Ανακατεύθυνση των κρατικών επιδοτήσεων και άλλων ενισχύσεων για τη γεωργία, προκειμένου να ενισχυθεί η καινοτομία, η βιωσιμότητα και η παραγωγικότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων προτείνει ο ΟΟΣΑ.
Το πόσο επιτυχείς θα είναι οι νέες προσεγγίσεις, εξαρτάται και από το πώς θα εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη
Από το 2021 η κρατική στήριξη για τη γεωργία έχει μειωθεί. Υπολογίζεται ότι η συνολική χρηματοδότηση που κατευθύνθηκε στη γεωργία έφτασαν τα 842 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο σε ετήσιο επίπεδο κατά την περίοδο 2021 – 2023.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ «Παρακολούθηση και αξιολόγηση της Αγροτικής Πολιτικής 2024» («Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2024»), η οποία μελέτησε την κατάσταση σε 54 χώρες, η κρατική στήριξη παραμένει συγκεντρωμένη σε λίγες μεγάλες οικονομίες, με την Κίνα να κατέχει το 37%, τις ΗΠΑ το 15%, την Ινδία το 14% και την Ευρωπαϊκή Ένωση το 13% του συνόλου.
Ταυτόχρονα, οι αγρότες την περίοδο 2021-2023 έλαβαν ως κρατική στήριξη το ποσό των 628 δισ. δολάρια, πάνω και από τα προ-COVID-19 επίπεδα. Πάνω από το ήμισυ αυτής της στήριξης (334 δισ. δολ. ετησίως), σύμφωνα με τον Οργανισμό, προήλθε από πολιτικές που ανέβαζαν τις εγχώριες τιμές πάνω από τις τιμές αναφοράς και καταβλήθηκε από τους καταναλωτές, ενώ το υπόλοιπο (295 δισ. δολάρια ετησίως) καταβλήθηκε από τους φορολογούμενους.
Την ίδια στιγμή, το μερίδιο της εκτιμώμενης κρατικής στήριξης που προορίζεται για καινοτομία, βιοασφάλεια και υποδομές έφτασε κατά μέσο όρο στο 12,6% της συνολικής στήριξης το 2021-2023. Αν και είναι αρκετά σταθερό το μερίδιο από το 2020, το ποσοστό αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από το 16% που παρατηρήθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα.
Σημαντικές κρίσεις σημάδεψαν την Ελλάδα και προκάλεσαν αξιοσημείωτες παρεμβάσεις κρατικών ενισχύσεων το 2023-24
Αυτοί οι τομείς αποτελούν βασικά στοιχεία στις προσπάθειες των χωρών για τη βιώσιμη αύξηση της παραγωγικότητας, την ικανότητα να παράγουν περισσότερα από λίγα, μειώνοντας παράλληλα τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Πάντως, αν και η ευρωπαϊκή ατζέντα της αγροτικής πολιτικής περιλαμβάνει νέες προσεγγίσεις και προτεραιότητες, το πόσο επιτυχείς θα είναι αυτές, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές σχεδιασμού αλλά και το πώς θα εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη.
Τι δείχνουν τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα
Σημαντικές ήταν οι κρίσεις που σημάδεψαν την Ελλάδα και προκάλεσαν αξιοσημείωτες παρεμβάσεις κρατικών ενισχύσεων το διάστημα 2023-24. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, οι επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας οδήγησαν σε προσωρινή στήριξη 152 εκατ. ευρώ στον αγροτικό τομέα. Μεταξύ άλλων, ενισχύθηκαν οι κτηνοτρόφοι, οι παραγωγοί μήλων και κάστανων.
Επιπλέον, το πέρασμα του Daniel και Elias τον Σεπτέμβριο του 2023, το οποίο προκάλεσε ανυπολόγιστες ζημιές και καταστροφές στη φυτική και ζωική παραγωγή της χώρας, απαίτησαν την έκτακτη στήριξη ύψους 150 εκατ. ευρώ, ποσό, που σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, είναι εξαπλάσιο του μέσου όρου των δαπανών για αντίστοιχες πληρωμές την περίοδο 2020-2022.
Μάλιστα, για την ενίσχυση της προσαρμογής στο κλίμα και της ανθεκτικότητας του κλάδου προωθήθηκαν έργα στο πλαίσιο του εθνικού νόμου για το κλίμα και του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ ο προϋπολογισμός στο πλαίσιο του νέου Ταμείου Μικρών Δανείων για την Αγροτική Επιχείρηση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που δημιουργήθηκε το 2022 αυξήθηκε το 2023 από 21,5 εκατ. ευρώ σε 61,5 εκατ. ευρώ για να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Προτάσεις του ΟΟΣΑ για να γίνει η γεωργία πιο βιώσιμη, παραγωγική και ανθεκτική
Πού οφείλεται η μείωση της στήριξης της γεωργίας
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ, για να ενθαρρύνουν την καινοτομία, οι κυβερνήσεις πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές και επενδύουν στην έρευνα και ανάπτυξη, ενισχύουν τους θεσμούς και την αγροτική γνώση καθώς και την καινοτομία και παρέχουν στοχευμένα κίνητρα στους παραγωγούς, που αναπτύσσονται και να υιοθετούν νέες μεθόδους παραγωγής. Ο αναπροσανατολισμός της υποστήριξης θα μπορούσε να ωφελήσει τέτοιες προσπάθειες.
Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης της στήριξης τα τελευταία δύο χρόνια οφειλόταν στις υψηλότερες τιμές της παγκόσμιας αγοράς και όχι στις πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Λόγω των υψηλότερων παγκόσμιων τιμών των βασικών εμπορευμάτων, η στήριξη των τιμών της αγοράς μειώθηκε κατά 8% μεταξύ 2021 και 2023, ενώ η δημοσιονομική στήριξη μειώθηκε κατά 10%.
Οι καταναλωτές και άλλοι αγοραστές βασικών γεωργικών προϊόντων πρώτου επιπέδου έλαβαν 107 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως ως δημοσιονομική στήριξη κατά την περίοδο 2021-23, πολύ υψηλότερα από ό,τι είχε παρατηρηθεί πριν από την πανδημία COVID-19. Κατά μέσο όρο, ωστόσο, αυτό δεν αντιστάθμισε τις αρνητικές επιπτώσεις των υψηλότερων τιμών για τους καταναλωτές που προκλήθηκαν από τους εμπορικούς φραγμούς και άλλες πολιτικές που στρεβλώνουν τις τιμές. Συνολικά, οι πολιτικές, που ακολουθήθηκαν αύξησαν τις δαπάνες των καταναλωτών κατά 3,2% εκείνη την περίοδο, από 10,3% το 2000-02, δηλαδή για την περίοδο εκείνη, για την οποία υπάρχουν πλήρη στοιχεία και για τις 54 χώρες που μελετήθηκαν.
Η «ατζέντα» του ΟΟΣΑ
Μια πολιτική ατζέντα για τη μεταρρύθμιση και τον αναπροσανατολισμό της στήριξης έχει ήδη χαράξει ο ΟΟΣΑ, την οποία προτείνει σε όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες.
Έτσι, για να γίνει η γεωργία πιο βιώσιμη, παραγωγική και ανθεκτική, οι κυβερνήσεις σύμφωνα με τον οργανισμό πρέπει:
Να θέσουν σαφείς στόχους για στρατηγικές βιώσιμες με αύξηση της παραγωγικότητας.
Να μειώσουν τις περιβαλλοντικές αρχές με τον επαναπροσανατολισμό της γεωργικής στήριξης στα περιβαλλοντικά επωφελή μέτρα.
Να αυξήσουν τη στήριξη των παραγωγών που συνδέονται με περιβαλλοντικές πρακτικές ώστε να γίνεται βιώσιμη διαχείριση και χρήση των φυσικών πόρων ως βασικό μέρος της αγροτικής πολιτικής.
Να αναπτύσσουν πολιτικές που βασίζονται σε αποτελέσματα που παρακολουθούνται συνεχώς.
Καλύτερη στόχευση συστημάτων καινοτομίας προς βελτιωμένη παραγωγικότητα και περιβαλλοντική απόδοση.
