Σακχαρώδης διαβήτης και COVID-19. Υπάρχει σχέση; Υπάρχει. Ποια είναι όμως; Αυτό ψάχνει η διεθνής επιστημονική κοινότητα. Και ψάχνοντας βρίσκει συνεχώς νέα δεδομένα τα οποία δεν έρχονται απαραίτητα να ανατρέψουν τα παλιά αλλά να τα συμπληρώσουν, να «γεμίσουν τα κενά» ώστε να προχωρήσουμε παραπέρα με ασφάλεια. Αυτά τα νεότερα δεδομένα εκτίθενται παρακάτω μαζί με την επόμενη γενιά ερωτήσεων που δημιουργούν. Όλα αυτά βέβαια… «μέχρι νεωτέρας», αναφέρει ο δρ Ανδρέας Μελιδώνης, Παθολόγος Διαβητολόγος, Συντονιστής Διευθυντής Διαβητολογικού κέντρου Metropolitan Hospital.
Νεότερα από το Ηνωμένο Βασίλειο
Εντυπωσίασαν πρόσφατες δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις που δείχνουν αυξημένη συχνότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 σε νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19.
Δημοσίευση από Ηνωμένο Βασίλειο (Imperial College) αναφέρει διπλασιασμό των νεοδιαγνωσθέντων παιδιών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔ1) κατά την αιχμή της πανδημίας (Μάρτιος έως Μάιος), συγκριτικά με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2019. Η ανάλυση των ερευνητών τεκμηρίωσε ότι η πλειοψηφία των νέων παιδιών με σακχαρώδη διαβήτη 1 είχαν ενεργή νόσο COVID-19 ή είχαν εκτεθεί στον ιό στο προηγούμενο διάστημα. Συγκεκριμένα από 30 νεοδιαγνωσθέντα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη 1 σε νοσοκομεία του Λονδίνου, τα 21 είχαν αντισώματα θετικά για τον ιό ή είχαν νοσηλευθεί για COVID-19.
Νεότερα από τις Η.Π.Α.
Παρόμοια πρώτα θετικά δεδομένα αυξημένης εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη 1 σε παιδιά νοσηλευόμενα για COVID-19 έχουμε και από παρατηρήσεις ή δημοσιεύσεις από τις Η.Π.Α. (αθροιστικά δεδομένα, 49 κλινικές στις Η.Π.Α. ) όπου το 16% των νοσηλευθέντων με σακχαρώδη διαβήτη 1 και COVID-19 ήταν νεοδιαγνωσθέντα με σακχαρώδη διαβήτη 1 κατά τη νοσηλεία τους. Οι ασθενείς που παρουσίασαν σακχαρώδη διαβήτη 1 κατά τη νοσηλεία τους για COVID-19 , εμφάνισαν κλινική εικόνα και συμπτωματολογία βαρείας διαβητικής κετοξεώσεως με αποτέλεσμα να τεθεί η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη 1.
Νεότερα από Γερμανία και Κίνα
Υπάρχουν επίσης και αναφορές από Γερμανία και από Κίνα για παρόμοια περιστατικά σακχαρώδη διαβήτη 1 κατά τη νοσηλεία για COVID-19 ασθενών που δεν είχαν γνωστό διαβήτη, ούτε αυξημένη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (εξέταση που ελέγχει τη ρύθμιση του σακχάρου του ασθενούς στο 3μηνο διάστημα που προηγείται αυτής).
Προβληματισμός για τη σχέση διαβήτη και COVID-19
Πραγματικά τα προαναφερθέντα δεδομένα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά και ενισχύουν τον προβληματισμό για την παθοφυσιολογία της COVID-19 που οδηγεί σε μείωση ή ακύρωση λειτουργίας (προσωρινή; μόνιμη;) των β-κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν την ινσουλίνη.
Επιπλέον, αυξάνεται ο γενικότερος προβληματισμός και το ενδιαφέρον για την σχέση σακχαρώδη διαβήτη και COVID-19.
Τα ισχυρά δεδομένα και οι αναφορές που δημοσιεύθηκαν σε έγκριτα περιοδικά δείχνουν σχετικά αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό SARS-CoV-2 των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη, αλλά, αναμφισβήτητα, ιδιαίτερα αυξημένο τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης εφόσον νοσήσουν τα άτομα αυτά. Συγκεκριμένα από τις διάφορες μελέτες από Κίνα, Ιταλία, Αμερική φαίνεται ότι ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης (διασωλήνωση) αυξάνεται από 60% έως και 100% στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και COVID-19. Κατά συνέπεια ο κίνδυνος θανάτου είναι τριπλάσιος στους διαβητικούς ασθενείς με COVID-19 (στη μεγαλύτερη μελέτη στην Κίνα επί 72.314 ασθενών με COVID-19 φάνηκε ότι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη αντιμετώπιζαν κίνδυνο θανάτου σε ποσοστό 7,3% έναντι 2,3% των μη διαβητικών με COVID-19). Για την αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από την COVID-19 στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ενοχοποιήθηκε η αποδιοργάνωση του ανοσοποιητικού συστήματος (λειτουργική και ποσοτική όσον αφορά την έκφραση και έκκριση Τ- λεμφοκυττάρων) που δημιουργεί ή υπεργλυκαιμία στους ασθενείς αυτούς, η παρουσία χρόνιων επιπλοκών και συννοσηρότητας που επιβαρύνουν τη γενικότερη κλινική εικόνα, και η καταιγίδα των κυτταροκινών (αυξημένη φλεγμονή) που είναι χαρακτηριστική στους νοσηλευόμενους για COVID-19 διαβητικούς ασθενείς. Αυτή η ιδιαίτερα αυξημένη παραγωγή και έγκριση φλεγμονωδών κυτταροκινών έχει σημαντική συμβολή στον μετασχηματισμό της νόσου COVID-19 από απλή νόσο σε σοβαρή και επιπλεγμένη νοσηρή κατάσταση.
Τους θεράποντες και ερευνητές εντυπωσίασαν η ιδιαίτερα επιβαρυμένη μεταβολική εικόνα και ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης των νοσηλευόμενων διαβητικών ασθενών. Είχαν αρχίσει να τίθενται ερωτήματα σε σχέση με την επίδραση του ίδιου του ιού στα ινσουλινοπαραγωγά β-κύτταρα του παγκρέατος.
Μέχρι πρόσφατα βέβαια δεν υπήρχαν αναφορές νεοεμφανιζόμενων διαβητικών τύπου 1 κατά τη νοσηλεία για COVID-19, αναφέρει ο δρ Μελιδώνης.
Η πρωτεΐνη ACE2
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 είναι ως γνωστόν αυτοάνοσος κυρίως διαβήτης που οδηγεί σε βάθος χρόνου σε καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος (από τα εναντίον τους προσανατολισμένα αυτοαντισώματα του οργανισμού) με αποτέλεσμα ιδιαίτερα θορυβώδη εικόνα εμφάνισης του διαβήτη (συνήθως σοβαρή εικόνα με έντονη συμπτωματολογία και με πολύ πιθανή εμφάνιση διαβητικής κετοξέωσης που απαιτεί άμεση νοσηλεία και εντατική θεραπεία) όταν πλέον περισσότερα του 90-95% των β-παγκρεατικών κυττάρων έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας. Γι’ αυτό και η αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη 1 γίνεται αποκλειστικά με χορήγηση ινσουλίνης. Τα προαναφερθέντα περιστατικά με εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη 1 κατά τη νοσηλεία για COVID-19 οδηγούν τους ερευνητές να υποθέσουν άμεση τοξική δράση του SARS-CoV-2 στα β-κύτταρα του παγκρέατος. Σύμφωνα με τους ερευνητές φαίνεται ότι υπάρχει αυξημένη έκφραση της πρωτεΐνης ACE 2 στα β-παγκρεατικά κύτταρα. Η πρωτεΐνη αυτή συνδέεται με την ακίδα (spike)- πρωτεΐνη του SARS-CoV-2 και καθιστά δυνατή την είσοδο του κορωνοϊού στα κύτταρα ώστε να επιτελέσει την καταστροφική δράση του στην κυτταρική λειτουργία.
Η σημασία της πρωτεΐνης ACE 2 είναι επομένως κομβική για την είσοδο του ιού στα κύτταρα και τη συνεπαγόμενη τοξική του δράση. Η πρωτεΐνη ACE 2 έχει υψηλή έκφραση στα κύτταρα των πνευμόνων, της καρδιάς, των νεφρών, του λεπτού εντέρου και, πιθανόν, και στα παγκρεατικά κύτταρα. Επομένως η άμεση και τοξική δράση του SARS-CoV-2 στα ινσουλινοπαραγωγά κύτταρα ίσως μπορεί να ερμηνεύσει την εικόνα της βαριάς απορρύθμισης των νοσηλευόμενων διαβητικών ασθενών (λόγω της ελλειμματικής έκκρισης ινσουλίνης) και τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη 1 στους νοσηλευόμενους για COVID-19 ασθενείς. Τα ερωτήματα βέβαια που γεννιούνται είναι πολλά και προς το παρόν αναπάντητα. Πόσο συχνό είναι το φαινόμενο της εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη στους COVID-19 ασθενείς; Είναι αυτός ο διαβήτης τύπου 1, τύπου 2 ή είναι νέος τύπος διαβήτη; Μετά τη νοσηλεία για COVID-19 διατρέχουν οι νοσήσαντες υψηλό κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη; Αλλάζει την παθοφυσιολογία και την εικόνα της νόσου ο SARS-CoV-2; Και, φυσικά υπάρχουν πολλά ακόμα ερωτηματικά στα οποία ευελπιστούμε ότι στο προσεχές διάστημα και υπό το φως των νέων δεδομένων θα έχουμε επαρκείς απαντήσεις.
Το άμεσο μέλλον
Ήδη μια παγκόσμια ομάδα εκλεκτών ερευνητών υπό τη σκέπη του Π.Ο.Υ. έχει οργανώσει και «τρέχει» το project CoviDIAB που είναι ερευνητική προσπάθεια παγκόσμιας συλλογής πληροφοριών για τους ασθενείς με COVID-19 και σακχαρώδη διαβήτη με στόχο την καταγραφή (φαινότυπος και χαρακτηριστικά) των COVID-19 ασθενών που παρουσίασαν νεοδιαγνωσθέντα σακχαρώδη διαβήτη, ενώ δεν είχαν ιστορικό διαβήτη και είχαν φυσιολογική γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη.
Έτσι, υπάρχουν ισχυρές και βάσιμες ελπίδες ότι στο προσεχές μέλλον θα έχουμε ισχυρά απαντητικά στοιχεία για τον τύπο και τα χαρακτηριστικά του διαβήτη που εμφανίζεται κατά τη νοσηλεία των ασθενών με COVID-19, καταλήγει ο δρ Μελιδώνης.
