώρες. Μάλιστα, μόλις ληφθεί υπόψη η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μαθητών και η γλώσσα που ομιλείται στο σπίτι τους, το χάσμα μειώνεται σημαντικά. Στο Βέλγιο, την Τσεχία, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ισλανδία, την Ολλανδία, τη Σλοβενία, την Ισπανία και την Ταϊλάνδη, οι μεγάλες διαφορές στην απόδοση (δηλαδή πάνω από 3 μονάδες) μεταξύ μεταναστών και μη μεταναστών μαθητών μειώνονται στο μισό ή γίνονται ασήμαντες μόλις ληφθούν υπόψη αυτοί οι παράγοντες.
Απογοήτευση για τις παιδαγωγικές μεθόδους
Απογοήτευση προκαλούν τα στοιχεία που δείχνουν και το πώς αξιολογούν οι Έλληνες μαθητές την ενθάρρυνση που δέχονται από τους δασκάλους τους ως προς τη δημιουργική σκέψη, δείχνοντας πως οι μαθητές μας δεν αισθάνονται πως έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, στην Αυστρία, την Τσεχία, την Ελλάδα και την Πολωνία λιγότερο από το ήμισυ των μαθητών ανέφερε ότι οι δάσκαλοί τους τους ενθαρρύνουν να παρουσιάσουν πρωτότυπες και/ή δημιουργικές λύσεις σε εργασίες. Την ίδια στιγμή, πολλοί μαθητές σε χώρες του ΟΟΣΑ πιστεύουν ότι τα σχολεία τούς δίνουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις ιδέες τους (69% κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ), ενώ οι περισσότεροι μαθητές ανέφεραν επίσης ότι οι δάσκαλοί τους χρησιμοποιούν περισσότερες συγκεκριμένες πρακτικές που συμβάλλουν στην ενθάρρυνση της δημιουργικής σκέψης στην τάξη. Σημαντικό είναι ότι περίπου δύο τρίτα των μαθητών ανέφεραν ότι οι δάσκαλοί τους τούς ενθαρρύνουν να παρουσιάσουν πρωτότυπες απαντήσεις (63%) ή δημιουργικές λύσεις στις εργασίες (64%).
Παράλληλα, η PISA 2022 ζήτησε από τους διευθυντές σχολείων να αναφέρουν τη διαθεσιμότητα και τη συχνότητα με την οποία προσφέρονται διάφορα μαθήματα και δραστηριότητες στα σχολεία τους. Σε μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ, το 65% των μαθητών ανέφερε ότι έχουν πρόσβαση σε μαθήματα/δραστηριότητες τέχνης τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, το 59% σε μαθήματα/δραστηριότητες μουσικής, το 42% σε μαθήματα προγραμματισμού υπολογιστών, το 35% σε μαθήματα/δραστηριότητες θεάτρου, το 31% σε επιστημονικά club και το 30% σε μαθήματα δημιουργικής γραφής. Στην Τζαμάικα, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μακάο (Κίνα), οι μαθητές έχουν τη μεγαλύτερη πρόσβαση σε διάφορες σχολικές δραστηριότητες, σύμφωνα με τους διευθυντές σχολείων. Αντίθετα, οι διευθυντές σχολείων στην Ελλάδα, τη Νορβηγία, το Βέλγιο, την Πολωνία και την Τσεχία ανέφεραν ότι τα σχολεία τους προσφέρουν σχετικά λιγότερες δραστηριότητες στους μαθητές σε σύγκριση με άλλες χώρες.
Πώς ορίζεται η Δημιουργική Σκέψη
Ως δημιουργική σκέψη, η εξέταση ορίζει την ικανότητα των μαθητών να εμπλέκονται παραγωγικά στη δημιουργία, στην αξιολόγηση και στη βελτίωση ιδεών που μπορούν να οδηγήσουν σε πρωτότυπες και αποτελεσματικές λύσεις, πρόοδο στη γνώση και εντυπωσιακές εκφράσεις της φαντασίας.
Αναλυτικά, ο τρίτος τόμος που παρουσιάστηκε σήμερα εξετάζει την ικανότητα των μαθητών να παράγουν πρωτότυπες και ποικίλες ιδέες, διερευνά πώς η απόδοση και οι στάσεις των μαθητών σχετικά με τη δημιουργική σκέψη διαφέρουν μεταξύ και εντός των χωρών, καθώς και με διαφορετικά χαρακτηριστικά μαθητών και σχολείων. Ο τόμος προσφέρει επίσης μια ματιά στη συμμετοχή των μαθητών σε δημιουργικές δραστηριότητες, πώς οι ευκαιρίες για εμπλοκή στη δημιουργική σκέψη διαφέρουν μεταξύ των σχολείων και κοινωνικο-δημογραφικών παραγόντων, και πώς αυτές συνδέονται με διαφορετικά αποτελέσματα των μαθητών.
Για να βοηθηθεί η ερμηνεία των επιδόσεων των μαθητών στη κλίμακα δημιουργικής σκέψης με ουσιαστικούς όρους, η κλίμακα διαιρείται σε επτά επίπεδα επάρκειας. Έξι επίπεδα περιγράφονται με βάση τις δεξιότητες που απαιτούνται για την επιτυχή ολοκλήρωση των εργασιών που εντοπίζονται σε αυτά. Το έβδομο επίπεδο αναφέρεται σε μαθητές με επιδόσεις χαμηλότερες του Επιπέδου 1. Το Επίπεδο 1 είναι το χαμηλότερο περιγραφόμενο επίπεδο και το Επίπεδο 6 αντιστοιχεί στο υψηλότερο περιγραφόμενο επίπεδο δεξιοτήτων δημιουργικής σκέψης.
