Συμπληρώνονται σήμερα 45 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Ξυλούρη, του θρυλικού τραγουδιστή και λυράρη της Κρήτης, που με τη φωνή του εξέφρασε τη δικαιοσύνη, την αντίσταση και την ελευθερία. Ο «Ψαρονίκος», όπως τον αποκαλούσαν, παραμένει ζωντανός στη συλλογική μνήμη μέσα από τα τραγούδια και τον αγώνα του.
Τα πρώτα χρόνια και η μουσική κληρονομιά
Ο Νίκος Ξυλούρης γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1936 στα Ανώγεια Ρεθύμνου, σε μια οικογένεια με βαθιές μουσικές ρίζες. Σε ηλικία πέντε ετών, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το χωριό του όταν οι Γερμανοί το έκαψαν το 1941. Από μικρός έδειξε την κλίση του στη μουσική, αποκτώντας την πρώτη του λύρα στα 12 και παίζοντας σε πανηγύρια και γάμους.
Στα 17 του μετακόμισε στο Ηράκλειο, όπου εργάστηκε σε νυχτερινά κέντρα, ενώ το 1958 ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο «Μια μαυροφόρα που περνά», που τον καθιέρωσε στον χώρο της κρητικής μουσικής.
Από την κρητική μουσική στο έντεχνο τραγούδι
Το 1969, ο Ξυλούρης ηχογράφησε το «Ανυφαντού», έναν δίσκο που σημείωσε τεράστια επιτυχία. Το 1971, η συνεργασία του με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στα «Ριζίτικα» και το «Χρονικό» έφερε τη φωνή του σε ένα ευρύτερο κοινό, κάνοντάς τον σύμβολο αντίστασης στη δικτατορία.
Το 1973, συμμετείχε στη θρυλική θεατρική παράσταση «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με πρωταγωνιστές τον Κώστα Καζάκο και την Τζένη Καρέζη. Η ερμηνεία του εκείνη την περίοδο τον έκανε φωνή του αντιδικτατορικού αγώνα.
Οι μεγάλες συνεργασίες και η μουσική του παρακαταθήκη
Ο Νίκος Ξυλούρης συνεργάστηκε με κορυφαίους συνθέτες της εποχής, όπως ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Χριστόδουλος Χάλαρης και ο Χρήστος Λεοντής, δημιουργώντας διαχρονικά έργα όπως:
«Διόνυσε καλοκαίρι μας»
«Συλλογή»
«Τροπικός της Παρθένου»
«Ερωτόκριτος»
«Καπνισμένο τσουκάλι», σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου
Ο πρόωρος θάνατος και η αθάνατη φωνή
Ο Νίκος Ξυλούρης έφυγε από τη ζωή στις 8 Φεβρουαρίου 1980, νικημένος από την ασθένεια, σε ηλικία μόλις 43 ετών. Παρά τον πρόωρο θάνατό του, το έργο και η φωνή του εξακολουθούν να συγκινούν και να εμπνέουν.
Σήμερα, 45 χρόνια μετά, η μουσική του εξακολουθεί να μιλάει για την ελευθερία, την ελπίδα και την ψυχή της Κρήτης. Η φωνή του Νίκου Ξυλούρη δεν σίγησε ποτέ.
